Waarom de ene bezetting de andere niet is: de grijze zone in de kraakwet

Zondag verhinderde de politie dat in de Stalingradlaan een nieuw kraakpand werd geopend. Volgens vrijwilligers die aanwezig waren, ging de politie daarbij haar boekje te buiten omdat "er geen ontruimingsbevel was". Maar vanaf wanneer is er een ontruimingsbevel nodig?

Zondag trok een manifestatie in het kader van 'Housing Action Day' van het metrostation Graaf van Vlaanderen in Sint-Jans-Molenbeek naar het Vossenplein in de Marollen. Toen de manifestatie in de buurt van het Rouppeplein kwam, trokken verschillende deelnemers een leegstaand gebouw in de Stalingradlaan binnen. Bedoeling was om het gebouw te gebruiken als opvangplek voor asielzoekers.

Maar daar stak de Brusselse politie een stokje voor. "Een heleboel agenten kwam het gebouw binnen ondanks het ontbreken van een ontruimingsbevel," klonk het bij de actievoerders. "Het bewijst dat burgemeester Philippe Close (PS) kiest voor zijn illegale en onmenselijke repressieve praktijken tegenover mensen op straat," aldus de betogers.

Maar vanaf wanneer is een ontruimingsbevel precies nodig? Volgens advocate Mieke Van den Broeck van Progress Lawyers Network hangt dat af van de situatie. "Als het duidelijk is dat mensen in het pand geïnstalleerd zijn en er wonen, dan is er in principe een huiszoekingsbevel nodig om ergens binnen te komen. Daarom maken krakers hun locatie meestal pas openbaar eenmaal ze er enkele nachten geslapen hebben."

"Dat huiszoekingsbevel is niet nodig op het ogenblik dat krakers de deur bijvoorbeeld aan het opendoen zijn. Dan kan de politie hen in principe tegenhouden," aldus Van den Broeck. "Kraken is strafbaar, maar als je kan aantonen dat je ergens woont, moet er eerst een rechter tussenkomen vooraleer je uitgezet kan worden. En een kraker wordt in principe pas vervolgd als de eigenaar klacht indient. Als de eigenaar niets zegt, komt de politie niet tussen."

"Als burger heb je in principe geen recht om binnen te trekken in een gebouw waarvoor je geen contract hebt afgesloten," zegt ook Eric Vermeulen, vrederechter in Schaarbeek. "Dergelijke zaak komt voor de rechter als een individu of een instelling een verzoek richt tot de vrederechter met de mededeling dat zijn eigendom bezet wordt zonder daar het recht toe te hebben. Als dat bewezen wordt, kan overgegaan worden tot een uithuiszetting."

Dat is wat gebeurde in de situatie van het toekomstige nationaal crisiscentrum aan de Koning Albert II-laan in Sint-Joost. Dat pand werd bezet om er opvang te bieden aan asielzoekers die op straat slapen. Vervolgens startte de Regie der Gebouwen een procedure bij de vrederechter om het gebouw te laten ontruimen.

Geen rechter

In de Stalingradlaan kwam er echter geen vrederechter aan te pas. Volgens de woordvoerster van burgemeester Close was de politie al ter plekke in het kader van de betoging. "Het ging niet zozeer om een ontruiming, maar eerder het beletten van een nieuwe installatie in dat leegstaand gebouw," klinkt het.

Volgens actievoerders verbleven nochtans al sinds vrijdag enkele asielzoekers in het pand aan het Rouppeplein, maar werd dat nieuws pas tijdens de manifestatie van zondag bekendgemaakt. Op de vraag of dit klopt, gaf het kabinet-Close voorlopig geen antwoord.

Wel liet het kabinet weten nog steeds bereid te zijn mee te zoeken naar oplossingen. "We willen nog steeds in dialoog gaan en oplossingen zoeken voor dakloze mensen en asielzoekers, maar tentjes en kraakpanden zijn voor ons geen echte oplossingen."

"Eenmaal mensen geïnstalleerd zijn in een pand, dan kan de politie niet zomaar binnenkomen zonder huiszoekingsbevel," vertelt ook advocate Violaine Alonso van Quartier des Libertés.

"Ik was er zelf niet bij, dus ik kan er moeilijk over oordelen. Maar ik vermoed dat de politie gisteren beslist heeft dat de mensen er nog niet geïnstalleerd waren. Het betreft immers een zeer subjectieve beoordeling. Er is geen bepaling die stelt dat mensen er bijvoorbeeld gedurende een bepaalde tijd moeten verbleven hebben. Of er vóór de manifestatie al mensen aanwezig waren, weet ik niet. Maar dat kan veel betekenen."

Nooit bedoeld voor grote groepen mensen

Alonso heeft al vaker de opening van een krakerspand begeleid. "Meestal verloopt dat goed en erkent de politie dat er mensen geïnstalleerd zijn," aldus Alonso. "Zelf heb ik wel de indruk dat de dossiers waar het vaak moeilijker verloopt, die zijn waarbij de overheid eigenaar van het gebouw is. Het lijkt of de gemeentes dan meer de neiging hebben om kordater op te treden. Hier was dat nu niet het geval, maar mogelijk wilden ze moeilijke situaties vermijden."

"Een burgemeester die zelf het ontruimingsbevel geeft, kan enkel in de uitzonderlijke situatie waarbij de volksgezondheid of de gezondheid van de mensen in gevaar is," voegt advocate Van den Broeck nog toe. "Bijvoorbeeld als het gebouw op instorten staat. Het probleem is evenwel dat je niet zoveel kan doen als de burgemeester het toch doet: je kan er nog mee naar de Raad van State, maar intussen is de uitzetting toch al gebeurd."

Volgens vrederechter Eric Vermeulen is de kraakwet in ieder geval nooit bedoeld geweest voor grote groepen mensen die in principe recht op opvang hebben. "De wet was eigenlijk bedoeld voor bij wijze van spreken drugsverslaafden die een pand kraakten en eigenaars die hen daar snel wegwilden. Hier zitten we met een opvangcrisis met mensen die recht hebben op opvang. Of ze daardoor recht hebben op de plaatsen die ze bezetten, is natuurlijk een andere vraag."