Viviane Teitelbaum en Fouad Ahidar over joden en moslims in Brussel

Het conflict in het Midden-Oosten laat ook sporen na in de hoofdstad van Europa. Volgens de Joodse Verenigingen blijft het aantal gevallen van antisemitisme in Brussel stijgen. Een gesprek met parlementsleden Viviane Teitelbaum (MR) en Fouad Ahidar (SP.A) over jodenhaat en islamofobie. “In Brussel gaan we het Israëlisch-Palestijns conflict niet oplossen. Laat staan in Molenbeek.”

O ver jodenhaat schreef MR-parlementslid Viviane Teitelbaum, afkomstig uit een Antwerpse joodse familie, in 2008 een boek: Salomon, vous êtes juif?, duizend jaar antisemitisme van Middeleeuwen tot nu. Vooral haar boude stelling over de laatste twintig jaar viel op. Er is het traditionelr antisemitisme, bij christenen en bij extreem-rechts, maar daar zijn sinds enige tijd hardnekkige anti-joodse gevoelens bijgekomen, met name bij de bevolking van Maghrebijnse origine. Drie jaar na de publicatie van haar boek is de situatie er niet op verbeterd, vindt het MR-parlementslid.

Viviane Teitelbaum: "Antisemitisme is er nog elke dag in Brussel. Neem alleen nog maar het recente geval van het meisje Océane in Heembeek. Ze werd fysiek aangevallen door meisjes van haar klas vanwege haar joodse achtergrond. 'Hou je smoel, vuile jodin, en rot op naar je eigen land,' riepen ze haar toe. Of neem Camille, die een andere school heeft moeten zoeken wegens pesterijen. Dit zijn geen geïsoleerde gevallen. Er ontbreekt bij die jongeren vaak een duidelijke gedragslijn. De ouders geven geen grenzen aan, maar ook de politiek, of de media laten betijen bij antisemitische agressie in Brussel. Dat maakt me kwaad. Daardoor krijgen jongeren de indruk dat er geen probleem is."

"Ik had graag van de media gehoord: dit kan écht niet door de beugel. Maar wat krijgen we te horen? Die jongeren hebben het zo niet bedoeld, ze zijn slachtoffer van hun sociale achtergrond, enzovoort... Dan vraag ik me af: waar zijn mijn vrienden democraten? Waarom zwijgen ze? De Palestijnse zaak verdedigen is één ding, joden aanvallen in Brussel is een andere zaak."

Mijnheer Ahidar, u bent parlementslid, praktizerend moslim en u heeft goede contacten in de Marokkaanse gemeenschap in België. Is er een probleem van antisemitisme?
Fouad Ahidar: "Nog niet zo lang geleden stemden een miljoen Vlamingen voor een extreem-rechtse partij. Blood and Honour is actief in Vlaanderen, er zijn skinheads. Het zijn groepjes die haat tentoonspreiden ten aanzien van andere bevokingsgroepen. Zijn daarmee alle Vlamingen racisten? We moeten er geen amalgaam van maken. Er zijn gevallen van antisemitisme waarbij moslims betrokken zijn, maar niet de hele moslimbevolking moet over dezelfde kam worden geschoren. Zeggen dat het antisemitisme in de Marokkaanse gemeenschap verankerd zit is gewoon niet waar."
"Hiermee wil ik wat er gebeurt in Brussel niet minimaliseren. Antisemitisme is ontoelaatbaar en een krachtig neen van de politici is op zijn plaats. Fysiek geweld is erg. Geweld waarbij een bevolkingsgroep geviseerd wordt is dubbel zo erg. Een vriend van mij uit Parijs komt me regelmatig bezoeken. In Brussel durft hij zijn keppeltje niet opzetten, omdat hij een stenenregen riskeert. Dan is er iets mis, en we moeten dat hardop veroordelen."
"Als sinds ik politiek actief ben, verzet ik me hiertegen. Zowel in de media als binnen de moslimgemeenschap. Dat is geen gemakkelijk debat. Jammer genoeg kom ik alleen in de media als ik racistisch geweld veroordeel, maar haast nooit als er iets moois te vertellen valt over de moslimgemeenschap."

Allochtonen hebben het moeilijker om aan een baan te raken of aan een woning, of ze mogen de dancing niet in, zeggen sommigen. Daar hebben joden in Brussel minder last van. Akkoord?
Teitelbaum: "We zijn er als maatschappij inderdaad tot nu toe niet in geslaagd om de allochtone jongeren in Brussel de toekomst te bieden die ze verdienen. Wie Rachida heet of Mohammed en rechten heeft gestudeerd, of een Solvaydiploma op zak heeft, raakt vandaag toch moeilijk aan een baan. Dat kan alleen maar betekenen dat onze maatschappij faalt. Hier hebben we als beleidsmakers inderdaad nog werk."
Ahidar: "Dat is een ander debat. Rachida met haar diploma van rechten zal niet roepen: 'Dood aan alle joden!' En uiteindelijk vindt ze wel werk. Het probleem van antisemitisme zit bij jongeren zonder diploma die in getto's opgroeien en die geleerd hebben dat het altijd het probleem is van een ander. Wie in een getto opgroeit, heeft niet leren samenleven met een ander. Daar is nog enorm veel werk te verrichten."

Mevrouw Teitelbaum, waarom maakt u onderscheid tussen racisme en antisemitisme?
Teitelbaum: "Er is geen hiërarchie in de discriminatie. Elke discriminatie is aberrant. Maar in Europa heeft antisemitisme een bijzondere betekenis. Jodenhaat is geen racisme als een ander. De shoah heeft Europa getraumatiseerd achtergelaten omdat er zes miljoen doden zijn gevallen. Daarom zal ik de term antisemitisme blijven verdedigen."

Er bestaat intussen ook een begripsverwarring. Tegen Israël zijn, hoeft niet te betekenen dat men tegen alle joden is.
Ahidar: "Het conflict in het Midden-Oosten heeft een impact op het samenleven in Brussel. Dat is zeker zo. Ik probeer altijd duidelijk het onderscheid te maken tussen joden in het algemeen en de Israëlische regering in het bijzonder, maar eerlijk gezegd: die grens is niet altijd zo duidelijk te trekken."
Teitelbaum: "Een Franstalige Brusselse krant schrijft systematisch 'de joodse nederzettingen'. Terwijl het om Israëlische nederzettingen gaat. Ook de media maken dat onderscheid niet duidelijk."

De spanningen waren ook te snijden in het Brussels parlement in 2009. Sommigen vonden dat een bezoek van de Brusselse regering aan Israël niet op zijn plaats was, op een moment dat Israël Gaza blokkeerde. Een PS-parlementslid riep: "Leve de Palestijnse staat!"
Teitelbaum: "De staat Israël is een mooi project. Noem me een zionist. Daar is niets illegitiems aan. Het joodse volk moet vrij en veilig in Israël kunnen leven. Maar dat belet me niet om de Israëlische regering te bekritiseren."

"Maar ik ben tegen boycotacties. Die hebben nog nooit voor vrede gezorgd. Ze veroorzaken daarentegen een radicalisering bij de bevolking die onder de boycot lijdt. Wat me vooral gechoqueerd heeft is hoe meedogenloos in België de boycot tegen Israël werd verdedigd."
Ahidar: "Israël heeft bestaansrecht. Daarover zijn we het allemaal eens. Alleen moet het de grenzen respecteren. Het kan niet dat Israël daar keer op keer aan probeert te tornen. De Verenigde Naties (VN) wijzen Israël daar ook keer op keer op in hun resoluties."

Mr. Ahidar, u was op een van de schepen die Gaza probeerde te bevoorraden...
Ahidar: "... ik ben uiteindelijk ook via Rafah Gaza binnengeraakt. Het was vreemd dat wij de Palestijnen niet mochten bevoorraden, dat de vloot werd aangevallen in internationale wateren, dat de Israëli's vreesden dat we wapens zouden leveren aan Hamas, wat gezien de opvarenden redelijk belachelijk was, terwijl Israël zelf over kernwapens beschikt."

Vanwaar die solidariteit met het Palestijnse volk, mr. Ahidar? U bent van Marokkaanse origine.
Ahidar: Het is geen inter-Arabische solidariteit, zoals sommigen denken. Ik ben immers een Berber, al spreek ik ook wel Arabisch. Het heeft met mijn jeugd te maken. Ik ben opgegroeid met Che Guevara. Ik was lid van de PvdA. Daar ligt de kiem voor mijn interesse in de Palestijnse zaak. Het ging om een onderdrukt volk zonder staat. Daarvoor wou ik als Brusselse jongere wel een strijd voeren."

Teitelbaum: "Het klopt dat jongeren zich met de Palestijnse zaak identificeren, vaak vanuit een wat romantisch beeld. Ze hebben dan de affiche voor ogen van de Palestijnse jongere in jeans en gympen die met stenen zijn land verdedigt tegen de oprukkende Israëlische tanks. Jammer genoeg krijgen we veel minder de beelden te zien van wat in Israël wordt aangericht door Hamas."

Ziet u beiden een oplossing voor het conflict?
Teitelbaum: "Bescheidenheid is op zijn plaats. In Brussel, waar we zelf met communautaire problemen kampen, gaan we het Israëlisch-Palestijns conflict niet oplossen. Laat staan in Molenbeek. Het klopt dat de VN herhaaldelijk Israël hebben veroordeeld. Het is het land dat de meeste veroordelingen van de hele wereld op zijn naam heeft. Vindt u dat normaal? Ik denk niet dat Israël het land is dat het vaakst de mensenrechten schendt."

"De VN zijn geen toonbeeld van democratie. Dat moet gezegd kunnen worden. Als het bijvoorbeeld over vrouwenrechten gaat, wat me na aan het hart ligt, dan schuiven landen als Saoedi-Arabië mee aan tafel. Dus nee: de VN-resoluties zijn niet de bijbel voor mij."

"Wat me stoort is dat Israël systematisch met de vinger wordt nagewezen in het conflict, alsof de Palestijnen geen schuld treft. Er zijn daarnaast genoeg landen die Israël van de kaart willen vegen. Als een land een oorlog verliest, kan het daarna weer verder. Als Israël een oorlog verliest, dan bestaat het niet meer. Het is nuttig om daar even bij stil te staan. Wil dat zeggen dat ik de regering in Israël steun? Helemaal niet. Ook ik heb er kritiek op, maar met respect voor beide staten, met liefde voor Israël en met eerbied voor het Palestijnse volk."

Ahidar: "Ik denk dat iedereen in eigen boezem moet kijken. Maar dat wil zeggen dat ook Israël moet toegeven dat het te ver is gegaan. Vanuit de moslimgemeenschap is er dan weer meer begrip nodig voor wat het joodse volk heeft meegemaakt. Als een jongere 'sale juif' roept, dan weet die niet wat dat bij een jood teweeg kan brengen. Maar wanneer je Auschwitz bezoekt, begrijp je emotioneel de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Ook voor mij was mijn eerste bezoek aan Auschwitz, vrij recentelijk nog, een keerpunt, omdat je daar met je eigen ogen ziet hoe een heel volk naar de slachtbank is gebracht. Over enkele weken ga ik terug, en ik neem verantwoordelijken mee uit de Brusselse moslimgemeenschap."

Mevrouw Teitelbaum, u bent niet de enige parlementariër van joodse origine in het Brusselse halfrond, maar u bent wel de enige die consequent de joodse zaak verdedigt in een parlement waarin ook heel wat moslims zitten.
Teitelbaum: "Het is voor mij makkelijker om de MIVB te bekritiseren dan een resolutie over Israël op tafel te leggen, dat klopt. Maar het overgrote deel van mijn interpellaties gaat niet over Israël. Als ik la députée juive ben, dan is dat tegen wil en dank. Ik heb me altijd tegen dit soort communautarisme verzet. Ik wil alle Brusselaars vertegenwoordigen. Sinds enkele jaren heb ik echter het gevoel dat ik een jodenster draag als ik het parlement betreed. Het is een eenzaam debat. Ja, het is hard. Ik ben blij dat de MR me de kans geeft om vrijuit te spreken."
"Maar ik wil toch ook iets positiefs zeggen. Wat Fouad enkele maanden geleden in een parlementair debat over het negationisme zei heeft me enorm geraakt. Fouad zei dat Gaza niet te vergelijken valt met de nazi-concentratiekampen. Sinds die uitspraak ben ik hem als een ander mens gaan zien."

Ahidar: "Je moet weten: we hebben elkaar zeven jaar lang genegeerd in het parlement. We keken elkaar niet eens aan. Zoveel onderling wantrouwen was er. Viviane en ik zijn het op veel vlakken oneens, en zullen dat blijven, maar ondertussen zijn we op elkaar gesteld geraakt. Door die déclic van enkele maanden geleden komen we nu regelmatig samen om van gedachten te wisselen, om de dialoog aan te gaan."
"Dat is toch de essentie van democratie?"