Tweede golf surft minder op solidariteit: 'Lap, weer van dat'

Elke dag applaus voor de zorg, balkonconcerten en buren die elkaars boodschappen deden of mondmaskers naaiden. De eerste coronagolf bracht een net zo hoge golf van solidariteit teweeg onder de Brusselaars. Nu de tweede golf er is, lijkt dat groepsgevoel naar de achtergrond verdwenen. “Als je zelf ongerust bent, is het moeilijk om te applaudisseren voor iemand anders."

De koelkasten van het UZ Brussel zijn deze week plots gevuld met kombucha-limonades. Maandag kreeg het ziekenhuispersoneel een verrassende gift van een drankleverancier, die hen een hart onder de riem wilde steken. De kombucha’s zijn het derde cadeau op een week tijd voor de zorgverleners, na twee eerdere leveringen van plantjes voor op de Covid-19-afdeling.

“Tijdens de eerste golf kregen we dagelijks zulke giften. Je kon bij wijze van spreke een hele week gratis eten met wat we hier kregen toegestuurd, van chocolade tot broodjes, bloemen en drank, vanalles”, zegt Edgar Eeckman, woordvoerder van het UZ Brussel. “De laatste drie weken zien we die spontane steun weer zachtjes aan toenemen, maar zeker nog niet massaal. Het is helemaal anders dan tijdens de eerste golf. Toen leek corona iets wat vooral de zorgverleners trof, terwijl we er nu allemaal mee te kampen hebben. Bijna iedereen kent wel iemand die besmet is of in quarantaine zit. En als je zelf ongerust bent, is het moeilijk om te applaudisseren voor iemand anders. Eigenlijk moeten we nu allemaal applaudisseren voor elkaar.” (Lees verder onder de foto)

Het dagelijkse applaus om 20 uur is voorlopig nog niet teruggekeerd, spontane operettes vanop het balkon horen we ook niet meer. De vele Facebookgroepen die in alle Brusselse gemeentes waren opgericht om mondmaskers te naaien of boodschappen te doen, liggen sinds eind mei ongeveer helemaal stil. Zelfs het officiële platform Brussels Helps, van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, is begin oktober offline gehaald. “Vrijwilligers kunnen zich nu melden via de hulplijn van Muntpunt of via het Steunpunt vrijwilligerswerk”, zegt woordvoerder Pieterjan Desmet van VGC-collegevoorzitster Elke Van den Brandt (Groen) daarover. Hij weet nog niet of het platform weer zal worden opgestart.

Dat de helpende handen nu minder luid klappen dan in maart, vindt sociaal psycholoog Frank Van Overwalle (VUB) niet onlogisch. “De eerste golf was totaal nieuw en de lockdown verregaander: mensen moesten voor vanalles en nog wat een praktische oplossing zoeken. Dat bracht een soort Warmste Week-gevoel met zich mee”, zegt hij. “Nu leeft meer een gevoel van ‘lap, weer van dat’. De eenmaligheid is weg, het voelt alsof we het lijdzaam moeten ondergaan.”

Tegenstand

Volgens Nadine Farah Naffah, mede-oprichter en beheerder van de Facebookgroep ‘Spreading solidarity - not the virus - Brussels’, is al dat vrijwilligerswerk gewoon “niet duurzaam”. “De initiatieven van vrijwilligers waren noodprojecten omdat het snel moest gaan, maar de meeste ervan zijn uitgedoofd vanaf de eerste versoepelingen”, vertelt zij. “Wij proberen sinds juni vooral campagne te voeren om duidelijk te maken dat deze crisis niet enkel een gezondheidscrisis is, maar ook gelinkt is aan het milieu en de politiek. Hoe kan het nu dat de politiek na acht maanden nog geen enkel ander plan heeft bedacht dan exact dezelfde maatregelen als in maart?”, zegt Naffah. Ze postte deze week nog een kritisch bericht over de Brusselse avondklok, die ze zelf onnodig vindt. “Nu krijg ik soms tegenstand van ons publiek”, geeft ze toe.

Een solidaire groep die zich plots omtovert tot een politiek statement, ook dat vindt Van Overwalle te verklaren. “In de eerste golf waren we in schok, niemand dacht na over wat echt dringend was”, zegt hij. “Nu zitten we met een blijvend onprettig gevoel waar we proberen van af te komen. Sommige mensen doen dat door op de boodschapper te schieten, zoals de politici die strenge maatregelen afkondigen. Andere mensen gaan de gevolgen van Covid-19 minimaliseren en nog een andere groep gaat helemaal op in complottheorieën die de oorzaak of ernst elders leggen.” Zulke tegenstand is dan wel psychologisch te verklaren, echt veilig is het niet, zegt Van Overwalle. “De gevolgen kennen we: ziekenhuizen die misschien te weinig bedden zullen hebben voor alle patiënten, en beelden van overvolle gangen zoals eerder in Spanje of Italië. Je overleeft het misschien ook wel, maar zo wordt het wel heel macaber.”

Vanuit het UZ kunnen de zorgverleners wel degelijk wat ruggensteun gebruiken, zegt woordvoerder Edgar Eeckman. “Ook zij zitten in een totaal andere situatie dan in maart, want de toename van het aantal opnames verloopt nu veel sneller, terwijl de normale zorg deze keer gewoon doorgaat”, zegt Eeckman. “Bovendien lijden ze zelf vaker onder corona en afwezigheden. Er is dus een grotere druk en minder mensen om het mee te doen.” Waardering is belangrijk, maar het hoeft geen bloemetje of applaus te zijn. “Het grootste geschenk dat je vandaag aan zorgpersoneel kan geven, is de regels respecteren”, zegt Eeckman.

Jassen en sjaals

En toch, hier en daar in Brussel beginnen eerdere solidaire initiatieven zich weer op gang te trekken. Neem de inzamelingsacties van Union Bhoys, de supportersvereniging van voetbalclub Union. Die richtten zich in maart naar het zorgpersoneel, maar zamelen vandaag geld in voor de Brusselse dak- en thuislozen. Of de voedselbedeling van vzw Les Colis du Coeur Zakaria, die in de eerste coronagolf voedselpakketten aan huis leverden in Brussel-Stad.

“Wij zijn nooit gestopt, als eerbetoon aan mijn broer Zakaria (die in juni plots stierf aan een hartstilstand, red.)”, zegt voorzitter Hicham Moussa van de vzw. Zij hebben sinds de start van het schooljaar al 300 boekentassen met schoolmateriaal geleverd aan scholen in de stad Brussel en Sint-Agatha-Berchem. Nog eens vijftig gevulde boekentassen vliegen deze week de deur uit richting Marokko. “Nu willen we onze maaltijddienst weer opstarten, want we krijgen elke dag vijftig tot wel honderd berichten van mensen die erom vragen. Opvallend veel mensen hebben eten nodig”, vertelt Moussa. Hij zegt dat nieuwe vrijwilligers altijd welkom zijn in hun team. Behalve voeding gaan ze de komende weken jassen, sjaals en mutsen verdelen. (Lees verder onder de foto)

Ook Nadine Farah Naffah van de solidaire Facebookgroep zegt dat alles klaarstaat om snel in actie te schieten, mocht dat weer nodig zijn. “Het zou beter zijn dat de politiek een boodschappendienst voorziet voor wie in quarantaine moet blijven, maar als dat niet gebeurt, kunnen wij onze flyers met de hulpverleners uit elke buurt snel opnieuw verspreiden”, zegt Naffah. In de groep is voor elke gemeente nog altijd een duidelijk overzicht te vinden van alle sociale voorzieningen die er aanwezig zijn.

Volgens Van Overwalle is er misschien niet meteen meer nodig dan dat. “Die solidaire straatacties waren gezellig om eens met de buren te praten, maar nu zal iedereen zijn energie gaan kanaliseren in wat ze echt nodig hebben”, zegt de VUB-psycholoog. “In de eerste plaats moeten mensen terechtkunnen in hun kleine sociale kring waar zij hun sociale noden kunnen vervullen. Iedereen is er zich nu meer van bewust dat er bijzondere aandacht nodig is voor wie het mentaal moeilijk heeft, in een woonzorgcentrum woont of op straat leeft. Dat we die mensen proberen op te vangen, lijkt me zeker terecht.”