Willy Dehondt over Vlaams onderwijs in de FDF-jaren

In 1978 ging de Nederlandstalige gemeenteschool van Schaarbeek dicht. Willy Dehondt, ambtenaar bij de gemeente en leraar Nederlands, maakte het allemaal van dichtbij mee.

H et is een stukje Brusselse geschiedenis waarover weinig terug te vinden is. Eind jaren 1970 - in de tweede ambtstermijn van Roger Nols als Fransdolle burgemeester in Schaar­beek - sloot de enige Nederlandstalige gemeenteschool van Schaarbeek, aan de Helmetsesteenweg, de deuren.
Willy Dehondt is vandaag 78. Tot zijn pensioen was hij verbonden aan de gemeente, en hij kan zich nog haarscherp herinneren hoe het gegaan is. "Het was 20 augustus. Jules Peetermans, een schoolinspecteur, en later volksvertegenwoordiger voor het FDF, had zich in volle vakantieperiode toegang verschaft tot het kantoor van de schooldirecteur en nam de fichesbak met adressen mee naar het gemeentehuis. Per brief liet hij alle ouders weten dat de school per 1 september de deuren zou sluiten en dat ze op zoek moesten naar een andere school." Daarmee kwam een eind aan decennia Nederlandstalig onderwijs in Schaarbeek.

Willy Dehondt was in 1955 vanuit Oostende naar Brussel verkast. Hij had aan de normaalschool gestudeerd. Hij gaf les in de gemeenteschool in de Daillylaan in Schaarbeek, eerst in de Vlaamse klasjes, nadien, na zijn militaire dienst die hij in het Frans had vervuld, in de Franse klassen. Een halfjaar later mocht hij aan de slag op het kabinet van schepen van Onderwijs Lenoir en werkte hij samen met Gilbert Kino, algemeen directeur voor het gemeentelijk onderwijs.

"Die Kino, dat was een fantastische vent. Het waren meestal wel Franstaligen die aan het roer stonden van het gemeentelijk onderwijs," vertelt Dehondt, "maar ze waren tweetalig en hadden niets tegen het Nederlands. Eerder integendeel. Ook onder burgemeester Gaston Williot (1963-'70, red.) was er een algemene bereidheid ten aanzien van de Vlamingen in Schaarbeek."

Aan het eind van de jaren 1950 kwamen de eerste plannen op tafel voor een communautarisering van het nationaal onderwijs, en in 1963 werden de taalwetten uitgevaardigd. Brussel was officieel tweetalig. De onderwijstaal in Brussel werd ofwel het Nederlands, ofwel het Frans. Dat leverde merkwaardige taferelen op. Dehondt: "Er werd een streep getrokken op de speelplaats: links de Franstaligen, rechts de Nederlandstaligen. Natuurlijk hielden de kinderen zich daar niet aan."

Intussen was ook de liberté du père de famille afgeschaft. Thuistaal werd onderwijstaal, en de inspectie kwam dat controleren. "Ik herinner me nog," vertelt Dehondt, "dat de taalinspecteur in de klas vroeg: 'Wie spreekt er thuis Nederlands?' Iedereen stak zijn hand op. Vervolgens vroeg hij: 'Qui parle français à la maison?' En weer gingen alle handen de lucht in (lacht)."

Willy Dehondt kent de verhalen dat van de Brusselse kinderen de sukkeltjes naar het Nederlandstalig onderwijs werden gestuurd en de elite naar het Franstalig onderwijs. "Maar zo scherp zou ik het niet stellen. Wat ik me wel herinner, is hoe de grote directeur van Gründig, meneer Vos, die in Schaarbeek woonde, zijn zoontje in het Nederlandstalig onderwijs kwam inschrijven. Daar stonden ze toch van te kijken. Ze vonden dat hij zijn zoontje in het Franstalig onderwijs moest inschrijven. Het klopt dus wel dat in de Vlaamse klassen toch veeleer leerlingen terechtkwamen met ouders met een lagere positie in de maatschappij."

Schaarbeek had vijf scholen met Vlaamse klassen: aan het Gaucheretplein, aan de Daillylaan, op de Roodebeeklaan, op Helmet en in de Capronnierstraat. Van een echte Nederlandstalige school was geen sprake. Die kwam pas later. Het was Emanuel Deveen, vader van Lydia De Pauw-Deveen en voorzitter van het lokale Willemsfonds, die met burgemeester Williot overeenkwam om één school te organiseren op één plek, aan de Helmetsesteenweg. De gemeente legde busvervoer in om de Vlaamse kindjes naar Helmet te brengen.

Smeerlappen
Een lang leven was de school niet beschoren. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1970 haalde het FDF een eclatante zege. Roger Nols werd burgemeester.

"Nols wou geen tweetaligen in zijn gemeentebestuur. Kino raakte als directeur van het gemeentelijk onderwijs zijn post kwijt," zegt Dehondt. "Hij werd naar de kelders van het gemeentehuis verbannen, behield zijn wedde en mocht zich met verzekeringen bezighouden. Hij is daar weggekwijnd."

Dehondt wijst ook de Franstalige pers van die tijd met de vinger. "Le Soir en La Dernière Heure, dat waren de echte smeerlappen. Voor Le Soir was het duidelijk: la connaissance de la deuxième langue nuit à la connaissance approfondie de la première langue. Het Frans moest de enige taal in Brussel worden."

"En zo," gaat Dehondt verder, "heeft het gemeentebestuur de Vlaamse school zachtjes gewurgd." Ambtenaren werden verbannen, het busvervoer werd afgeschaft. En toen werd, in een laatste verrassingsact, de school gesloten.

Toen Jules Peetermans de bewuste brief naar de ouders had gestuurd, kwam het Willemsfonds nog in actie. "De ouders hebben zelfs nog een comité opgericht. Maar veel was er niet aan te doen. De gemeentelijke autonomie is ongeveer onaantastbaar. Al beslist de gemeenteraad om een universiteit op te richten, er valt niets tegen te beginnen."

Voor de gemeente was er geen vuiltje aan de lucht. Een gemeenteschool vond ze niet nodig: er waren voldoende Vlaamse rijksscholen in de buurt.

Deze week, meer dan dertig jaar na de sluiting, beslist de gemeenteraad om opnieuw Nederlandstalig onderwijs in te richten. Wat vindt Willy Dehondt daar nu van? De gepensio­neerde ambtenaar aarzelt. "Is dat wel nodig?" Maar dan: "Welaan, laat die school er komen. Ik heb gevochten om de school open te houden. Reken maar: ik ben aanwezig op de plechtige opening van de nieuwe school!"