Tarek Abou El Fetouh over de lente en de liefde

“De Arabische volksrevoltes zijn een keerpunt voor de hele wereld. Ze zullen ook westerlingen onvermijdelijk beïnvloeden in hun visie op hoe ze willen leven en hoe ze weerstand kunnen bieden tegen onrecht”. Egyptenaar Tarek Abou El Fetouh is directeur van het Young Arab Theatre Fund en drijvende kracht achter het tweejaarlijkse kunstenfestival Meeting Points. Hij heeft de opstand tegen de dictatuur van Hosni Moebarak in Egypte vanop de eerste lijn meegemaakt.

T arek Abou El Fetouh mag dan wel architect van opleiding zijn, de wereld van kunst en cultuur is zijn speeltuin.

"Al tijdens mijn studies ben ik bij een reizend theatergezelschap beginnen te werken als assistent-decorontwerper", zegt Abou El Fetouh. "Nadat ik mijn diploma behaald had, heb ik me erop toegelegd mijn knowhow te combineren met mijn passie voor kunst en cultuur. Te beginnen met het ontwerpen van lichte constructies: traditionele Egyptische tenten, het merendeel bestemd voor artistieke activiteiten. Klinkt simpel, maar dat is het allerminst. De bouwwijze van de verschillende tenten moest voldoen aan specifieke vereisten, gebed in een traditie van eeuwen, heel verschillend van streek tot streek. Het research­werk was intensief."

"Negen jaar lang heb ik dat gedaan, waarna ik ben overgestapt naar het omvormen van bestaande ruimten voor artistieke doeleinden. Het heeft me onrechtstreeks naar Europa geleid: de Franse kunstenaarsgroep Collectif Douze vroeg me voor een opdracht in een voorstad van Parijs. Europa smaakte naar meer en toen ik het aanbod kreeg het hoofdkwartier van het Young Arab Theatre Fund hier in Brussel te leiden, heb ik amper getwijfeld."

Het Young Arab Theatre Fund is een internationale organisatie die jonge Arabische artiesten kansen wil geven.

"Alles wat met kunst en creativiteit te maken heeft in de Arabische wereld is lang gemanipuleerd geweest door de overheid. Een beetje zoals indertijd achter het IJzeren Gordijn. Pas in het midden van de jaren '90 is daar verandering in gekomen. Toen zijn groepjes van kunstenaars opgestaan die hun ding wilden doen zonder inmenging van staatswege. Merkwaardig genoeg gebeurde dat in verschillende Arabische landen tegelijk en in die zin is het Young Arab Theatre Fund - waarvan ik een van de oprichters ben - er op het juiste moment gekomen."

"We zijn heel klein begonnen, maar ik kan nu in alle eerlijkheid zeggen dat we een van de belangrijkste organisaties van de Arabische wereld zijn die onafhankelijke hedendaagse kunstactiviteiten steunen. Mede omdat ik het geluk heb te mogen samenwerken met prachtige mensen. En Meeting Points is een van onze belangrijkste projecten omdat het voor mij belichaamt wat de Arabische kunstenaars te bieden hebben."

Berlijn achterna?
Bijna tien jaar werken met Brussel als uitvalsbasis, bijna tien jaar leven in Brussel, Sint-Gillis meer bepaald. En zoals Abou El Fetouh met een zeldzaam woord Frans tussen al het Engels door zegt: hij is een echte Bruxellois geworden.

"Wat niet wil zeggen dat ik mij hier onmiddellijk in mijn sas voelde. Integendeel. De eerste kennismaking met Brussel was een schok, afgestemd als ik was megawereldsteden. Zoals Caïro, waar ik ben opgegroeid, een mierenhoop van zowat 17 miljoen zielen. Of Parijs, waar ik een tijdlang heb geleefd, met omzeggens evenveel inwoners als België. En dan Brussel, klein, slechts om en bij het miljoen inwoners. Ik kon dan ook aanvankelijk maar niet wennen aan de relatieve rust van mijn nieuwe omgeving. Maar tegelijkertijd heb ik hier een mooie rijkdom aan artistiek leven ontdekt en gaandeweg heb ik me Brussel eigen gemaakt, ben ik een onlosmakelijk deeltje geworden van een mooi organisch geheel. Waarbij ik dan nog eens het geluk heb te kunnen wonen in Sint-Gillis, habitat van heel wat artiesten met de meest uiteenlopende achtergrond. Voor mij de essentie van Brussel op een zakdoek. Kosmopolitisch."

"Mooi ook, het Brussel dat een lappendeken is van kunstinitiatieven allerhande. Je hebt de grote instellingen als Bozar, KVS, Théâtre National, die prachtig werk leveren. Je hebt kleine en boeiende initiatieven her en der. Ik denk zelfs dat Brussel de potentie in zich heeft toonaangevend te worden wat betreft hedendaagse kunst, zelfs een tweede Berlijn. Als de juiste politiek en de juiste initiatieven er komen, tenminste. Brussel moet het potentieel benutten om nog meer artiesten uit heel Europa aan te trekken: het is centraal gelegen in Europa, de levensduurte is laag in vergelijking met omliggende hoofdsteden. Maar we zijn nog zover niet, en moeten ons afvragen waarom. Waarom ontbreekt er nog een deeltje van de puzzel?"

"Ik maak me ook geen illusies, ik denk niet dat kunst sociale of politieke problemen kan oplossen. Kunst kan alleen creatieve ideeën naar voor brengen, creatieve manieren om de mensen te helpen het leven beter te begrijpen, en kennis op te bouwen."

Visionair
Vol lof als Abou El Fetouh is over Brussel, zo fier is de man met het grote hart in het imposante lijf op Meeting Points, de biënnale die hij op de kaart heeft gezet.
"De eerste vier edities heb ik voor mijn rekening genomen. Die waren nog kleinschalig. Het was een festival in verschillende Arabische steden - aanvankelijk wilde ik met Meeting Points enkel de Arabische regio bereiken. Omdat Arabieren die verspreid over de hele wereld met hedendaagse kunst bezig zijn, steeds meer met hun werk in Europa naar buiten treden. Meer dan in hun land van herkomst, of net over de grenzen. En daar schuilt wel degelijk een gevaar in, omdat de Arabische wereld zo steeds meer en meer onwetend wordt over de hedendaagse kunst in eigen regio."

"Dan is de ambitie gekomen de horizon te verbreden, nieuwe visies tot ontwikkeling te brengen. Het discours en het debat van de Arabische wereld naar hier te brengen ook, met tevens ruimte voor kunstenaars uit andere delen van de wereld. En daarvoor diende ik het curatorschap over te laten aan iemand anders. Voor Meeting Points 5 was dat Frie Leysen, die net aan het einde kwam van haar periode bij het Kunstenfestivaldesarts. Haar visie en kennis van zaken is onbetaalbaar, haar vriendschap een geschenk."

"Voor Meeting Points 6 hebben we het voorrecht een beroep te mogen doen op Okwui Enwezor, een New Yorker van Nigeriaanse afkomst die Documenta 2002 op zijn vistekaartje heeft staan. Dat was een gedenkwaardige editie van een monument van hedendaagse beeldende kunst, een editie die heel politiek getint was en waarvan de impact nog vergroot werd omdat ze zo kort na 9/11 kwam. Nu is het weer raak: de voorbereiding van Meeting Points 6 viel samen met de Arabische Lente en Okwui had - alsof hij over een glazen bol beschikte - al langer begrepen wat er zich onderhuids in de Arabische wereld afspeelde, nog voor de revolutie begon. Kleine initiatieven die aan een soort burgergemeenschap aan het bouwen waren, los van elke gouvernementele inmenging. Nieuwe manieren van verzet, een fenomeen dat Okwui heeft willen linken aan de globale hedendaagse sociopolitieke realiteit van onze levens. Toen de bom barstte, hebben de deelnemende kunstenaars daar begrijpelijk op willen inspelen, Okwui is daar heel flexibel mee omgegaan."

"Voor mij was de revolutie in de Arabische wereld, zeker in mijn vaderland, een complete verrassing. De meest ingrijpende belevenis in mijn leven ook. Ik had er tot dan geen besef van dat er zo'n solidariteit tussen mensen kon bestaan in het samenkomen rond ethische redenen en overtuigingen. Niet alleen Arabische mensen van daar, maar ook mensen van over de hele wereld. Het was alsof ik deel mocht uitmaken van Utopia. In de vuurlijn. Niet dat ik er altijd een goed oog op heb gehad. Er zijn momenten geweest op het Tahrirplein dat ik heb gedacht: nu is het voorbij, we gaan eraan vandaag! Maar de jongeren bleven geloven, bleven doorzetten. Een geloof en een drive waarin ik ben meegegaan, hoewel ik niet overtuigd was van de slaagkansen. En gelukkig hebben ze uiteindelijk gelijk gekregen."

-----------------
Meeting Points 6, van 1 oktober tot 17 december in Argos centre for art and media, Werfstraat 13, Brussel en van 29 november tot 3 december in de KVS, Arduinkaai 7/9, Brussel