Twee Alicen aan de kant gezet

Van het voormalige ziekenhuis Deux Alice op de Groeselenberg is er al een vleugel gestript tot op het skelet, aan een andere hangt nog de gestreepte betongevel uit de jaren 1970. De reconversie tot appartementen en een crèche herinnert nergens aan de twee Alicen met wie het allemaal begon. Op twee bas-reliëfs in de struiken na.

D e gevels van Domaine de l’Observatoire zullen van Franse natuursteen zijn. In de promotiefolder wordt het comfort van de karakterappartementen aangeprezen, die dan ook goed beveiligd zullen zijn. Het staat ver af van het huis voor de Ukkelse minderbedeelden die de stichter van Deux Alice, de liberale industrieel Adrien Bruneau, vader en grootvader van de twee Alicen, voor ogen stond. In Les Deux Alice (Uitg. Louis Musin, 1985) vertelt kapelaan Pol Jacques de geschiedenis naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het ziekenhuis.

Adrien Bruneau en zijn echtgenote Adèle Droesbeque, die op het Boetendaelkasteel verbleven, verloren in 1860 hun dochter Alice Dolez-Bruneau, ze had de vliegende tering gekregen. Ze ontfermden zich over hun vijfjarig kleindochtertje dat ook Alice heette. Ukkel bestond uit een aantal gehuchten waar veel arme mensen woonden, maar longziekten velden toen arm en rijk. In 1874 stierf ook de jonge Alice, door een tyfus longontsteking. Om de herinnering aan de twee Alicen levendig te houden, brachten de Bruneaus hun droom van een armenstichting in een stroomversnelling.

Als locatie werd de Groeselenberg gekozen omwille van de goede lucht en zijn ligging tussen de twee armste en dichtst bevolkte gehuchten Sint-Job en De Kat.

Bij de jonge beeldhouwer uit Sint-Gillis Julien Dillens (waterdraagster aan Bareel, t’Serclaes beeld) bestelde Bruneau twee bas-reliëfs voor de monumentale dakkapellen. In 1885 opende het ziekenhuis met vooruitstrevend ventilatiesysteem, hoeve en veel weiland. Uiteindelijk was Bruneau genoodzaakt het gebouw aan de Augustijner Ziekenzusters te verkopen. Met lede ogen zag hij dat er in de plaats van een weeshuis in de rechtervleugel appartementen kwamen voor (welgestelde) vrouwen die een kuur nodig hadden.
De nieuwe congregatie die Deux Alice in de loop der tijd in handen kreeg, de Zusters van Liefde van Jezus en Maria, liet achter het oude het nieuwe ziekenhuisgebouw oprichten. De eerste diensten gingen in 1973 open. De kapelaan-verteller is vol lof over het licht in de kamers en de vergezichten tot aan het domein Boetendael waar de twee deugdzame Alicen ooit leefden.

Familieportret
De zusters betrokken het gebouw Caillou Blanc, de verbouwde oude wasruimte van het ziekenhuis. “Daar wonen vandaag nog steeds zusters, ze verkochten de grond van Deux Alice en nog enkele terreinen aan de Groeselenbergstraat en Beeldhouwerslaan, maar houden hier dan nog grond over,” zegt Daniel Hublet (Ukkelse CDH) die ons wegwijs maakt op het terrein. Hij is als uroloog verbonden aan de Europaziekenhuizen waarin Deux Alice opging om twee jaar geleden uiteindelijk ook te verhuizen naar de De Frélaan (site Sint-Elisabeth). Hublet werd in Deux Alice geboren, heeft er gewerkt en vanuit zijn raam kijkt hij uit op de Groeselenberg: “De fusie en schaalvergroting van Deux Alice en Sint-Elisabeth is in verschillende etappes gebeurd. Zo werd ervoor gekozen om in Deux Alice die afdelingen onder te brengen waarvoor er in het eerste Sint-Elisabethziekenhuis al van bij aanvang geen plaats was: dialyse, oncologie, radiotherapie. We wisten allang dat Deux Alice zou verhuizen, en Beaufort House wilde het allang kopen, spijtig dat de naam Alice niet werd gerecupereerd.”

Van het eerste Deux Alice is enkel het oude hoevegebouw bewaard, waar nu de crèche Le Lapin Blanc gehuisvest is die zeker tot 2020 zal uitgebaat worden. De verpleegstersschool werd hier ooit in ondergebracht en de smalle kamertjes en het sobere meubilair gaven het de bijnaam ‘begijnhof’. Ook het huis van de eerste kapelaan uit 1886 staat er nog, dichter naar de Groeselenbergstraat toe: “Hij moest wat afstand houden van de zusters.”

Hublet toont de twee bas-reliëfs van negen op bijna drie meter, flink bemost intussen, die sinds 1992 beschermd zijn en wachten op een bestemming. Het ene, L’éducation mutuelle, dat boven de rechtervleugel hing, stelt grootmoeder Adèle en moeder Alice voor die zes weeskindjes ontvangen die door hun (klein)dochter Alice worden gebracht. Monumenten en Landschappen laat weten dat ze steeds de voorwaarde heeft gesteld om de beschermde frontons te integreren in het project, en ze werden hierin gevolgd door de gemeente en het gewest.

Hublet nam foto’s van de verhuis, maar ook van de leegstand in de vier seizoenen, met grazende schapen en ziekenhuisgangen en -zalen vol graffiti. Hublet loopt er weer rond als hij naar de onwezenlijke foto’s kijkt: “Dat is de inkom, dat de recovery, dat een operatiekamer, dat moet een kamer zijn,... het opschrift: Un peu de beauté dans ce monde de brute.”