Uitgelicht: Onrust over de multipolaire stad

Het Gewestelijk Plan voor de Duurzame Ontwikkeling (GPDO) is nog niet door de regering goedgekeurd, of het is al goed voor een flinke politieke rel. D at heeft te maken met de politieke invulling die minister-president Charles Picqué (PS) er vorige week in Le Soir aan heeft gegeven.

Het GPDO werd drie jaar geleden al aangekondigd, en werd donderdag voor het eerst aan de regering voorgesteld. Het legt de krijtlijnen voor de toekomst vast, en stelt de vraag waar het met Brussel naartoe moet tegen 2020-2040. Picqué schuift in het plan twee grote principes naar voren: een multipolaire stad, en een stadsgewest dat ingebed is in een ruimere metropolitane regio.

Met de multipolaire stad stapt het Brussels Gewest af van het 'concentrisch' model dat tot vandaag de toon aangaf. Dat is Brussel zoals het historisch gegroeid is met de Vijfhoek als (middeleeuws) hart van de stad, de (negentiende-eeuwse) eerste kroon en (naoorlogse) tweede kroon. Het nieuwe GPDO maakt tabula rasa en voert zes zones in (zie kaart), met daarbinnen 'une ville de proximité' van een honderdtal wijken. De zes zones zijn:

• Het centrum met de Vijfhoek, Europawijk, Noordwijk, stations, Nieuwstraat en Louizalaan.
• De Zennevallei, of de oude industriële kanaalzone.
• De westheuvels met de Mettewielaan als ruggengraat, maar ook met het Heizelplateau, UZ Brussel en Erasmusziekenhuis.
• Het oostplateau dat van Haren loopt over het Josaphat- en Jubelpark tot aan de vijvers van Elsene.
• De Woluwevallei die een residentieel profiel kent en het Zoniënwoud incorporeert.
• Het zuiden met eveneens een residentieel karakter.

Naast die geografische opdeling, denkt het GPDO ook na over de inbedding van het Brussels Gewest in haar hinterland. Charles Picqué ziet dat geheel als een metropolitane gemeenschap van 135 lokale besturen, waar niet alleen rond mobiliteit, leefmilieu en economische ontwikkeling kan worden samengewerkt, maar die ook als 'overloop' kan dienen voor de demografische boom die Brussel kent. "Het hinterland dankt zijn ontwikkeling aan het hefboomeffect van Brussel en moet dus een deel van de demografische groei op zich nemen," zegt Charles Picqué hierover in Le Soir.

Van de regen in de drop
Het is precies de politieke uitleg die Picqué aan het plan geeft die vorige week voor ophef zorgde. En dan niet zozeer de oproep tot de oprichting van een metropolitane gemeenschap, dan wel de mogelijkheid om van de zes zones een nieuwe administratieve indeling te maken. Picqué blijft wel voorzichtig. Hij wil vooral dat de gemeenten binnen die zones meer met elkaar samenwerken - hoewel het niet duidelijk is hoe: de zones vallen niet samen met de gemeentegrenzen. "Misschien," zegt Picqué, "kunnen de zones in de toekomst echte gemeenten worden." Picqué ziet dat als een antwoord op de niet-aflatende kritiek van de Vlamingen op de negentien baronieën.

Die kleine verduidelijking was voldoende om het spel op de wagen te krijgen. Voor minister Brigitte Grouwels (CD&V), die met het Gewestelijk Ontwikkelingsplan op zich weinig problemen heeft, is een gedeeltelijke fusie tot zes gemeenten no pasarán. "Met zes hertogdommen in plaats van negentien baronieën, belanden we van de regen in de drop," zo reageerde ze. Ook staatssecretaris Bruno De Lille (Groen) is gekant tegen zes 'supergemeenten'.

Ruil
De discussie geeft twee zaken aan. De Franstalige partijen zien langzaamaan in dat het huidige model van één gewest en negentien gemeenten niet houdbaar is. Tegelijk zijn ze niet bereid om de macht van de lokale besturen over te dragen aan het Brussels Gewest.

Daar is een evidente reden voor. In de gemeenten zwaaien de Franstaligen de plak, in het Brussels Gewest moeten ze hun macht delen met de Nederlandstaligen. Bij een fusie, of een overdacht van bevoegdheden van gemeenten naar gewest, of bij een hiërarchische ommekeer waarbij het gewest het - eigenlijk erg logische - laatste woord krijgt, boeten de Franstaligen aan macht in.

Die zullen ze alleen willen opgeven als ze 'iets' in ruil krijgen. Daarover circuleren al voorstellen. Politoloog Dave Sinardet (VUB) stelt voor om de metropolitane gemeenschap te aanvaarden, wat in Vlaanderen erg moeilijk ligt. Socioloog Eric Corijn (VUB) bekijkt het intra-Brussels en pleit ervoor om de gedeelde, paritaire macht in de Brusselse regering op te geven. Die discussie wordt hoe dan ook een harde dobber. Voor Nederlandstalige én Franstalige Brusselaars.