Vonnissen halen asielbeleid weer onderuit: ‘Maar het verhaal beroert publieke opinie niet’

Met twee nieuwe vonnissen wordt het asielbeleid opnieuw stevig op de korrel genomen. Maar of de uitspraken van de rechtbank veel zullen teweegbrengen voor asielzoekers zonder opvang, lijkt onwaarschijnlijk. Professor vreemdelingenrecht Steven Bouckaert (KU Leuven) schijnt zijn licht op de zaak.

Eind april vond een 80-tal asielzoekers voor wie geen plek is in het Fedasil-opvangnetwerk onderdak in een gebouw in de Wetstraat, pal naast het hoofdkwartier van CD&V (de partij die met Nicole de Moor de staatssecretaris voor Asiel en Migratie in haar rangen heeft).

Na onvruchtbaar getouwtrek met Fedasil in een poging tot opvang voor de asielzoekers te verkrijgen, beslisten het collectief ‘Stop de opvangcrisis’ en een team advocaten naar de rechtbank te trekken. Doel: de leefomstandigheden van de bezetters verbeteren door het beheer van het kraakpand over te dragen naar Fedasil.

‘Dubbel gevoel’

Dat de Brusselse arbeidsrechtbank de bezetters nu gelijkgeeft en Fedasil de opdracht geeft om te voorzien in gepaste leefomstandigheden zoals douches, kledij, dekens, lakens, matrassen, drie maaltijden per dag en medische ondersteuning, mag in principe niet verrassen.

Eerder in de opvangcrisis werd de Belgische staat immers al meer dan 8600 keer veroordeeld (in vooral individuele zaken) nadat asielzoekers naar de rechtbank waren gestapt omdat ze hun rechtmatige opvangplek niet kregen, met nu al tientallen miljoenen euro’s aan dwangsommen tot gevolg.

“Maar wat wel verrassend is, is dat de rechtbank vertrekt van die kraakpandsituatie en ze dus eigenlijk het tekort aan opvangplaatsen aanvaardt”, reageert KU Leuven-professor vreemdelingenrecht Steven Bouckaert. "De opvang wordt eigenlijk verplaatst van het opvangnetwerk naar een kraakpand."

“Fedasil krijgt de eis opgelegd om voor betere leefomstandigheden te zorgen, zaken die volgens de opvangwet voorzien moeten worden voor asielzoekers met een lopende procedure. Maar misschien zijn die eisen in dat kraakpand niet eens haalbaar. Het vonnis heeft natuurlijk wel te maken met de specifieke vraag om verbeteringen te voorzien voor de bezetters van het kraakpand. Maar is dit dan de manier om het hoofd te bieden in de opvangcrisis? Daar heb ik een dubbel gevoel bij.”

In een reactie aan BRUZZ laat Fedasil weten dat het dossier momenteel juridisch onder de loep genomen wordt. Het is dus nog lang niet zeker of het asielagentschap inderdaad het beheer van het kraakpand voor zijn rekening zal nemen. Doet het dat niet, dan zijn de staat en Fedasil verplicht "een dwangsom van 100 euro per dag per asielzoeker te betalen”.

Contrast

De beslissing van de arbeidsrechtbank strookt ook met een ander vonnis dat deze week uit de doeken werd gedaan. De rechtbank van eerste aanleg staat immers aan de kant van verschillende ngo’s die gerechtelijke stappen tegen de overheid hadden genomen omdat de staat het in de opvangcrisis nalaat om aan haar wettelijke verplichtingen na te komen.

Fedasil slaagt er namelijk al bijna twee jaar niet in om iedereen die daar recht op heeft opvang aan te bieden. Het gevolg: heel wat asielzoekers die in de Brusselse straten en in kraakpanden moeten overleven. Zo’n 2100 mensen zouden op de Fedasil-wachtlijst voor opvang staan.

Opnieuw loopt de overheid het risico om miljoenen euro’s aan dwangsommen te moeten ophoesten, want de argumenten die ze heeft gebruikt om de gebrekkige opvang van asielzoekers te rechtvaardigen, zijn door de rechtbank van eerste aanleg stuk voor stuk weggewuifd.

“Hier zegt de rechtbank: ‘Er is een opvangwet, en de overheid moet voor opvangstructuren zorgen.’ Op die manier staat dit vonnis in contrast met de beslissing van de arbeidsrechtbank.”

‘Moeilijk verhaal naar burgers toe’

Hoe dan ook is het maar de vraag of de nieuwe vonnissen effectief iets in beweging zullen brengen voor asielzoekers die zonder opvang zitten.

“Dwangsommen, het ultieme dwanginstrument, worden door de overheid genegeerd. Dat zal nu wellicht niet anders zijn, als Fedasil niet meegaat in de gerechtelijke beslissing om de leefomstandigheden in het kraakpand in de Wetstraat in orde te brengen”, zegt Bouckaert.

“Het klopt ook dat de staatssecretaris zoekt naar nieuwe opvangplaatsen en er ook maatregelen zijn ingevoerd om asielzoekers sneller te doen vertrekken uit het opvangnetwerk”, vervolgt de professor. “Maar dwangsommen niet betalen, blijft een moeilijk verhaal naar de burgers toe.”

Al heeft Bouckaert ook begrip voor de argumentatie van de Moor, die al meermaals aangaf dat dwangsommen betalen niet leidt tot extra opvangplaatsen.

“Er is voldoende draagvlak voor zo’n redeneringen. En daarbij: het verhaal van asielzoekers die geen opvang krijgen, beroert de publieke opinie te weinig om daarin een politieke bocht te nemen.”

Afwachten

Op die manier lijken ook gerechtelijke uitspraken weinig soelaas te bieden voor asielzoekers die niet op bed, bad en brood moeten rekenen wanneer ze internationale bescherming aanvragen in ons land.

Nochtans blijft de instroom in ons land niet mager. In de eerste vijf maanden van dit jaar klopten al zo’n 12.500 mensen aan bij de aanmelddiensten in Brussel.

“Aan dit tempo gaan we niet richting de bijna 39.000 verzoeken om internationale bescherming van vorig jaar, maar het is natuurlijk wel bang afwachten hoe de situatie er in de wintermaanden zal uitzien. Zitten we tegen dan wel met voldoende opvang voor iedereen?”

Staatssecretaris de Moor schermt vooral met de Europese migratiedeal als antwoord op de mensen die nog steeds op opvang wachten.

“Maar dat is voorlopig een politieke deal, die nog naar het Europees parlement moet en dan nog omgezet moet worden in de lidstaten. Op korte termijn biedt die deal geen oplossing voor deze aanslepende opvangcrisis. En de conflicten die mensen ontvluchten, blijven nog steeds prangend”, besluit Bouckaert.