Wijkcentra moeten vechten voor hun voortbestaan

De toekomst ziet er somber uit voor de Nederlandstalige wijkcentra in Brussel. Nadat ze de subsidies jaar na jaar hebben zien dalen, is er voor 2012 geen perspectief meer en zijn ze met sluiting bedreigd. De centra trekken aan de alarmbel. “We zijn juist harder nodig dan ooit.”

W il de Vlaamse Gemeenschap nog aanwezig zijn in de achtergestelde Brusselse wijken om mee een dam op te werpen tegen de stijgende armoede? Die vraag houdt Samenlevingsopbouw Brussel bezig. De organisatie ziet hoe de verenigingen die in de Brusselse wijken aan de leefbaarheid werken, meer en meer uit de boot vallen als de subsidies verdeeld worden.

De kritiek van Samenlevingsopbouw is hard. "De Vlaamse Gemeenschapscommissie trekt weliswaar formeel de kaart van de stedelijke armoedebestrijding," stelt Alain Storme, "maar in de praktijk gaat het al lang om een stedelijke ontwikkeling in functie van een aantrekkelijke en verkoopbare stad, waarin zwaar wordt ingezet op de middenklasse, niet op het indijken van de armoede in de stad."

Storme haalt als voorbeeld de evolutie aan van Sociaal Impulsfonds (SIF) tot Stedenfonds. In het SIF en Stedenfonds I (in Brussel goed voor tien miljoen euro) stond het sociaal beleid nog centraal, maar in 2007, met de komst van Stedenfonds II, werd het fonds in stukken gehakt en verdeeld onder de drie VGC-collegeleden (Onderwijs, Cultuur en Welzijn). Van onderlinge samenwerking was helemaal geen sprake meer. Ook ging er steeds meer geld naar bakstenen, en minder naar mensen.

Vandaag putten Onderwijs, Cultuur en Welzijn nog altijd rijkelijk uit het fonds om de projecten te ondersteunen die hen na aan het hart liggen: de zogenaamde 'brede school', de gemeenschapscentra, de kinderdagverblijven. "Ongetwijfeld belangrijk voor Brussel, maar voor echte armoedebestrijding is er intussen wel steeds minder geld," zegt Storme.

Capitulatie
Illustratief zijn de subsidieperikelen waarmee de geïntegreerde wijkcentra kampen. De centra worden nog altijd als project gesubsidieerd, en bij elke subsidieronde is het bang afwachten of er nog wat uit de bus komt. In 2007 vingen buurthuis Bonnevie (Molenbeek) en Limiet Limite (Brabantwijk Schaarbeek) bot bij het Stedenfonds. Bonnevie kon overleven, maar Limiet Limite - ooit nog bekroond met de Thuis in de Stad-prijs - moest de boeken sluiten.

De drie andere wijkcentra, Buurtwinkel Anneessens (Brussel-stad), Chambéry (Etterbeek) en Wijkpartenariaat (Schaarbeek), werden wél opgevist en kregen subsidies. Ze moesten in ruil wel een Sociaal Infopunt (SIP) uitbouwen, een doorverwijs­loket voor socia­le dienstverlening. Het SIP werkte echter niet naar behoren, en sinds vorig jaar heerst er onzekerheid over de toekomst.

De cijfers spreken boekdelen. Kregen de wijkcentra voor hun onderlinge samenwerking in 2007 nog 330.000 euro, dan blijft daar in 2011 maar 100.000 euro van over. Daarmee kunnen geen drie, maar - nét - twee wijkcentra gesubsidieerd worden, die bovendien fors moeten inleveren. En voor 2012 is er op dit moment geen enkel perspectief.

Voor Omer Mommaerts, voorzitter van Buurtwinkel Anneessens, is dat een capitulatie. "De VGC onderschat de rol die we spelen in de Anneessenswijk, toch een van de moeilijkere buurten in de Vijfhoek. 'Le Buurtwinkel': iedereen spreekt erover. We hebben de afgelopen jaren regelmatig met de burgemeester in de wijk gewandeld. Hem gewezen op de problemen, van de vuile straten tot huisvesting. Hij heeft gezien hoe we open omgaan met de anderstaligen in de wijk. We hebben respect afgedwongen bij het stadsbestuur. En weet u waarom? Omdat wij de wijk zo goed kennen. We kunnen zo de vinger op de wonde leggen."

In de Buurtwinkel kunnen bewoners koffie komen drinken, ze kunnen er een beroep doen op de klusjesdienst, ze worden geholpen waar mogelijk. De Buurtwinkel organiseert ook wijkfeesten en denkt met de buurtbewoners mee na over de inrichting van het Fontainaspark. Er is ook een vereniging waar armen het woord nemen. Voor al die deelwerkingen wordt geput uit verschillende subsidiepotjes, maar voor de coördinatie van dit alles blijft de VGC-subsidie voor de geïntegreerde wijkcentra een absolute voorwaarde.

De vraag blijft of het aan de Vlaamse Gemeenschap is om in Brussel de sociale cohesie te versterken. De wijkcentra vinden van wel. "Onze meerwaarde is de meertaligheid," zegt Betty D'Haenens van Chambéry in Etterbeek, dat in 2011 geen middelen meer ontvangt voor de coördinatiefunctie van het wijkcentrum. "We zijn in eerste instantie Nederlandstalig, maar door onze open houding bereiken we ook makkelijker de anderstaligen. Meer nog: precies door onze meertalige opstelling bereiken we ook tal van Nederlandstaligen die we anders niet zouden bereiken, bijvoorbeeld oudere mensen in tweetalige gezinnen. Onze aanwezigheid is de enige garantie dat de Vlamingen nog een voet aan de grond hebben in de wijkwerking in Brussel."

Mommaerts: "Wat blijft er nog over als de buurtwinkel uit de Anneessenswijk wegtrekt? Bravvo, de preventiewerkers van de Stad Brussel die, hoewel ze eigenlijk zouden moeten, nauwelijks Nederlands spreken."

Volgens Mommaerts werpt de Vlaamse aanpak in de achtergestelde buurten vruchten af en dwingt hij respect af, ook bij Franstaligen. "We zouden net moeten groeien. Onze aanpak zou ook in andere wijken kunnen aanslaan. Het is jammer dat de VGC dat niet inziet."

Betty D'Haenens wijst ook op de pedagogische rol die de wijkcentra spelen. "We houden ons, in overleg met de gemeente, niet alleen bezig met de daklozen die op een bepaald moment opdoken op het Sint-Antoonplein, we trekken ook met de leerlingen van het Koninklijk Atheneum van Etterbeek hier de wijk in. De meeste leerlingen kennen de gemeente waar ze op school zitten niet. Het is een manier om de Nederlandstaligen Brussel te laten ontdekken, maar tegelijk ook het contact tussen de verschillende lagen van de bevolking aan te moedigen."

De geïntegreerde wijkcentra blijven niet bij de pakken zitten. Deze week organiseren ze een hoorzitting met de Vlaamse volksvertegenwoordigers en gaan ze langs bij bevoegd collegelid Brigitte Grouwels (CD&V). Ze willen zekerheid voor de volgende jaren, "en het liefst met een structurele financiering," zegt Alain Storme van Samenlevings­opbouw Brussel. "Daarom willen we dat de VGC-raad een verordening aanneemt die de wijkcentra de ruimte geeft om zich verder te ontwikkelen in de stad. Het is goed dat de VGC zich met cultuur, onderwijs en kinderopvang bezighoudt. Maar de VGC heeft ook een verantwoordelijkheid in het bestrijden van armoede en het versterken van de sociale cohesie in Brussel."