Uitgelicht: Amper gedwongen huwelijken, veel schijnhuwelijken

Het fenomeen gedwongen huwelijk komt volgens onderzoekers van de ULB maar heel weinig voor in Brussel. Schijnhuwelijken daarentegen tieren welig. In Brussel-Stad wordt om die reden één huwelijk op de vijf geweigerd.

I n 2007 werd nabij Charleroi de jonge Sadia Sheikh, van Pakistaanse origine, vermoord door haar broer, omdat ze zich verzette tegen een gedwongen huwelijk. Ten tijde van het proces, in 2011, kreeg het verschijnsel veel belangstelling. "Aan ons, politici, werd gevraagd om er iets aan te doen. Maar dat is lastig als er geen objectieve gegevens voorhanden zijn," zegt Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen Bruno De Lille (Groen). Daarom gaf hij, samen met federaal minister voor Gelijke Kansen Joëlle Milquet (CDH), de opdracht aan onderzoekster Nawal Bensaid en professor Andrea Rea van de ULB om een studie te maken over het gedwongen huwelijk in Brussel.

De vorsers probeerden eerst het begrip te definiëren. Ze stelden vast dat in het moderne westerse denken de liefde dan wel de basis van het huwelijk vormt, maar dat dat in grote delen van de wereld - India, Japan, de Arabische wereld - niet het geval is. "De liefde is er in elk geval niet het belangrijkste criterium," zegt Bensaid.

Een geregeld of gearrangeerd huwelijk is volgens haar niet noodzakelijk een probleem. Tenminste als er niet alleen getrouwd wordt om de partner een verblijfsvergunning te geven, een schijnhuwelijk dus. En zolang er geen psychologisch of fysiek geweld aan te pas komt. Want dan is er sprake van een gedwongen huwelijk, hetgeen in ons land strafbaar is sinds 2007. Bensaid onderzocht vervolgens de omvang van het probleem in Brussel, waar jaarlijks zo'n 4.000 huwelijken worden gesloten. Maar in de statistieken van de negentien Brusselse gemeenten, de federale politie en het parket komt het gedwongen huwelijk nauwelijks voor. Bij de politie kwamen op vijf jaar tijd zestien meldingen binnen, het parket noteerde één geval.

De negentien gemeenten registreerden de afgelopen drie jaar geen enkel gedwongen huwelijk en alleen Brussel-Stad had er in de jaren voordien twee à drie keer mee te maken.

Wel werden heel wat huwelijken uitgesteld of geweigerd. Indien de ambtenaar van de burgerlijke stand vermoedt dat het om een schijnhuwelijk (al dan niet met geweld) gaat, kan hij het huwelijk immers opschorten, advies vragen aan het parket en achteraf de aanvraag weigeren. Brussel-Stad noteerde in 2011 710 huwelijken, 28 opschortingen en 137 weigeringen. In bijna één op de vijf aangiftes was er dus sprake van een schijnhuwelijk. Vergelijkbare cijfers in Sint-Joost-ten-Node en in Anderlecht (288 huwelijken, 74 weigeringen, 28 keer uitstel) was zelfs ruim één op de vier aanvragen problematisch.
Dat er zo weinig gedwongen huwelijken opduiken in de statistieken heeft volgens de onderzoekers te maken met het feit dat de ambtenaren van burgerlijke stand en het parket er vooral op uit zijn om schijnhuwelijken te onderscheppen. Professor Rea: "Mensenrechten komen op de tweede plaats. De ambtenaren zijn trouwens niet opgeleid om gedwongen huwelijken op te sporen."

Om het beeld te vervolledigen, ging Bensaid voorts te rade bij allerlei verenigingen die werken rond echtelijk geweld en gedwongen huwelijken. Ook daar zijn weinig sporen van gedwongen huwelijken terug te vinden. Van de zeventien gecontacteerde verenigingen was er maar een die weet had van tien gevallen per jaar. De andere komen het fenomeen nooit of slechts één à twee keer per jaar tegen.

Besluit van de onderzoekers: het probleem wordt door politiek en media erg overschat. "Het blijft ver onder de één procent, een marginaal probleem dus, niets onrustbarends," zegt Rea. Toch vermoedt hij dat de omvang in werkelijkheid iets groter is omdat een gedwongen huwelijk vaak verborgen wordt en binnen de familie blijft. "Informatie en sensibilisering blijven dus nodig."

Beide politici die het onderzoek bestelden, nemen daarom maatregelen. Minister Milquet heeft er zopas voor gezorgd dat gedwongen huwelijken en schijnhuwelijken of -samenwoning zwaarder gestraft worden. En staatssecretaris De Lille wil een vademecum verspreiden waarin de rechten van slachtoffers uitgelegd worden. Ook gaat hij de gemeentelijke ambtenaren opleiden zodat ze de signalen van een gedwongen huwelijk gemakkelijker kunnen herkennen. "Want elk geval is er een te veel."