Voodoo in het Brusselse groen

Bij het begin van elke zomer zijn er steeds opmerkzame ontdekkers - natuurliefhebbers, boswachters - die in de bossen en parken van de regio sporen vinden van verschijnselen die ze niet meteen kunnen duiden, en dat frustreert ze ten zeerste. Er wordt gedacht aan een verzameling braakballen van roofvogels, of zou het iets met vleermuizen te maken hebben? Zouden het de resten van een picknick wezen, of heeft iemand zijn maag ontlast?

De meer aannemelijke verklaring is dat het zou gaan om geïmproviseerde altaartjes waarop plengoffers aan de woudgeesten worden gebracht. Dat klinkt allemaal veel spectaculairder dan het is. De Braziliaanse gemeenschap, die de laatste jaren sterk is toegenomen, heeft een sterke band met de natuur en als het mooie weer eraankomt, lassen heel wat onder hen een zuiveringsperiode in. Ze gebruiken dan enkele weken geen alcohol, ze roken niet en onthouden zich seksueel. Zo is het ook onder jongeren de gewoonte om tijdens de veertigdaagse vasten geen alcohol te drinken, terwijl ze aan het traditionele katholieke vleesverbod op vrijdag geen boodschap hebben.

Op een steen aan de voet van een indrukwekkende boom worden wat offerandes gebracht: cashasa, parfumerie, witte rozen en rode kaarsen, maniok, meel, zout en zand. Een bergje moeilijk te identificeren organisch materiaal, waar toch geen vliegen op afkomen omdat het constant met zware alcohol besproeid wordt.

Bomen worden als bezield beschouwd en hebben een totemfunctie: ontwortelde immigranten en illegalen vinden soelaas bij knoestige boomwortels, het liefst nog op een kruispunt.
De ceremonie voltrekt zich discreet en met veel respect voor fauna en flora. Geen sprake van spelden in poppetjes steken, kippen die boven het hoofd van een danser in trance worden gekeeld en soortgelijke violente scènes. Terwijl een kaars brandt - en dit aspect baart de bosautoriteiten de meeste kopzorgen - wordt er om gunsten gevraagd. De spirituele zoektocht naar gemoedsrust en positieve energie staat centraal.

Hapklare brok sensatie
Candomblé, Macumba en Umbanda zijn complexe fenomenen die door de westerlingen stelselmatig uit hun context worden gerukt en gereduceerd worden tot hapklare brokjes sensatie, net als de Cubaanse Santería en Voodoo. Over dit thema gaat overigens vandaag een grote fototentoonstelling in de Botanique van start, die voor de eerste maal een beeld geeft van het heilige der heiligen van een voodootempel. Omdat fotografen niet 'geïnitieerd' waren, kregen ze geen toegang tot de voodoo zelf. Tot de komst van Jean-Dominique Burton moesten we genoegen nemen met legba's of sculpturen van wakers aan de ingang van de heiligdommen. Met monnikengeduld en veel diplomatie heeft Burton de kern blootgelegd van een eeuwenoude monotheïstische godsdienst. En passant ontkracht hij de stelling dat het oude Afrika het animisme aanhing.

Burton bouwde de tentoonstelling en het erbij horende boek uit als een verzameling van tweeluiken: eerst een dialogerend zwart-wit portret van de priester(es) en dan een fascinerende kleurenfoto van de altaren.

:: De tentoonstelling Vodoun/Vodounon loopt nog tot en met 29 juni in de Botanique, Koningstraat 236, 1210 Sint-Joost-ten-Node. Het bijbehorende boek van Jean-Dominique Burton heet Vaudou/Voodoo/Vudù, is uit bij 5 Continents en kost 55 euro