Tok Toc Knock: KVS infiltreert in Modelwijk

Binnen de muren van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) wordt dit seizoen alleen repertoire gespeeld. Alle nieuwe producties kaderen in het ambitieuze stadsproject Tok Toc Knock, waarvoor de KVS-ploeg onder leiding van theatermaker Willy Thomas het hele jaar infiltreert in drie totaal verschillende buurten: Sint-Joost, de Europese wijk en de Modelwijk in Laken.

De Modelwijk aan de Heizel is een bijzondere biotoop. De sociale woonwijk met utopische allure van de Antwerpse modernistische architect Renaat Braem uit de jaren 1950 is niet meer wat ze geweest is, en is eigenlijk ook nooit geworden wat ze had moeten zijn: een ideaalvoorbeeld van modernistische architectuur, met naast eengezinswoningen ook een bibliotheek, een supermarkt, een tankstation, een indoor-petanquebaan, enzovoort.
Er was wel van bij het begin een cultureel centrum met theaterzaal: de Cité Culture, die de KVS al enkele maanden als uitvalsbasis gebruikt om het festival voor te bereiden dat er tussen 17 november en 2 december loopt. Later strijkt Tok Toc Knock neer in Sint-Joost (16 februari tot en met 3 maart) en in de Europese wijk (11 tot en met 26 mei).

Wat is het opzet achter deze grote onderneming? Willy Thomas: "Het is opnieuw een groot gebaar naar de stad, na onze terugkeer van Molenbeek naar onze vernieuwde schouwburg. We willen blijven onderzoeken hoe een instituut als de KVS tegen de werkelijkheid van een stad als Brussel is opgewassen, en hoe je als artiest de complexiteit en de spanning van de stad beter kunt begrijpen, om er dan ook beter mee om te gaan. Als we altijd maar veilig op ons eigen terrein zouden blijven, zou ik het gevoel hebben dat we de problemen onder de mat schuiven."

Sinds 1 september vorig jaar houdt Willy Thomas een blog bij over zijn bijna dagelijkse bezoekjes aan een van de drie wijken. "Maar eigenlijk zijn we al drie jaar met dit project bezig. Vorig seizoen heb ik geen nieuwe producties meer gespeeld om samen met Ditte Van Brempt de deur uit te gaan en met mensen te gaan praten. We proberen de stad op zoveel mogelijk verschillende niveaus te snappen: op beleidsniveau, op sociaal niveau, noem maar op. We maken kennis met kleine vzw's en organisaties, we krijgen in de gaten wie er allemaal mee voor zorgt dat zo'n problematische wijk als de Modelwijk toch nog wérkt. In Sint-Joost zoeken we naar de betekenis van het gemeentelijk niveau, en in de Europawijk is het kader nog groter. Gelukkig worden we goed ontvangen. Ik merk toch dat de naam KVS ook in niet-Nederlandstalige gemeenschappen een belletje doet rinkelen. Maar het blijft een tijdvretend proces, want we stappen volledig af van onze productielogica."

Parochies
Alle producties van Tok Toc Knock die gespeeld worden op elk van de drie 'wijkfestivals', komen ter plekke tot stand en worden ook ter plekke gespeeld. De Cité Culture in het hart van de Modelwijk is het eerste festivalcentrum. Thomas: "De Modelwijk is redelijk groen en er zijn veel voorzieningen, maar het is echt een eiland. Je komt er niet als je er niets te zoeken hebt, en ook de mensen die er wonen, maken weinig gebruik van de openbare ruimte. Toch begint ons project wat 'rond te zoemen'. Door de kleine ingrepen die we nu al gedaan hebben, komen er mensen op ons af om hun verhaal te vertellen. Er wordt daarbij veel geklaagd. De bewoners van de nieuwe blokken zijn over het algemeen tevredener dan de mensen die in de oude blokken wonen die worden gerenoveerd. Wat ook opvalt: zelfs op zo'n kleine oppervlakte zijn er nog verschillende 'parochies': twee blokken verder kennen de mensen elkaar dikwijls al niet meer. Gérard Dekeuleneer en Catherine Lievens, die in de Cité Culture werken, proberen die mentaliteit te doorbreken en openheid te creëren: naar de Heizel, naar Brussel, Wemmel. Hun theaterzaaltje voor tweehonderd man is fantastisch."

KVS gaat dat zaaltje goed gebruiken. "Het nieuwe toneelstuk Skieven is een tekst van de Brusselse schrijver Thomas Gunzig over een architect die een bewoner ontmoet. De architect is heel tevreden en de bewoner eigenlijk ook. Maar er is één probleem: er is geen plaats ingetekend voor de stofzuiger. Daardoor ontspint zich de grote discussie over hoe een architect moet anticiperen op de toekomstige bewoners."

Die kwestie staat ook centraal in Cité Maquette van Jozef Wouters, die in een appartement van de Modelwijk werkt om zijn project voor te bereiden. "Hij probeert de centrale plek die door Braem als publieke agora was bedoeld, maar die functie nooit heeft vervuld, in ere te herstellen. Hij heeft alle mensen in de wijk een brief geschreven waarin ze hun problemen kunnen uiten: hun privéproblemen, de problemen van de wijk, van Brussel, van de wereld. Vijftien architecten zullen gevraagd worden om een aantal van die problemen op te pikken en hun antwoorden te formuleren in de vorm van maquettes." Voorts zoekt Ann Van de Vyvere een ingang in de wijk met The ministry of Willy Walks, vergaart Mohamed Ouachen materiaal voor zijn Kronik-comic en koppelt Ruud Gielens in Mancha! de lokale actualiteit aan het wereldnieuws in een politiek-artistieke avondvullende revue.