Anthony Schatteman over langspeeldebuut ‘Young hearts’: 'Ik wilde de zon in mijn film'

In een zonnig Vlaams dorp wordt de jonge Elias voor het eerst verliefd. Tot zijn grote verwarring is dat op de uit Brussel aangewaaide buurjongen. Verwacht geen torment, Anthony Schattemans debuutfilm Young hearts verwarmt vooral harten, over de hele wereld.

Wordt Young hearts, een heerlijke zomerfilm over de ontluikende liefde tussen een Vlaamse dorpsjongen en zijn uit de hoofdstad overgewaaide buurjongen, een kersthit? België denkt van wel, Amerika vindt het veeleer de ideale film voor valentijn. In elk geval gelooft men bijna overal in het vermogen van de film om voor vlinders in de buik te zorgen. Na de wereldpremière op de Berlinale, het filmfestival van Berlijn, sneeuwde het lovende recensies en prijzen – de teller staat intussen op meer dan 35. Meer dan 65 landen hebben Young hearts aangekocht.

“Megacool,” bloost Anthony Schatteman, terwijl hij van zijn flesje bier slurpt in centrumcafé Au Soleil. “Zelfs landen als het conservatieve Polen nemen Young hearts in het scholenpakket op. Zo zijn mijn stoutste dromen uitgekomen. Dat geeft wel wat stress voor de tweede film, want even dicht bij wat ik zelf beleefde, zal ik nooit meer kunnen filmen. Maar goed, dat is een zorg voor later.”

Zo is dat. Hoe ben je op het idee gekomen van een zomerfilm die de ontluikende eerste liefde tussen twee jongens niet problematiseert maar romantiseert?
Anthony Schatteman: Kus me zachtjes, mijn kortfilm over mijn papa en mij, was in 2012 op veel festivals een hit. Toen iemand hem op YouTube dropte, werd mijn inbox plots overspoeld met reacties van jongeren uit Japan, China en andere verre buitenlanden. De teneur was telkens dezelfde: ‘Jij gaf ons de voorbeelden die we nooit gekregen hebben, dank je wel.’ Ik vroeg me af waarom net mijn kortfilm zo populair was bij jongeren. Volgens mij was dat omdat er géén seksuele scènes in zitten. Het gaat puur over de romantische beleving van jongens die nog volstrekt onschuldig zijn.

Maar dat was twaalf jaar geleden.
Schatteman: Exact. Kortfilms zijn een aparte wereld, voor mij was dat hoofdstuk afgesloten. Voor een eerste langspeelfilm dacht ik aan dingen die mij vandaag interesseren. Dus géén coming of age. (Lacht) In Berlijn sleutelde ik aan een project over een 30-jarige man die in Berlijn wordt opgeslorpt door de harde gay technowereld. Dat scenario was vrij dark en raakte er bij het VAF niet door. Ze vonden het meer iets voor een tweede film en duwden me in de richting van een jeugdfilm. Dat vond ik eerst wat denigrerend. Ik houd van films als La vie d’Adèle, Black swan en Manchester by the sea. Maar nu ik dankzij Young hearts weet wat een happy end met mensen doet, vind ik het wel leuk om happy films te maken.

Wie of wat kon je overtuigen om toch aan die film over jongeren te beginnen?
Schatteman: Ik ging aan de slag als regisseur van series. Tijdens gesprekken met Ketnet ging het op een gegeven moment over het gebrek aan representatie van queer personages in fictie. Iemand herinnerde zich mijn kortfilm en opperde het idee om een gelijksoortige langspeelfilm te maken. Mijn eerste reactie was: hebben we anno 2020 nog behoefte aan zo’n verhaal? Zijn we daar echt nog niet voorbij? Wordt er binnen scholen en gezinnen niet allang openlijk gepraat over alle vormen van liefde en relaties? Maar het omgekeerde is waar: de urge voor zo’n verhaal is groter dan ooit.

Ik ben wel blij dat ik dan pas overtuigd was. Op mijn 25e was ik niet klaar geweest voor een langspeelfilm die zo dicht bij mijn eigen jeugd staat. De personages zijn kopieën van mijn ouders en mijn broer. We hebben gefilmd in mijn straat, mijn oude school, de boerderij die ik zo goed ken.

Waarom filmde je zo dicht bij huis?
Schatteman: Films die uit je hart komen, werken het best. We hebben maandenlang Vlaanderen doorkruist op zoek naar geschikte locaties. Ik bleef ze maar afkeuren, ook al waren ze visueel interessant. Op een dag vroeg Siel van Daele, een goede vriendin en eerste assistent van Lukas Dhont, om de ploeg eens te tonen waar het zich allemaal echt had afgespeeld. De ploeg vond het meteen een evidentie om dáár te filmen. Ik vond dat eerst te simpel. Ik kon toch moeilijk in mijn eigen straat filmen of op locaties als mijn school of de boerderij, die in mijn hoofd niet zo mooi waren. Maar ik kreeg ongelijk. “In welk Disney-dorp heb jij gedraaid?” vroeg de monteur.

Nu je het over Disney hebt: je wilde een feelgoodfilm, je streefde naar een idylle, en dat is de kracht van je film. Maar heb je daar veel voor moeten wegfilteren?
Schatteman: Lukas (Dhont, red.) en ik hebben ons gebogen over de vraag hoe Young hearts géén Close 2 kon zijn. Weet je, ik krijg relatief veel vragen over dat utopische karakter. Tijdens vragenrondes is er altijd wel iemand die wil weten of het echt zo gemakkelijk voor me was om uit de kast te komen. Natuurlijk was dat niet zo gemakkelijk als in de film. Mensen zeggen soms dat Young hearts te clichématig is of niet gelaagd genoeg. Maar zo heb ik het ook bedoeld. Ik heb al die clichés over de eerste liefde en vlinders in de buik bewust in de film gestoken. Ook al draaiden we tijdens de slechtste zomer ooit, het moest zonnig zijn.
We zijn allemaal opgegroeid met Disney-films met een happy end. Ik vind dat er ook zo’n film moet zijn over een jongen die verliefd wordt op een andere jongen. Net die insteek levert een unieke film op. Die andere donkere, gelaagde films bestaan al.

Ik doe mijn best om niet over Close te beginnen omdat het zo’n totaal andere, veel pijnlijkere film is. Maar Lukas Dhont was dus betrokken partij?
Schatteman: (Grijnst) Lukas heeft meegeschreven aan Young hearts. Hij is een deel van mijn leven. We zaten samen op het KASK. We zijn beste vrienden, het is logisch dat we met elkaar meedenken. Bijvoorbeeld door een paar dagen weg te gaan, heel veel rosé te drinken en oeverloos te praten.
In het begin was ik bang dat ze mijn film een flauw afkooksel van Close zouden noemen. Want het ís ook een Belgische film over twee jongens die samen in de zon fietsen enzovoort. We wisten dat de vergelijking onvermijdelijk was. Maar we wisten ook hoe sterk de films zouden verschillen. We wilden van Young hearts een soort antidotum voor Close maken. Ik ga voor de kleurrijke, uitvergrote Disney-versie. Niet zoals ik het beleefd heb, maar zoals ik het had willen beleven. Close is duidelijk een film die je wegens te heftig niet aan kinderen kan tonen. Terwijl Young hearts net voor kinderen is gemaakt. Het is de film die ik destijds zelf had willen zien.

Verklaart dat het internationale enthousiasme voor je film?
Schatteman: We dienden een steunaanvraag in bij de jeugdcommissie van het VAF. Maar eigenlijk wilde ik liever geen klassieke kinder- of jeugdfilm maken, maar een jaren 1990-feelgoodfilm. Zoals Mrs. Doubtfire of Mathilda: films waarvoor het hele gezin zich in de zetel nestelt. Zalige momenten.
Amerika brengt Young hearts uit op Valentijnsdag, omdat ze zo hard in de film geloven. Tijdens de vertoning op het filmfestival van San Francisco joelden de mensen wanneer de pesters in beeld kwamen, en toen de kus kwam, ging het dak eraf. Eerst schrok ik: wow, ik heb iets mega-Amerikaans gemaakt. Maar ergens is het logisch. Die Hollywoodfilms van vroeger zijn mijn voorbeelden.

Coming of age door en voor queer personen, zit in de lift. Love, Simon, de eerste Amerikaanse studiofilm met een homoseksueel hoofdpersonage, deed het goed in 2018. Vandaag heeft Netflix een hit te pakken met Heartstopper.
Schatteman: Maar zelfs daar zegt de vader: “Zie dat je haar niet zwanger maakt” of wordt er over pijpen gepraat. Ik vertel over jongere jongeren. Ik wilde een film voor jongeren van 10 tot 14 jaar maken, de leeftijd van de eerste romantische beleving. Dat is de leeftijd waarop veel jongeren met vragen zitten. Vragen waar ik zelf als jonge queer nergens antwoorden op vond. Dus nam ik het op mij om zo’n film te maken.
Ik geef toe dat ik bewust niet naar Heartstopper heb gekeken om zeker niets te kopiëren. Achteraf gezien was dat niet nodig. Maar het is inderdaad cool dat er eindelijk een generatie mét rolmodellen opgroeit.

Is Young hearts in de eerste plaats een film over de eerste liefde?
Schatteman: Ik ben héél blij als Young hearts een film over de eerste liefde wordt genoemd, en niet per se een gay film. Mij ging echt over die interne worsteling die bij elke puber zo intens is. Daar hoef je niet queer voor te zijn. Iedereen voelt zich op die leeftijd soms een outsider, want te dun, te dik, te saai ... Het allerbelangrijkste was dat die jongens kunnen zijn wie ze zijn.
Weet je, in elke vriendengroep zijn er queer mensen, op elke school, in elke club. Of er is iemand die twee mama’s of twee papa’s heeft. Dat is intussen een soort normaliteit geworden. Maar representatie blijft belangrijk. Mijn broer vroeg: “Ga je hierna weer een gay film maken?” Ja dus. Dat zijn verhalen die dicht bij mij staan én moeten bestaan.

Waarom laat je Elias verliefd worden op een buurjongen uit Brussel, Alexander?
Schatteman: Ik wou dat Alexander alles was wat Elias nog niet was. Wie in de stad is opgegroeid, heeft toch méér gezien dan iemand die in Wetteren groot wordt. Ik heb drie jaar in Berlijn gewoond. Mijn ogen zijn daar opengegaan. Op seksueel, maar ook op politiek gebied. Je maakt er mee wat je hier enkel op het nieuws ziet. Alexander moest een jongen uit de grote stad zijn. Brussel dus. Want Brussel is dichter én mooier dan Antwerpen. (Lacht) Neen, de voornaamste reden was het verschil in opvoeding en levenswijsheid tussen een jongen uit Wetteren en een jongen uit Brussel. Alexander wordt vertolkt door Marius De Saeger uit Vorst. Hij viel meteen op toen hij tijdens de casting binnenwandelde, met zijn zwartgelakte nagels. Het gebeuren leek hem niet zo te boeien. Dat trok me net aan.

Een uitstap naar Brussel, inclusief een optreden in een dragbar, is een halve initiatierite in je film.
Schatteman: Nog een reden om voor Brussel te kiezen. (Lacht) Veel mensen vinden die rondleiding de mooiste scène. Ik vond het ook wel mooi dat Elias letterlijk uit zijn kleine Vlaamse dorp wordt getrokken. Ik sprak vaak met mijn droomduo in Brussel af, bij mij thuis om te praten en te werken, of in het centrum om te gaan bowlen. Tot mijn vreugde bleken ze erg goed met elkaar op te schieten, en trok Marius de voorzichtige Lou (Goossens, red.) écht mee de stad in. Ik ben blij dat we voor Brussel hebben gekozen. Ook omdat ik hier al vier jaar woon.

Hoe ben je hier beland?
Schatteman: Met mijn lief, een Bruggeling, heb ik eerst in Gent gewoond, en dan drie jaar in Berlijn. Toen het na tien jaar uit was, wilde ik terug naar België om dichter bij het werk te zijn. Ik wilde zeker niet terug naar Gent, omdat al mijn vrienden daar trouwen of aan kinderen beginnen. Ik dacht aan de buurt van het Zuidstation, zodat ik makkelijk naar Berlijn kon treinen. Ik had vroeger nooit gedacht dat ik ooit in Brussel zou wonen, maar het is een goed idee gebleken.

Hier wordt nochtans ook lustig getrouwd en voortgeplant, hoor.
Schatteman: Ongetwijfeld, maar je kan die mensen hier net iets makkelijker ontlopen. (Lacht) Brussel inspireert én garandeert me een soort anonimiteit die ik hard nodig heb.

Young hearts van Anthony Schatteman is vanaf 18/12 te zien in de Brusselse filmzalen