Wonen in Brussel: Christiane Peetermans, 'Madame Kuregem'

"Er wordt in Kuregem een steen naar een lijnbus geworpen en de hele nationale pers staat op haar achterste poten. Het is net alsof de media onze wijk niets gunnen. Het schrikt de mensen af. Wie Kuregem niet kent, krijgt de indruk dat het hier de Far West is. En dat is het hier zeker niet. Het moet dan ook voor eens en voor altijd gedaan zijn met Kuregem altijd in een overtrokken negatief daglicht te stellen, anders geraakt de wijk er nooit weer helemaal bovenop." Christiane Peetermans (56), gemeenteraadslid voor CD&V in Anderlecht én voorzitster van Comité Kuregem, een groep van acht mensen die zich nu al bijna zeventien jaar inzet voor de wijkbewoners.

Vijf was Christiane Peetermans toen ze met haar ouders van Neerwinden, een deelgemeente van Landen, naar Brussel kwam. Ze is nooit meer weggegaan. Zes jaar Schaarbeek, vierenveertig jaar Kuregem.
"Mijn vader was militair, hij werd gekazerneerd in Melsbroek. Vandaar de verhuis. Het was een hele aanpassing. Neerwinden was groen, telde misschien amper duizend inwoners. U kan zich dan ook indenken dat ik mijn ogen stevig de kost heb gegeven. Zoiets als de Nieuwstraat met al die prachtige warenhuizen en bioscopen, ik had dat nog nooit gezien."
"Ik kende ook geen Frans, maar gelukkig was mijn moeder afkomstig uit Wallonië, het heeft me geholpen Frans te leren. Maar ik werd niet met de nek bekeken omwille van mijn Vlaams zijn. Niet op school, niet door de buren, niet door de andere kinderen. Sale Flamande, ik heb het nooit moeten horen. We hebben ons dan ook geen enkel moment vreemden in eigen stad gevoeld. Dit gezegd zijnde, ik vind het vreselijk hoe Walen en Vlamingen zich tegenwoordig in hun loopgrachten terugtrekken. Een echte Brusselaar, die heeft daar geen boodschap aan. Een echte Brusselaar, die is half Vlaams en half Frans, echte Brusselaars komen overeen. Maar er zijn er nog weinig, heel weinig hé. Ge moogt ze op de vingers van uw twee handen tellen. Hier in Kuregem vind je geen enkele meer. Er zijn ook nog maar twee procent echte Belgen in Kuregem, al de rest zijn immigranten."

Veeartsenschool
Peetermans heeft Kuregems neergang van welvarendste wijk van Anderlecht tot het zwart schaap van de gemeente van nabij meegemaakt. Met bloedend hart.
"Toen we hier kwamen wonen, was Kuregem een klein paradijs. De Rue Eloy, dat was een aaneenschakeling van winkeltjes. Dat was een Rue Neuve in het klein. Je had de triangel, de gouden driehoek van de textiel waar de Joden het mooie weer maakten, je had het treinstationnetje - La Petite Ile, zoals ze zeggen -, waar dagelijks niet minder dan vijfduizend man toekwam en weer vertrok, je had Clara, een handtassenfabriek. En er was de veeartsenschool, vermaard in heel het land. Daar zaten maar liefst 2.500 studenten, die voor heel wat sfeer zorgden. Dat was prachtig om zien. Kuregem was het kapitaal van Anderlecht, niet meer, niet minder. Daarmee ook dat het gemeentehuis in Kuregem staat."

"Midden jaren tachtig is de Ecole Vétérinaire verhuisd naar Luik, zo is Kuregem langzamerhand in de put gesukkeld. Een na een gaven de handelaars er de brui aan, de plaats van de Belgen werd ingenomen door vreemdelingen die hier een goedkoop onderkomen vonden. Het ging omzeggens met de maand slechter. Op steun van de gemeente moest Kuregem niet rekenen: voor burgemeester d'Hoogh begon Anderlecht aan de Rue Wayez, niet aan de Anderlechtsepoort. Kuregem was allerminst zijn plat préféré, om het zacht uit te drukken."
"Gelukkig is daar verandering in gekomen onder Simonet en ook diens opvolger, Gaëtan Van Goidsenhoven, doet zijn best. Burgemeester Van Goidsenhoven luistert naar de mensen, kan met hen praten. Als er een activiteit is in de wijk, is hij daar. Er zijn de voorbije jaren ook heel wat infrastructuurwerken uitgevoerd, die het uitzicht van de wijk ten goede zijn gekomen. Maar we hebben daar neig voor moeten vechten. We hadden ook gehoopt dat de komst van het metrostation voor een heel nieuw elan zou zorgen, maar dat heeft helaas geen verf gepakt. Wat dan weer wel toe te juichen valt, is dat is de hernieuwde aantrekkingskracht van de stad voor jonge mensen ook in Kuregem te merken is. Zelfs voor hoger opgeleiden. Omdat het hier nog betaalbaar is. Zo zijn er in de straat twintig jonge huishoudens bijgekomen in de lofts, waar vroeger de handtassenfabriek was."

"Er zijn lang veel problemen geweest met jonge délinquents, drugs waren een echte plaag. Nu begint het te beteren, maar het gaat met vallen en opstaan. Niet verwonderlijk, er wonen in de wijk 19.000 mensen van zowat 120 verschillende nationaliteiten. Er zijn niet alleen de mentaliteitsverschillen - bijvoorbeeld Turken en Marokkanen die niet meteen elkaars beste vrienden zijn -, er is ook omzeggens niemand die het breed kan laten hangen. Maar - zoals gezegd - het begint te beteren. Het zijn ook niet de mensen van Kuregem zelf die meestal voor de problemen zorgen. Neem nu de rellen op het Dapperheidsplein onlangs: het gros van die herrieschoppers waren jongeren van andere gemeenten. Maar als er iets in Kuregem gebeurt, staan de kranten meteen vol. Het is alsof de media Kuregem nog dieper in de put willen duwen. Ik weet niet wat die kranten hebben tegen de wijk. En ze kennen de stad niet hé, die journalisten. Ik heb journalisten aan de lijn gekregen van pakweg La Dernière Heure of Het Laatste Nieuws, die vroegen waar Kuregem juist gelegen is. En als ik dan met zo'n journalist de toer doe, dan kan je er niet naast kijken dat die geen flauw benul hebben van wat Kuregem, van wat Brussel is. En Kuregem leeft, Anderlecht leeft. De abattoirs waar het vrijdagnamiddag, zaterdag en zondag markt is, daar komen duizenden mensen op af. Wij organiseren hier elk jaar een bloemenmarkt, op een zaterdagnamiddag. De Euroveiling komt dan met twee camions. Daar komen zeker duizend mensen op af. Dat leeft. Wie hier niet woont, Kuregem niet kent, kan dat niet verstaan."
"In De Gondels zijn 384 appartementen. Daar wonen ongeveer 1.300 à 1.400 mensen. Dat is een klein dorp, hé. Ik denk dat daar misschien tachtig verschillende nationaliteiten samenzitten. Daar is wel een beetje spanning. Maar je moet ook niet alles negatief opnemen, maar eerst de positieve kant van de mensen willen zien. Wat ik wel moet toegeven, is dat de mentaliteit bij velen moet veranderen. Ook bij justitie dat meer haar steentje zou moeten bijdragen door jonge delinquenten een beetje steviger aan te pakken en hen niet meteen weer vrij te laten wanneer ze opgepakt worden omdat ze iets mispeuterd hebben. Ook heel wat ouders zouden beter op hun gasten moeten letten. Bij de rellen op het Dapperheidsplein waren kadeekes van tien, elf jaar. Dat het kinderen zijn die in het oog worden gehouden door hun ouders, ga je me niet wijsmaken."

Comité Kuregem
Bij de pakken blijven zitten, is iets dat Peetermans echter niet kent. Samen met zeven andere wijkbewoners heeft ze nu zowat zeventien jaar geleden Comité Kuregem gesticht.
"Ik ben voorzitster, maar alleen in naam. Eenieder van het comité heeft even veel inspraak, alle beslissingen worden in onderling overleg genomen. Heel merkwaardig is dat we nog steeds met dezelfde acht zijn, iets wat je niet snel meemaakt. Onze bekommernis is Kuregem leefbaarder te maken voor iedereen. De mensen, dat is onze strijd. Wat ik ook heel erg tracht te stimuleren is dat de buurtbewoners elkaar beter leren kennen. Elkaar kennen is de eerste stap naar onderling begrip, respect voor elkaar, het vinden van oplossingen."
"We zijn er ook om de mensen die het niet makkelijk hebben in Kuregem te helpen, hen een beetje levensvreugde te brengen in deze harde tijden. Zo geven we bijvoorbeeld ieder jaar een kerstfeest voor inwoners met een heel klein inkomen. Een diner, gevolgd door een optreden van een zanger of een zangeres. Zo kunnen die mensen ook eens genieten. We vragen daar vijf euro voor, maar wie zelfs dat niet kan betalen, mag gratis komen meevieren. Daar komen altijd driehonderd wijkbewoners op af, meer mogen we er niet zetten. Daar zijn heel veel alleenstaanden bij, mensen die geen familie meer hebben. Mensen voor wie kerstavond normaal gezien de eenzaamste avond van het jaar zou zijn."

"Wat ik helaas meer en meer hoor: 'Christiane, het gaat niet meer'. Maar ja, wat wil je als je moet rondkomen met een schamel pensioentje van 700 euro. Daarom organiseren we voor de gepensioneerden ook af en toe een dagtrip met de bus. Dat heeft heel veel succes; zo'n uitstap maken op eigen houtje kunnen ze zich niet meer veroorloven. Het openbaar vervoer mag dan kosteloos zijn voor hen, ter plekke moeten ze toch iets kunnen drinken en een kleinigheid eten. En zelfs dat kunnen ze niet betalen. Ik ben fier met recht en reden te kunnen zeggen dat onze activiteiten geen slag in het water zijn. De respons is groot."

In de politiek geduwd
Het is ook op aandringen van de wijkbewoners dat Peetermans in de politiek is gegaan.
"Mijn activiteiten met Comité Kuregem, mijn inzet in de wijk hebben door de jaren gemaakt dat ik een heel goed contact met de mensen in de wijk heb opgebouwd. Het zijn zij die me in de politiek hebben geduwd, zelf zou ik daar nooit aan gedacht hebben. Maar het is nuttig gebleken. Nu ik in de gemeenteraad zit, is het makkelijker dingen gedaan te krijgen, deuren gaan vlugger open. Heel merkwaardig, bij mijn weten heeft er voor mij nooit iemand uit de wijk in de gemeenteraad gezeteld. Heel straf, want er wonen hier toch om en bij de 19.000 mensen. Het is daarom dat ze mij gevraagd hebben op een lijst te gaan staan, zodat Kuregem eindelijk ook vertegenwoordigd zou zijn in de gemeenteraad.
Vanuit de partij - de CD&V - heeft men mij ook gevraagd mijn politieke activiteiten uit te breiden, maar dat wil ik niet. Ik bekijk de problemen trouwens niet vanuit een partijpolitiek standpunt. Neen, voor mij staan de mensen van Kuregem centraal en dan vooral de mensen die het moeilijk hebben. Ik ben niet alleen voor een partij, ik ben voor de mensen van welke kleur dan ook. Zij hebben mij gekozen, ik ben er om hen te defenderen. Dat is mijn principe."

"Dezer dagen ben ik op hun vraag bezig met een enquête: Bent u het ook 'kotsbeu'? Ik heb op een week tijd toch drieduizend antwoorden gekregen, die ik wil overhandigen aan onze eerste minister. Waarom? Burgers met een modaal of laag inkomen krijgen het steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen. Onze vraag is onder meer dat de nationale politiek zich meer zou bezighouden met de economische problematiek, in de plaats van oeverloos bezig te zijn met communautaire conflicten. Een betere werking van justitie, toegankelijke kwaliteitsgeneeskunde, minder belastingen, het zijn nog enkele knelpunten. Ik ken mensen die zelfs geen vlees meer kunnen kopen. Die me zeggen: 'Een eitje, meer kan ik me niet permitteren'. Zeker in wijken als Het Rad, Kuregem, Goede Lucht. Dat zijn allemaal kleine werkmensen, gepensioneerden. Er zal een moment komen dat het helemaal niet meer zal gaan. Als er geen oplossing komt, zal het worden zoals vroeger: armen en rijken. Er gaan ook nog meer problemen komen in de wijken en niet alleen in Anderlecht, of Sint-Jans-Molenbeek. Mensen die wanhopig zijn, hebben al sneller de neiging iets te stelen.

Miserie of geen miserie, Peetermans is als geen ander verknocht aan Anderlecht, haar wijk.
"Ik hou van beide, dat zit in mijn bloed. Nooit heb ik eraan gedacht weg te gaan. Ik zal hier ook sterven, denk ik, maar hopelijk is dat nog niet voor morgen. Ik weet echt niet wat ik op een ander zou moeten zoeken. Daarenboven woon ik op mijn favoriete plek van de wijk. Ik heb achter de Sint-Xaveriuskerk gewoond, nu woon ik er al 35 jaar naast. Hier is mijn woonplaats, hier zijn mijn vrienden, hier is mijn comité. In mijn vrije tijd kom ik al wel eens het centrum - met name onze prachtige Grote Markt is mijn absolute favoriet -, maar meestal zit ik in Kuregem. Een toerke doen, met de mensen babbelen, luisteren: dat is mijn groot plezier. Hoe meer je de mensen kent, hoe meer ze je verrassen. De rijkdom die ze je van tijd geven is onvoorstelbaar."

Contact met de mensen
Christiane Peetermans gaat even naar de keuken om wat ijs voor mijn rode Martini te halen. Ik kijk rond in het bescheiden appartement, dat gesierd is door tal van foto's. Verschillende van die foto's zijn van een bejaarde vrouw, die met zachte blik de wereld in kijkt.
"Dat is mijn moeder," antwoordt Peetermans wanneer ze terug is. "Een jaar geleden is ze gestorven. Een heel hard moment voor mij. Ze heeft een begrafenis gekregen, bijna als die van een koningin. Het was in de week, er waren zeker tweehonderd mensen in de kerk. Onder hen ook Turken en Marokkanen. Een mis met twee pastoors, mensen uit de buurt die gezongen hebben. Het heeft me niet alleen heel erg getroffen, maar ook verrast. Ik had op zo'n toeloop niet gerekend, te weinig prentjes laten drukken."

Peetermans toont me een foto van een echtpaar met prins Filip: "Dat is mijnheer Eykerman - baas van het farmaceutisch bedrijf Sterop langs de Scheutlaan - en zijn echtgenote. Ik werk al meer dan dertig jaar in zijn lab. Mijnheer Eykerman is mijn baas, maar we zijn kennissen van jaren en jaren. Hij zit ook in het comité, dat bijna als een tweede familie is voor mij. Die mensen hebben mij op de harde momenten gesteund en steunen mij nog steeds."

Ik zie ook een grote foto van een witte poedel: "Champion heette hij. Na zijn dood, heb ik besloten geen hond meer in huis te halen tot aan mijn pensioen. Omdat ik te veel van huis weg ben. Voor het werk, voor mijn activiteiten. Ik wil het zo'n beestje niet aandoen dat het te veel alleen moet zitten. Een kat zou natuurlijk wel kunnen, katten kunnen goed alleen zijn. Maar een kat springt op alles, dat is een deugniet, hé. Ik heb hier nogal wat spulletjes staan, ik zou ze niet graag zien sneuvelen. Veel dingen heb ik gekregen van mijn mensen. Ik heb heel veel werk met mijn activiteiten in de buurt - als je iets doet, moet je het goed doen -, maar ik krijg veel dankbaarheid en erkenning van de mensen terug. Dat is ongelooflijk. Zo weet ik dat al die inspanningen niet voor niets zijn. Ik kan me ook niet voorstellen dat ik er ooit mee zou stoppen. Mijn activiteiten verliezen, dat zou heel hard zijn voor mij. Ik ben zo gewend aan het contact met de mensen van de wijk dat mijn leven daarop gebouwd is. Mocht ik dat verliezen, ik zou me nutteloos voelen."