Vooruitgangsstraat: Bezetters bewonen leegstaande panden

Gekweld door de jarenlange onduidelijkheid over hun woningonteigening verlaten steeds meer eigenaars en huurders de Vooruitgangsstraat. In de vrijgekomen woningen verblijven al meer dan vijftig tijdelijke bezetters. De vroegere vishandel doet dienst als ontmoetingsplaats.

I n de toonbanken van de voormalige viswinkel Verbiest, op de hoek van de Koninginnelaan en de Vooruitgangsstraat, liggen een krat sinaasappels, enkele boeken en tientallen dozen tomatenroomsoep. Op de toonbanken treft de bezoeker kartonnen dozen en speelgoed aan, ervoor huisraad en erachter kledij en kleerhangers. Alles in deze doorgeefwinkel, waar minder kapitaalkrachtige buurtbewoners tegen een vrije bijdrage terechtkunnen, is gerecupereerd.

In de nabijgelegen keuken bereiden bewoners en gasten elke donderdagavond een gemeenschapsmaaltijd. Op de derde donderdag van de maand staat tijdens de volkskeuken ook muziek, theater of poëzie op het programma. Op die manier verbroedert de buurt.

De bovengelegen verdiepingen van het hoekpand herbergen elf bewoners. Jan Slangen, een 29-jarige informaticus van opleiding, woont hier al maanden via een conventie van tijdelijke bezetting. Door de overeenkomst heeft Slangen een dak boven het hoofd tot de eigenaar, spoorinfrastructuurbeheerder Infrabel, het gebouw opeist.

Infrabel meldde in 2005 aan de bewoners van de Vooruitgangsstraat de uitbreiding van het spoor aan de 'vierhoek' van Brussel-Noord, een druk knooppunt van de Belgische spoorwegen. Voor de bouw van een spoorviaduct wil Infrabel 26 huizen met de grond gelijkmaken. Negen eigenaars verkochten al aan Infrabel, anderen onderhandelen en een minderheid wacht af. Om tegemoet te komen aan de huurders is er een schadeloosstelling voorzien.

Wachtlijst
Voelen eigenaars en huurders zich het mes op de keel gezet om te vertrekken, voor Woningen 123 is dit een buitenkansje. Telkens een woning vrijkomt, neemt de vereniging ze desgewenst in beheer. In de Vooruitgangsstraat huisvest de vzw meer dan vijftig tijdelijke bezetters, vertelt Chille Deman, beheerder van Woningen 123.

Volgens Deman gaat het om grote gezinnen met een laag inkomen en mensen die op straat, in een instelling of onbewoonbaar appartement leefden. Maar ook om artiesten, studenten met beperkte middelen of mensen die het vanuit filosofische overweging doen. Ten slotte huizen enkele oorspronkelijke bewoners er nu als tijdelijk bezetter.

"Woningen 123 betaalt aan Infrabel 36 euro per appartement per maand. Voor een huis bedraagt dat 108 euro," zegt Deman. "Een historische bewoner telt per appartement 153 euro huur neer aan Woningen 123, een nieuwe legt daar 25 euro bovenop. Het is heel goedkoop, maar weinig comfortabel. Voor de meesten is dit een transitoplossing."

De sloop indachtig zijn de meeste woningen de voorbije jaren niet gerenoveerd. In de voormalige vishandel bijvoorbeeld lekt het plafond. Een dergelijke grote reparatie is voor rekening van Woningen 123, voor kleine herstellingen moeten de bezetters geld ophoesten. Ondanks de gedegradeerde staat van de woningen stromen kandidaat-bezetters toe. De wachtlijst telt minstens vijftig geïnteresseerden.

Gegijzeld
Geneviève Laurent kreeg zelfs al kandidaat-bezetters aan haar voordeur. Of ze geen woonruimte ter beschikking had? Het beviel de 67-jarige weduwe niet. Niet dat ze iets tegen bezetters heeft - ze is blij met de feestjes op donderdag -, maar sinds 1967 bezit ze een rijhuis in de Vooruitgangsstraat en ze hoopt dat dit zo blijft.

"Veel oudere bewoners zijn met schrik vertrokken," zegt Laurent, terwijl ze in de keuken een map met krantenknipsels over het spoorproject bovenhaalt. "Ik voel me gegijzeld. Toch blijf ik, want niets is zeker. Ik heb zelfs de indruk dat het project in het water zal vallen."

Infrabel houdt nochtans vast aan het sloopplan, antwoordt woordvoerder Thomas Baeken per e-mail. "Het zal de verbinding tussen Brussel-Noord en Zuid deels ontlasten. Tijdens de piekmomenten rijden er 96 treinen per uur langs. De Noord-Zuidverbinding zit momenteel aan het plafond van zijn capaciteit. Daarom zijn oplossingen zoals het viaduct nodig voor een beter beheer van het treinverkeer."

Een sloopdatum kan de woordvoerder niet geven. "Vanaf het moment dat we de stedenbouwkundige vergunning krijgen en alle mogelijke onteigeningsstappen en juridische procedures doorlopen hebben, hebben we ruim vijf jaar nodig om het viaduct te bouwen."

Op het kabinet van kersvers Brussels staatssecretaris voor Stedenbouw, Rachid Madrane (PS), valt te horen dat er "eerst een oplossing moet komen voor de herhuisvesting van de bewoners. Pas dan komt de bouwvergunning er." Exact twee jaar geleden sprak de vorige staatssecretaris, Emir Kir (PS), dezelfde voorwaarde uit. "Maar momenteel is er geen enkele discussie om de bewoners opnieuw te huisvesten in de buurt," zegt Claire Scohier van Inter-Environnement Bruxelles, dat ijvert voor de rechten van de bewoners. "Jaren gaan voorbij, en er beweegt niets. Het is aan het Gewest om actie te ondernemen."

Voor de tijdelijke bezetters is de aanslepende onduidelijkheid een meevaller. Jan Slangen, die het appartement boven de vroegere viswinkel bewoont: "Ik heb geen job of inkomen, en heb ook geen hulp bij het OCMW aangevraagd. Het is een bewuste keuze om te leven van mijn spaarcenten. Door recycling heb ik ook niet veel geld nodig. Waarom ik zo leef? Ik vind het absurd om een huis te kopen."