Van de Beurs naar de Varkensmarkt: daklozen én bewoners in het nauw gedreven

Nu daklozen steeds minder welkom zijn aan de Beurs en de centrale lanen, blazen ze steevast verzamelen aan de Varkensmarkt. Buurtbewoners klagen al een jaar over het alcoholgebruik en de overlast, maar de daklozen voelen zich zelf ook steeds meer opgejaagd wild. "Waar kunnen we wel nog heen?"

Woensdagochtend, 10.30 uur. Het is rustig in het bijna verlaten park aan de Schuitenkaai. Op de Varkensmarkt troept een vijftiental mannen samen om halve liters bier, wijn en sigaretten te delen, onder het toeziend oog van de politiepatrouilles die vrijwel om het halfuur voorbijrijden. Rond de middag houden twee combi’s halt. “Jullie moeten hier nu vertrekken. Ga naar het park”, zeggen de agenten rustig. De groep vertrekt zonder gemor en verspreidt zich over de bankjes in het park, aan de andere kant van het monument voor de oorlogsduif.

“Zo is het hier bijna alle dagen. Er zijn constant politiecontroles”, zucht de dertigjarige Mike. “Ook straathoekwerkers die ons helpen worden hier gecontroleerd. Soms treedt de politie hardhandig op en worden we vaak zonder reden meegenomen, om dan in het midden van de nacht weer vrij te komen.” “Het merendeel van de agenten doet haar werk goed, maar er zijn ook enkele cowboys”, knikt vijftiger Khalid.

“Wat kunnen we doen? We ondergaan het maar”, gaat Mike verder. Al vier jaar leeft hij op straat, maar binnenkort kan hij verhuizen naar een appartement, dankzij de hulp van een daklozenorganisatie. “De meesten hier hingen vroeger rond aan de Beurs, maar daar heeft de politie ons weggejaagd. Nu probeert men ons hier ook weg te jagen. Waar kunnen we dan nog heen?”

Systematische politiecontroles

Midden juli vaardigde burgemeester Philippe Close (PS) een politieverordening uit, die “de politiediensten toelaat om over te gaan tot systematische identiteitscontroles” in de zone tussen de Oude Graanmarkt, de Handelskaai en de Begijnhofkerk.

De politieverordening kwam er na een bijeenkomst met buurtbewoners, die al in oktober vorig jaar een petitie tegen overlast hadden gelanceerd. “Aanwezigheid van groepen daklozen, loslopende honden, overmatig alcoholgebruik en openbaar dronkenschap, verstoring van de openbare orde, geluidsoverlast, afval op de openbare weg en vechtpartijen”, somt de burgemeester op in zijn besluit.

“Ja, we drinken hier bier. Et alors?”, zegt Khalid. “We vallen niemand lastig en zijn zelfs vriendelijk naar voorbijgangers toe.” “Onderling zijn er soms wat spanningen, maar dat lossen we meestal zelf op. Blijkbaar is er een beetje overlast, mais ce n’est pas le bordel enorme”, vindt Mike. “We drinken, maar we zijn niet kwaadaardig. Er lopen dealers en andere criminelen op straat, maar men komt ons wegjagen.”

'Situatie verergerd', restaurant dicht

Na bijna twee maanden verhoogde politieaanwezigheid in en rond het park tegenover de Varkensmarkt, is de situatie voor buurtbewoners niet verbeterd. “Ondanks de pogingen van de politie en de Stad, is de situatie zelfs verergerd. We hadden hier al 24 uur op 24 last van dronkaards. Sinds de coronacrisis zijn er nog meer mensen uit de voetgangerszone naar hier afgezakt”, vertelt buurtbewoner Liesbet De Bontridder. “Hun voortdurende geroep veroorzaakt onrust. Er zijn gevechten, wat het onveiligheidsgevoel vergroot, en ze laten veel vuiligheid achter. Ze gebruiken de ruimte hier als openbaar café, met alle gevolgen van dien.”

Zo sluit restaurant Chez Bobonne aan de Schuitenkaai voorgoed de deuren. “Deels door de coronacrisis, maar ook deels door de overlast”, zegt een mede-uitbater. “Het is een combinatie van al die kleine vormen van overlast, die ervoor zorgen dat het niet meer gezellig is om hier op een terras te zitten.” Voorlopig is Chez Bobonne de enige zaak in de buurt die de deuren sluit, maar ook de andere handelaars en ondernemers in de buurt lijden onder de overlast. “Een paar dagen geleden stond een man tegen het raam van een kapperszaak te plassen, terwijl de kapper binnen aan het werk was.” “Niet alleen Chez Bobonne vertrekt”, aldus buurtbewoner Liesbet. “Er zijn ook buurtbewoners die er genoeg van hebben en het centrum willen verlaten.”

De petitie van de buurtbewoners zorgde voor een betere samenwerking met de diensten van de Stad Brussel, maar een oplossing voor de buurt is niet meteen in zicht. “We zijn ons zeer bewust van de problematiek en we proberen om stap voor stap maatregelen te nemen”, zegt burgemeester Close via zijn woordvoerster. Midden september zit zijn kabinet opnieuw samen met de buurtbewoners, politie en andere stadsdiensten. Intussen hebben buurtbewoners van de Marguerite Durassquare een nieuwe petitie gelanceerd, om te pleiten voor een algemeen alcoholverbod. “Zo een alcoholverbod zou op het hele grondgebied moeten gelden, om het probleem niet te verplaatsen, zoals dat met het alcoholverbod in de voetgangerszone gebeurd is”, klinkt het.

Nachtwinkels en sociale organisaties

Volgens buurtbewoner Liesbet ligt een deel van het probleem bij de nachtwinkels. “Er zijn vier nachtwinkels op amper honderd meter van elkaar. Volgens de wet moeten zij de veiligheid en rust in en rond de winkel vrijwaren. Hun trottoir is hun verantwoordelijkheid, maar die nemen zij niet op”, aldus Liesbet. “Als iemand toch alcohol verkoopt aan iemand die al strontzat is, wijzen ze naar elkaar.”

In de wijk zijn ook verschillende daklozen- en armoedeorganisaties, die volgens de buurtbewoner hun verantwoordelijkheid niet opnemen. Liesbet wijst naar een zijstraat. “Daar is een afdeling van het CAW die mensen begeleidt naar een woning. Op zich een nobele zaak, maar zij houden enkel rekening met hun cliënteel en niet met de buurtbewoners. Ze mogen daar niet binnen of voor de deur drinken, dus komen ze naar het park. Maar dat is geen oplossing.”

Niet alleen daklozen

Een combi rijdt door het park en stopt aan een bankje. “Mondmaskers aan”, klinkt het bevel vanuit het raam. Spontaan staan enkele mensen op, om hun blikjes bier verderop leeg te drinken. “Weet je, we zijn niet allemaal daklozen. De meesten hier hebben een dak boven hun hoofd”, vertelt iemand nog. “Ik heb vier diploma’s en spreek vijf talen”, zegt Khalid.

“Ik kom hier geregeld mijn vrienden ontmoeten om mijn moeilijke thuissituatie te ontlopen”, vervolgt Khenan, een van de enige vrouwen in de groep. “De politiecontroles zorgen hier vaak voor spanningen, maar soms heeft de politie ook gelijk, omdat sommigen de buurt niet altijd respecteren. Dan kan ik de buurtbewoners wel begrijpen.”