Watermaal-Bosvoorde brengt hulde aan Nobelprijswinnaar Auguste Beernaert

Auguste Beernaert, de Belgische premier die in 1911 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg, is nauwelijks bekend bij het grote publiek. Oostende lijft hem in als bekende stadsbewoner, maar het is in het groene Watermaal-Bosvoorde dat Beernaert het liefst verbleef. Tijd voor een (bescheiden) hommage, vindt schepen Annemie Vermeylen (Groen).

W at de Vlaamse katholiek Auguste Beernaert bond met Bosvoorde, is niet zo eenvoudig te achterhalen. Het rijkgevulde leven van Beernaert staat mooi beschreven in de Biographie nationale, maar dat werk heeft bijna uitsluitend aandacht voor het politieke en internationale pad dat Beernaert bewandelde.

Over zijn privéleven valt heel wat minder te vernemen. "Dat Beernaert een belangrijk inwoner van Bosvoorde is geweest, heb ik bij toeval vernomen," zegt schepen Annemie Vermeylen. "Een oudere man, die ik in de echt verbond, vertelde me dat in Villa Miraval de grote conventie over Congo is getekend. Dat bracht me op het spoor van Beernaert."

De Villa Miraval: wie in Bosvoorde woont, kent ze ongetwijfeld. Het is een magnifiek gebouw met sgraffiti onder de dakrand en een groots terras dat uitkijkt op het Zoniënwoud. Het ligt op een heuvel in de tuinwijk Le Logis. Beernaert had er zijn buitenverblijf. De straat aan zijn villa heet nog steeds de Ministerstraat, een duidelijke verwijzing naar Beernaerts politieke carrière.
Beernaert (1829-1912) was een groots staatsman, daar zijn alle biografen het over eens. Hij was Belgisch premier in een bijzonder onrustige periode. In Europa sluimerden de revoluties. In België braken sociale onlusten uit in de fabrieken, waar slechte werkomstandigheden schering en inslag waren. De schoolstrijd werd op het scherpst van de snee gevoerd. En internationaal hing er oorlogsdreiging in de lucht. Beernaert, die het langst zittende kabinet in de Belgische geschiedenis zou leiden, van 1884 tot 1894, moest tegelijk ook nog eens de machtswellust van Leopold II temperen.

In tegenstelling tot zijn partijgenoot Charles Woeste, die de kant van de fabrieksbazen koos, stelde Beernaert alles in het werk om de sociale omstandigheden van arbeiders te verbeteren. Dat had meer met tactische berekening te maken dan met menslievendheid, zo lezen we in Nieuwe geschiedenis van België 1830-1905 (Els Witte et al., uitg. Lannoo). Beernaert was katholiek en conservatief. Hij wou de sociale onlusten de kop indrukken en tegelijk de opkomende Belgische Werkliedenpartij de wind uit de zeilen nemen. Bekend is zijn uitspraak over de uitbreiding van het stemrecht: "We kunnen de herziening beter doorvoeren dan ze te moeten ondergaan." Toch zal Beernaerts naam voor altijd verbonden blijven met de eerste sociale wetgeving, waarvoor hij de basis legde. Van zijn hand zijn de wetsvoorstellen om de kinderarbeid in te perken en vrouwen zwangerschapsverlof toe te kennen.

Het best nog kan hij getypeerd worden met het woord modération, zowel in de betekenis van 'gematigd' als van 'moderator': iemand die alles in het werk stelde om het compromis te bereiken. Hij zou bijvoorbeeld de taalrechten voor de Vlamingen uitbreiden door tweetalige postzegels en tweetalige opschriften op Brusselse gebouwen toe te laten. Te weinig voor de Vlaamse beweging, maar toch een niet-onbelangrijke verworvenheid in de Vlaamse strijd.

Congo
Beernaert heeft ook een cruciale rol gespeeld in de kolonisatie van Congo. Hij was voorstander van de plannen van Leopold II om Congo te annexeren. De Belgische staat stond leningen toe om infrastructuur in Congo uit te bouwen. Beernaert koppelde daar wel voorwaarden aan. Als de leningen niet werden terugbetaald, moest Congo in handen komen van de Belgische staat - wat jaren later ook gebeurde.

Beernaert zou verschillende keren met Leopold II in aanvaring komen omdat de premier zich verzette tegen de uitbuitingspolitiek van de Congolezen door de koning.

In 1899 hield Beernaert de politiek voor bekeken en zou hij een belangrijke rol gaan spelen in de internationale vredespolitiek. Hij was overtuigd van het belang van grote en kleine natiestaten, en verzette zich tegen een internationaal gerechtshof, maar vond het desondanks belangrijk dat de landen en volkeren met elkaar in gesprek gingen om spanningen te ontmijnen. Zijn inzet in de Union Interparlementaire leverde hem in 1911 de Nobelprijs voor de Vrede op. Drie jaar later brak de Eerste Wereldoorlog uit.

Familie
Terug naar Watermaal-Bosvoorde. Want wij willen weten wat Beernaert, de Vlaming met Oostendse roots, met Bosvoorde te maken heeft.

Het belangrijkste is misschien nog dat hij er begraven ligt. Het graf is niet makkelijk te vinden. We spreken met Jan De Paepe, diensthoofd Cultuur van Watermaal-Bosvoorde, af aan de begraafplaats van Watermaal-Bosvoorde, een onbekende parel van de groene gemeente. Wie binnenkomt, ziet in de verte het woud liggen. De rust is alom. Een van de eerste graven aan de rechterkant is dat van Auguste Beernaert. Het is een robuust arduinen graf in neogotische stijl. De inscripties zijn nauwelijks nog te lezen, maar uit wat er staat, valt al snel af te leiden dat het om een familiegraf gaat. Niet alleen Auguste Beernaert zelf, die in Bosvoorde zijn buitenverblijf had, ligt hier begraven, maar ook zijn ouders, zijn zus en zijn vrouw kozen voor de peis en vree aan de zoom van het Zoniënwoud. Als dat geen eerbetoon is aan Watermaal-Bosvoorde.
Steven Van Garsse

Voor de Vlaamse feestdag geeft professor Emmanuel Gerard (KU Leuven) op 8 juli om 11 uur een lezing over Beernaert in het gemeentehuis van Watermaal-Bosvoorde