Uitgelicht: Herdenking van de Armeense genocide

Op 24 april was het precies 100 jaar geleden dat de Armeense genocide begon in het toenmalige Ottomaanse rijk. Dat feit werd vorige week vrijdag herdacht met een druk bijgewoonde manifestatie. Koerden, Armeniërs en Christenen willen dat Turkije schuld erkent. “Zolang dat niet gebeurt, kan het opnieuw gebeuren, geloven we.”

Officieel waren ze met 3.000, de bonte stoet die afgelopen vrijdag van het Centraal Station naar de Europese wijk trok. De manifestatie ter herdenking van de Armeense genocide werd georganiseerd door verschillende organisaties, waaronder Armeense, Koerdische, Alawitische, Christelijke en Yezidische. Het was voornamelijk een treffen van politiek links. Zo waren er bijvoorbeeld ook Turkse marxisten die de genocidale politiek van hun land “fascistoïde” vonden, en dat luidkeels aanklaagden. Tot op de dag van vandaag weigert de Turkse staat namelijk de volkerenmoord op 1,5 miljoen Armeniërs, maar ook op Christenen, Joden en Yezidi’s te erkennen als een genocide.

NAVO-land Turkije
Het was dan wel een overgangsregime tussen de Ottomaanse periode en de Turkse staat dat deze slachting op zijn geweten had, maar dat regime resulteerde in de jaren 1920 wel in de geboorte van het moderne Turkije.

Het is niet moeilijk in de eisen van de verzamelde minderheden een parallel te zien met de huidige situatie in Syrië. Vandaag de dag zijn ze namelijk allemaal het slachtoffer van de implodering van de Syrische staat, en de rol die NAVO-land Turkije speelt in die oorlog. Ghassan Khadjo, een Syrische Christen uit Elsene en kenner van de Armeense geschiedenis, verklaart: “Zowel Koerden, Syrische Christenen, Yezidi’s als Alawieten willen een erkenning van de genocide om iets soortgelijks in de toekomst te voorkomen. Etnische moordpartijen komen vandaag de dag nog altijd voor. Zo werden er op 24 april, de dag van de herdenking van de genocide, ook in Syrië, twee kerken gebombardeerd in de Syrische stad Aleppo.

Dubbele rol
De geschiedenis stopt niet, ook al worden de moordpartijen nu georganiseerd door Islamitische Staat en al-Qaeda. Turkije speelt echter een bizarre rol in het conflict. We vragen ons bijvoorbeeld af hoe het kan dat zo’n machtig land zoveel Syriëstrijders, wapens en olie laat passeren die naar en van het Syrische slagveld lopen. Turkije, en ook de Arabische golfstaten, zijn nog altijd Westerse bondgenoten.”

Natuurlijk, zo erkent ook Khadjo, lopen de belangen van de verschillende op de manifestatie aanwezige groeperingen uiteen. “De Koerden willen in de eerste plaats een erkenning van hun land, terwijl Armeniërs erkenning willen voor het hun aangedane leed, en Syrische Christenen veilig willen zijn in het Midden-Oosten en de wereld ook willen vertellen dat ook zij slachtoffers waren van de genocide. De Koerden hebben in die genocide ook een dubbele rol gespeeld; vele waren soldaat in het Ottomaanse rijk en voerden mee slachtpartijen uit. De linkse Koerdische groepering PKK heeft echter de genocide en de rol van de Koerden daarin wel erkend, en zich er voor geëxcuseerd.”

Strijd voor menselijkheid
Zoals we al zeiden was een groot deel van de manifestanten politiek links. Maar, zoals zo vaak in de analyse van de politiek van het Midden-Oosten, lopen er verschillende politieke breuklijnen door elkaar. Vandaar ook de aanwezigheid van een Vlaming met een Syrische vlag in de betoging, een Vlaming die actief was bij de rechtse NSV-studentenbeweging. Vandaar ook de trip van Vlaams-Belang-politicus Filip De Winter naar Syrië enkele weken geleden, en de steun die Syrische christenen te beurt valt bij rechtse partijen, bijvoorbeeld door te koketteren met de nun, de Arabische letter ‘n’, de eerste letter van het Arabische woord voor ‘christen’.

“In Syrië leeft de tegenstelling links-rechts niet echt op dit moment,” zegt Khadjo. “We voeren een strijd voor de menselijkheid, en dan heeft die breuklijn ook niet zoveel betekenis meer. Kijk, het Syrische regime is niet veranderd, maar de politiek van het Westen wel. Als er dan een delegatie van rechtse politici naar ons land komt, dan accepteren we dat. Een officiële Belgische delegatie zou ook welkom zijn.”

Nationalisme
De manifestatie in Brussel werd echter - laten we dat niet vergeten - massaal bijgewoond door Armeniërs. Armenië is een onafhankelijk land, en is momenteel niet in zijn bestaan bedreigd. Het heeft echter al veel grondgebied moeten prijsgeven in het oosten van Turkije, en de weinige Armeniërs die in het Midden-Oosten wonen is geen rooskleurige toekomst beschoren. Ook in de tweede helft van de twintigste eeuw waren er in Turkije pogroms tegen christenen en activisten. En in 2007 nog werd de Armeens-Turkse journalist Hrant Dink vermoord door een Turkse nationalist.

En dan zijn er nog de Brusselse Koerden, die waarschuwen voor de sluipende machtsaanspraak van nationalistische en negationistische Turken in Belgische en Brusselse politieke instellingen. Iets dat de Brusselse journalist Mehmet Koksal al meermaals aantoonde, en met hem ook de linkse Turkse journalist Dogan Özgüden, die al sinds de jaren 1970 in ballingschap woont in Brussel. Zijn analyse: “Brussel durft als Europese hoofdstad Turkije niet afvallen omdat het land geostrategisch te belangrijk is.”

In Brussel hebben we het dan vooral over de PS en de CDH - partijen met veel Turken in hun rangen - die vandaag nog altijd worstelen met de erkenning van de genocide van 1915.