Vuilnisbeleid in Brussel en Berlijn: een vergelijking

Brussel, dé hoofdstad van Europa, is meteen ook een van de vuilste hoofdsteden. Ik kan vergelijken: ik was in Amsterdam, Londen, Parijs, Praag... Nu woon ik in Berlijn, ook wel eens smalend ‘dé’ hoofdstad van Europa genoemd, maar los daarvan is Berlijn niet te vergelijken met Brussel.

I k weet in alle eerlijkheid niet zo goed waar ik moet beginnen met de vergelijking. Er is in eerste instantie het gevoel dat een stad je geeft. En dat gevoel, de 'feel', van Berlijn is zo dramatisch anders dan de feel van Brussel.

Het is pas in tweede instantie dat je je gaat afvragen hoe dat komt, en dan stel je vast dat het antwoord op die vraag heel eenvoudig is: de stad is niet alleen rustiger en voelt veiliger, maar er slingert ook geen vuilnis rond. Overal waar je kijkt, hangen of staan er vuilnisbakken (oranje met ingebouwde asbak en leuke spreuken), zie je een vuilniswagen rijden of personeel van de stadsdienst lopen met bezem en kar.

Geen zakken
Vuilnis ophalen is in Berlijn helemaal anders georganiseerd dan in Brussel. Hier zet niemand vuilniszakken buiten. Geen zwarte, geen blauwe, geen gele en al helemaal geen witte of groene, laat staan plastic zakjes van de Delhaize. Nogal wiedes, want die heb je hier niet.

Maar Spass beiseite, in Berlijn worden dus geen vuilniszakken gebruikt, maar containers. Zakken zijn, op een paar uitzonderingen na (voor tuinafval bijvoorbeeld), zelfs verboden. Elk huis, elke woning is bij wet verplicht containers te hebben.

De bewoners van de huizen betalen daar ook voor. De stad draagt het grootste deel van de kosten, maar de burger betaalt zijn deel. 25 procent. Via de huishuur. Je betaalt, maar je voelt het niet direct. Je hoeft er dus als burger geen enkele extra inspanning voor te doen om je vuilnis te laten ophalen. Je hoeft niet naar de winkel om vuilniszakken te kopen, je hoeft niet (direct) in je portemonnee te tasten.

Het enige wat je moet doen, is sorteren. Er zijn zwarte containers voor het gewone huisvuil, blauwe containers voor pmd, gele voor papier. Er is een container voor wit glas, er is er eentje voor gekleurd glas en er is nog een kleine oranje voor elektronica, speelgoed, stukjes ijzer. Je hebt hier geen enkel excuus om iets op straat te laten rondslingeren. Geen enkel.

De containers staan ergens in de kelder of op de binnenplaats van elk woonblok. Niet op straat! Ze worden door de vuilnismannen uit de kelder of van de binnenplaats gehaald, naar de straat gerold, leeggemaakt en meteen teruggeplaatst. Op die manier kom je ook nergens verdwaalde containers tegen. Zo'n containersysteem heeft twee grote voordelen. Je ziet ze niet en je ruikt ze niet. Nadeel is dan weer dat die dingen ongelooflijk veel kabaal maken als ze bij het ochtendgloren over de kasseistenen van het binnenplein naar buiten gerold worden. Elk voordeel heb ze nadeel...

Niet alleen de ophaaldienst is goed georganiseerd. Ook de schoonmaak van de straten verloopt volgens een goed uitgedacht plan. Berlijn wordt onderverdeeld in vier grote zones naargelang van de mogelijke graad van vervuiling.

De drukste zone, die met de grote boulevards en toeristische trekpleisters, wordt één keer per dag schoongemaakt. Grondig. Alle vuilnisbakken worden leeggemaakt. En niet alleen de straat wordt geveegd, ook de stoep. In zijstraten of op plekken waar er minder verkeer is, waar er minder mensen komen en wonen, wordt er uiteraard minder frequent schoongemaakt, maar men houdt altijd de vinger aan de pols, en het plan kan zo nodig te allen tijde bijgeschaafd worden.

(K)ehrenbürger
Eind maart, begin april wordt de hele stad binnenstebuiten gekeerd, letterlijk en figuurlijk: dan wordt hier grote lenteschoonmaak gehouden. Alles, maar dan ook echt alles wordt proper gemaakt; de vuilnisbakken worden nagekeken en vervangen als ze niet meer voldoen.

Na grote feesten (Berlijn is en blijft een party town) wordt meteen opgeruimd, zodat je de volgende dag al serieus je best moet doen om nog restanten van de feestelijkheden te vinden.

Maar Berlijn is Singapore niet, en ook hier zijn er wijken waar de straten er niet altijd netjes bij liggen. In de sociaal achtergestelde wijken is er bijvoorbeeld wat meer werk aan de winkel, zo bevestigen ook de mensen van de schoonmaakdienst met wie ik sprak. De burger moet erop attent gemaakt worden dat er zoiets bestaat als een vuilnisbeleid.

Zo ontstaan er spontane initiatieven in een aantal wijken om wat al goed is, nog beter te maken. De Berliner Stadtreinigung (BSR) ondersteunt die initiatieven ook en benoemt de gangmakers ervan tot Kehrenbürger. Dat is een mooie woordspeling op Ehrenbürger.

Met drie
Het netheidsbeleid van de stad Berlijn valt onder de verantwoordelijkheid van drie instanties: de BSR, de eigenlijke stadsdienst voor het gehele Berlijnse grondgebied; de BVG of Berliner Verkehrsgesellschaft, de schoonmaakdienst van het openbaar vervoer, en als derde het Ordnungsamt, de dienst die instaat voor de openbare orde en netheid in de verschillende wijken en districten van de stad.

De BSR is verantwoordelijk voor het ophalen van het afval, het leegmaken van de openbare vuilnisbakken en het schoonmaken van de straten. De BSR houdt zich niet bezig met het schoonmaken en -houden van de metrostations, de metrostellen, de bus- en tramhaltes en de respectievelijke voertuigen. Dat komt volledig voor rekening van de BVG. En de vele parken en groene plekken die deze stad rijk is, worden in de gaten gehouden door het Ordnungsamt. Alle mogelijke vormen van overlast kunnen bij deze dienst gemeld worden.
De opkuis wordt niet alleen verdeeld, maar de ene instantie houdt de andere in de gaten en wil er niet voor onderdoen. Zo heerst een gezonde vorm van concurrentie, die in Berlijn alleszins vruchten lijkt af te werpen.

Verdict van de jury
Ik woon nu bijna drie jaar in Berlijn, en de paar keer dat ik terug in Brussel was, was het altijd even schrikken. Nee, dat is een understatement: het is een echte schok te moeten vaststellen dat men er maar niet in slaagt de hoofdstad van Europa, de stad waar vele internationale bedrijven en organisaties gevestigd zijn, clean te houden.

Tot diep in het historische hart en centrum van de stad zijn de straten vuil, puilen de vuilnisbakken uit, ligt er hondenpoep. Als je een paar straten afwandelt, kun je met alles wat je onderweg aan zwerfvuil verzamelt, een nieuwe woning inrichten. Zo waren wij ooit blij dat er bomen geplant werden in onze troosteloze straat in Laken, maar die vreugde was snel voorbij toen bleek dat er tegen elke boom die geplant werd, een zetel, een oude koelkast of matras neergepoot werd.

Mijn punten dan. Berlijn: 7,5, doe zo verder. Brussel 3, dat kan en moet beter!

En tot slot een tip: vraag nooit aan een Berlijner om dit verhaal te verifiëren. Berlijners klagen altijd over alles!