Woonzorg voor bejaarden: Het begijnhof komt terug

Alle schijnwerpers zijn gericht op de verjonging. Dat doet soms vergeten dat de hoofdstad ook een sterke vergrijzing meemaakt. Tegen 2020 stijgt het aantal 65-plussers met nog eens negen procent, en vandaag zijn er al meer 85-plussers dan in de rest van het land. Het Kenniscentrum Woonzorg Brussel stelde zich de vraag: wat verwacht de (Vlaamse) bejaarde van zijn hoofdstad?

U it de mond van een politicus kan het soms simpel klinken. "Bouw elk jaar één Vlaams rusthuis in Brussel," werd tien jaar geleden georakeld in de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De vaststelling was op het eerste gezicht niet helemaal verkeerd: er zijn nauwelijks Vlaamse rusthuizen, en het geld was toen voorhanden. Maar het politieke verhaal staat soms ver van de realiteit op het terrein.

Het Kenniscentrum Woonzorg peilde zopas bij (Vlaamse) bejaarden, experts en zorgverstrekkers naar wat volgens hen de noden zijn van het ouderenbeleid in Brussel. De resultaten werden donderdag voorgesteld op een drukbezochte Staten-Generaal Woonzorg.

Belangrijke vaststelling: bejaarden wíllen helemaal niet naar het rusthuis. Ze willen zo lang mogelijk thuis blijven. Dat is niet onlogisch, maar uitstel kan nefast uitdraaien. De bejaarden belanden er vaak toch, meestal totaal onvoorbereid. "We hebben zelfs situaties gezien," zegt Olivia Vanmechelen van het Kenniscentrum, "van bejaarden in een rusthuis die er helemaal niet thuishoorden. Dat ze er toch terecht waren gekomen, was een gevolg van complete vereenzaming of andere sociale wantoestanden."

Dat komt deels ook omdat Brussel een overschot aan rusthuisbedden telt. Een rusthuis is dan een (al te) makkelijke uitweg uit sociaal scheefgegroeide situaties.

Volop rusthuizen bouwen is dus niet het juiste recept, zo blijkt uit het rapport. Eerder zijn bejaarden gebaat bij de tussenvorm: serviceflats, aanleunwoningen, of zelfs volledig andere vormen. Daarvoor zou Brussel, wil het een groot­stedelijk model voor bejaardenzorg uitbouwen, meer oog moeten hebben.
Waarom niet met een tiental bejaarden afspreken om samen in een blok te gaan wonen en daar één appartement vrij te houden voor een inwonende verpleger en de kosten te delen? Het is een suggestie van een bejaarde in het rapport. Gestippeld wonen heet zoiets.

Kangoeroewonen was al bekend. Daarbij wonen ouderen en jongeren samen en is er wederzijds hulp. Het bestaat al in Brussel, maar blijft toch eerder een fenomeen in de marge.

Er wordt ook met interesse gekeken naar... religieuze gemeenschappen. Daar wordt ook al eeuwen samengeleefd en voor elkaar gezorgd: het begijnhof als woonvorm voor de bejaarde van de toekomst, bij wijze van spreken.

Hoe dan ook: zelfstandig wonen tot op hoge leeftijd, met privacy en een zelfgekozen dagindeling, het liefst dan nog in de vertrouwde buurt, blijft voor vele bejaarden een droom. Zeker als daar nog zorg bovenop moet komen.

Mantelzorg
Voor Vanmechelen blijft het buurtniveau het belangrijkste. "Dat is het gebied waarop het ouderenbeleid in de stad zich prioritair zou moeten toeleggen." Zo komt er een zorgcoach per buurt die zicht heeft op wat de individuele bejaarde nodig heeft en die een go-between kan zijn tussen de oudere en het professionele zorgaanbod.

Voor Vanmechelen hoeft het overigens niet allemaal via de professionele zorg. Het belang van de mantelzorgers, familie, vrienden en buren blijft vandaag grotendeels onderbelicht. "Een goede ondersteuning van de mantelzorg zou ons al een heel eind vooruithelpen," zegt Vanmechelen.

En dan is er de vraag van de taal van de zorg. Veel Vlaamse senioren in Brussel zijn tweetalig. Toch vinden ze een Nederlandstalige zorgverstrekking belangrijk. Er zijn verhalen (maar cijfers ontbreken) over Vlaamse bejaarden die de hoofdstad verlaten zodra ze naar een rusthuis moeten, precies omdat ze in het Nederlands verzorgd willen worden.

"Natuurlijk is taal belangrijk," zegt Vanmechelen, "maar dat is ook zo voor de allochtone bejaarde. Het is alvast geen goed idee om een Vlaams eiland te creëren in de stad, waar alle Vlaamse bejaarden terecht zouden kunnen." Integendeel: er moet juist goed overlegd worden met de Franse Gemeenschap en met de gemeenten, zodat er iets gedaan kan worden aan de gigantische versnippering in de bejaardenzorg.

De aanbevelingen van de Staten-Generaal Woonzorg zullen verwerkt worden en moeten leiden tot een aanpassing van het Vlaams Mas­terplan Woonzorgzones uit 2007. Dat aangepaste masterplan zou in het voorjaar van 2013 klaar moeten zijn.