Zorgcentrum seksueel geweld: 'Situatie tevoren was schrijnend'

“Heel lang heb ik geweigerd om mezelf als slachtoffer te zien. Op mijn veertiende vond ik dat ik niets moest verwerken. Ik vond dat ik gewonnen had, omdat ik ook druk op mijn verkrachter had gezet. Ik voelde me geen slachtoffer van verkrachting en voelde me heel ver verwijderd van alle boekjes en folders daarover. Tot een van mijn daders me ruim twintig jaar later op de mond kuste voor de ogen van zijn studenten. Aan zijn glinsterende ogen zag ik dat ik al die jaren helemaal niets had gewonnen. In zijn fantasie was onze ervaring geweldig geweest. Het heeft veel te lang geduurd voor ik inzag dat hij een pedofiel was, en een gevaarlijke man.”

Toen ze dat wel besefte, duurde het nog een tijd voor Maaike de stap deed om aangifte te doen. Haar angst om niet door de politie geloofd te worden was te groot. “De jaren negentig waren hard. Grappen over verkrachtingen en geweld waren normaal, het was een tijd van chaos en machogedrag. Dat maakte me bang om niet geloofd te worden. Niet geloofd worden, vond ik erger dan opgesloten en verkracht worden. Bovendien lagen mijn gevoelens overhoop. De eerste jaren kon ik niet huilen. Ik implodeerde als ik het woord ‘verkrachting’ alleen al maar wilde uitspreken.”
Maaike vond ondersteuning in het eerste Zorgcentrum na Seksueel Geweld in België, dat begin november 2017 opende in het Sint-Pietersziekenhuis, nu een jaar geleden. In Vlaanderen en Wallonië gingen twee gelijkaardige centra open.

In het centrum zijn verpleegkundigen, psychologen en zedeninspecteurs onder hetzelfde dak samengebracht. “Daardoor geven we de controle aan het slachtoffer terug,” zegt Ines Keygnaert, die als onderzoeker mee aan de wieg van het project staat. “Ze moeten niet meer van de ene naar de andere dienst lopen. Dat ervaren zij als heel stressvol.”

Schrijnend

In het Verenigd Koninkrijk bestaan er al gespecialiseerde centra sinds de jaren 1980, en ook Nederland telt al een tiental centra sinds 2012. “De situatie in België was heel schrijnend,” vervolgt Keygnaert. “Tot voor kort moesten slachtoffers naar de politie om een klacht in te dienen. Onder politiebegeleiding gingen ze daarna naar de spoeddienst, waar forensisch onderzoek werd gedaan. Daar werd een seksuele agressietest afgenomen, door sommigen een ‘instrumentele verkrachting’ genoemd, omdat het zeer invasieve methode is. Een arts die daar niet speciaal voor is opgeleid, doet een vaginaal en anaal onderzoek met een groot speculum. Door de aanwezigheid van de politieagenten hadden slachtoffers bovendien het gevoel dat zij het waren die iets fout hadden gedaan.”

In het nieuwe centrum moeten slachtoffers maar één keer hun verhaal doen, aan een forensisch verpleegkundige. Een zedeninspecteur die daarvoor is opgeleid, neemt vervolgens een verhoor af als het slachtoffer aangifte wil doen. Ook het forensisch onderzoek is aangepast. Dat gebeurt nu met een wattenstaafje. “Die methode werkt veel beter,” zegt Keygnaert. “Er wordt niet alleen naar sperma gezocht, maar ook naar andere sporen zoals speeksel en nagelvuil.”

Bovendien volgt het centrum de slachtoffers op, en biedt het gratis psychologische ondersteuning aan. “Slachtoffers betalen vaak duizenden euro’s aan psychologen om verder te kunnen leven,” zegt Keygnaert. “In het Centrum na Seksueel Geweld belt de forensisch verpleegkundige regelmatig om te horen hoe het gaat. Als na een maand blijkt dat iemand te kampen heeft met een posttraumatisch stress-syndroom, kunnen ze tot twintig sessies vergoed krijgen.” Het is de bedoeling dat de centra, die nu in de drie gewesten als proefproject werden opgestart, over het hele land worden uitgerold. Federaal staatssecretaris voor Gelijke Kansen Zuhal Demir (N-VA) evalueert de resultaten van het eerste jaar deze week.

Koude reacties

Hoewel het centrum is ingericht voor slachtoffers van acuut seksueel geweld, voelde ook Maaike zich er thuis. De zaak waarvoor ze aangifte deed, was vijfentwintig jaar oud, maar nog altijd pijnlijk actueel. “Het ging niet goed met mij. Ik werd elke dag wenend wakker, en had geen sociaal leven.” Ook tijdens haar werk kon ze niet meer functioneren. Tijdens een optreden liepen de tranen zonder aantoonbare reden over haar wangen.

“Ik had mij al die jaren niet kwetsbaar durven op te stellen, laat staan dat ik een relatie kon opbouwen met een man. Tot iemand me zei dat ik alsnog naar de politie kon gaan, als een van de daders toenadering zocht. Het was daarvoor niet te laat: de zaak is ernstig genoeg. Ik had vijfentwintig jaar zitten piekeren, en gedacht dat het mijn schuld was. Gedurende die tijd was ik heel goed geworden in mannen lezen, en vrouwenhaat ontdekken. Ik was een expert seksueel geweld geworden. In het centrum zat ik plotseling tegenover een andere expert. De zedeninspecteur is ervoor opgeleid, en dat voelde ik. Hij wist hoe ik al die tijd heb moeten leven. Ik voelde dat hij echt luisterde. Er viel een last van mijn schouders.”

Voor Maaike markeerde haar aangifte een nieuw begin. “Mijn zenuwstelsel was aangetast, iemand anders had zich dat toegeëigend. Daarover de controle terugkrijgen is zo belangrijk, want al je emoties komen eruit voort, de manier waarop je ’s ochtends wakker wordt ...”

Met de begeleiding van de psycholoog, durfde Maaike het ook haar familie en vriendinnen te vertellen. “Pas vanaf het moment dat ik wist dat ik hulp kreeg, heb ik het verteld. Omdat er een psycholoog beschikbaar was, was ik gewapend voor de koude reacties.” Ook het huilen is gestopt, en haar blijdschap kwam terug.

Na afloop belde Maaike andere vriendinnen van wie ze wist dat ze hetzelfde hadden meegemaakt. “Bel je me echt speciaal om over het centrum te vertellen?” vroeg een van hen. Ja, dat deed ze. En met reden. “Veel van hen worstelen er nog altijd mee. Ze vluchten in drank of in veel werken, maar ik weet dat ze op een bepaald moment tegen de muur zullen lopen.”
Omdat de man die haar in haar tienerjaren verkrachtte, een man met autoriteit was, was ook haar vertrouwen in instituties geschaad. Dat er een speciale plek is ingericht om slachtoffers van seksueel geweld te helpen, heeft haar vertrouwen in de wereld hersteld. “Ik sta er niet alleen voor,” zegt Maaike. “Er zijn mensen die zich inzetten voor slachtoffers van seksueel geweld. We gaan het gevecht tegen seksueel geweld met z’n allen aan.”

Al die jaren had Maaike zich geschaamd voor het feit dat iemand haar geweld had aangedaan. Nu voelt ze hoe, met de wereldwijde aandacht voor seksueel geweld via de hashtag #metoo, en het centrum dat speciaal is opgericht om mensen zoals zijzelf te helpen, een tegenbeweging ontstaat in het voordeel van de vrouwen. “De schaamte wisselt van kant,” zegt Maaike. “Dit is een cultuur die veiliger is voor vrouwen. Al mag wederzijdse toestemming van mij een beter ingeburgerd begrip worden.”
(*) Maaike is een schuilnaam

Wie met vragen zit over seksueel geweld, kan terecht op de website seksueelgeweld.be

Lees ook het aanverwante artikel "Politie reageert positief op Zorgcentrum na Seksueel Geweld"