Uitgelicht: Gewest mag geen scholen bouwen van Grondwettelijk Hof

Het Brussels Gewest is niet bevoegd om scholen te bouwen. Dat zegt het Grondwettelijk Hof. De uitspraak komt niet als een verrassing. Het lijkt er sterk op dat de Brusselse regering bewust met vuur heeft gespeeld, louter en alleen om een politiek statement te maken.

B elgië is een federaal land met exclusieve bevoegdheden: el­ke deelstaat heeft een afgelijnd pakket aan taken waaraan niet te tornen valt. Het kan ook anders: er zijn ook federale landen waar bevoegdheden overlappen. Daar is voortdurend overleg nodig tussen de deelstaten en de federale overheid om tot een consensueel beleid te komen. Niet zo in België. Het Belgische systeem heeft het voordeel van de duidelijkheid.

Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 24 mei mag dan ook geen verrassing heten. In de begroting-2011 had de Brusselse regering negen miljoen euro uitgetrokken voor de bouw van (prefab)scholen. Daar gaat het Brussels Gewest zijn boekje te buiten, zegt het Hof. Scholen bouwen is een taak voor de gemeenschappen, niet voor gewesten.

Eerder al had de Brusselse regering geld uitgetrokken voor kinderdagverblijven. Ook toen heeft het Grondwettelijk Hof die uitgaven nietig verklaard.

Met vuur
Het lijkt er sterk op dat de Brusselse regering bewust met vuur heeft gespeeld, louter en alleen om een politiek statement te maken. Minister-president Charles Picqué (PS) wist verdomd goed dat het begrotingsartikel de grenzen van het huidige federalisme overschrijdt. Hij heeft dat zelf met zoveel woorden gezegd in het parlement.

Bovendien bestond de mogelijkheid om geld voor scholenbouw door te sluizen naar de gemeenschappelijke gemeenschapscommissies (VGC en Cocof). Picqué heeft dat bewust niet gewild. Hij wou de federale staatsindeling testen en heeft een juridische argumentatie ontwikkeld om de besteding van de middelen te verantwoorden. Volgens Picqué verhindert het tekort aan opvangplaatsen in crèches en kleuterscholen ouders om te gaan werken. De bouw van scholen is dus een tewerkstellingsmaatregel, en daar heeft het Brussels Gewest wel degelijk de vrije hand in. Picqué zei voorts onder meer in het parlement om het doel voor ogen te houden (de openbare dienstverlening) en niet het middel, en creatief om te springen met de bevoegdheiden. Het Grondwettelijk Hof heeft voor die argumenten weinig begrip.

Communicerende vaten
Vreemd is dat de Nederlandstaligen in de Brusselse regering meegestapt zijn in dit verhaal. Ze hadden perfect kunnen eisen om de middelen door te sluizen naar VGC en Cocof. Voor toenmalig minister Jean-Luc Vanraes (Open VLD) volstond het echter dat de gemeenschapscommissies een advies verleenden.
Picqué maakt zich in een reactie op het arrest behoorlijk boos op de indieners van de klacht, het Vlaams Komitee voor Brussel en de Vlaamse Gemeenschap. "Het was nooit de bedoeling om de plaats van de gemeenschappen in te nemen," zegt Picqué, "wel om hen bijstand te verlenen om de dringende noden op te vangen die voortvloeien uit de bevolkingsgroei. Het scholenplan had een sterke band moeten smeden tussen het Gewest en de twee gemeenschappen. Door een beroep in te dienen bij het Grondwettelijk Hof heeft het Vlaanderen deze hoop de kop ingedrukt."

De 3.836 extra plaatsen in scholen zijn niet bedreigd, het Grondwettelijk Hof eist niet dat de bestede middelen worden terugbetaald. Maar dat het een eenmalig experiment is, staat tot nader order nu wel vast.

Vraag is hoe het nu verder moet. Want dat er een tekort is aan scholen in Brussel, is overduidelijk. Vlaamse en Franse Gemeenschap beweren alvast dat ze wel degelijk investeren. Vlaanderen en de VGC trekken twee jaar lang 21 miljoen euro uit voor de uitbreiding van de schoolcapaciteit in Brussel, wat het aantal extra plaatsen op 3.500 zou moeten brengen. De Franse Gemeenschap trekt geld uit voor 4.150 nieuwe plaatsen.

Wellicht levert dat nog niet genoeg plaatsen op. En dan beginnen de moeilijkheden. Het onderwijs in Brussel is voor een deel onderhevig aan het principe van communicerende vaten. Hoe minder de Franse Gemeenschap investeert, hoe groter de druk op de Nederlandstalige scholen - en vice versa. Dat kan alleen worden opgelost met overleg, zelfs met een akkoord, tussen de twee gemeenschappen en het Brussels Gewest. En laat nu net dat overleg verder af te staan dan ooit. Zeker na dit arrest, en de boze reactie van Picqué.