Christophe Chassol: ‘Basquiat was een betere schilder dan muzikant’

Hoe klinkt de schilder Jean-Michel Basquiat? Niemand beter dan Chassol om daar een antwoord op te geven, de Franse componist en pianist die samenwerkte met Frank Ocean en Solange, en het genre ultrascore bedacht, waarmee hij beelden vertaalt naar klank.

"Goh, ik word van jongs af met hem vergeleken, gewoon omdat ik zwart ben en gek haar heb,” zucht Christophe Chassol vanachter zijn computerscherm. Voor dit project dikte hij de gelijkenis met Jean-Michel Basquiat nog wat aan door op de affiche zijn gezicht en dat van de Amerikaanse schilder te versmelten. “Maar goed, ik zag het altijd als een compliment. Als persoon van kleur moet je Basquiat nu eenmaal goed vinden. Ken jij nog een andere zwarte schilder?”

Die zijn er zeker, denk aan de wonderlijke Horace Pippin of de onnavolgbare Chéri Samba, maar ze zijn lang niet zo bekend als Jean-Michel Basquiat, die in de broeierige chaos van het New York van de jaren 1970 en '80 uitgroeide tot een van de grootste kunstenaars van zijn tijd. Ook vandaag nog sieren zijn schilderijen platenhoezen van coole bands als The Strokes en T-shirts van straatwijze kids. Basquiat was een popster en hield van de taal van muziek. Hij speelde saxofoon in de avant-gardistische no wave-band Gray en liet zich inspireren door jazz en hiphop. Zijn werk was even primitief, subversief en provocatief als de punk.

Een echte Basquiat

Die innige band tussen beeld en muziek inspireerde de Philharmonie de Paris vorig jaar tot de tentoonstelling Basquiat soundtracks. Aan muzikanten als Ambrose Akinmusire en Yasiin Bey gaf de Franse culturele organisatie carte blanche om muziek bij de expo te bedenken. Ook Chassol mocht vertrekken van een wit blad. Gefundenes Fressen voor de experimentele Franse componist en pianist, die de voorbije twee decennia beeld en klank versmolt in een nieuw genre: ultrascore. “Ik was al snel mee met computers en muzieksoftware,” vertelt hij. “Geïnspireerd door albums als Different trains van Steve Reich en Festa dos deuses van Hermeto Pascoal begon ik met geluiden te experimenteren. Van kinds af was ik begeesterd door filmcomponisten als Ennio Morricone en Lalo Schifrin, en hoe zij met geluid beelden versterkten. Toen YouTube in 2005 online kwam, ging ik nog een stap verder: ik liet beelden geluid triggeren, heel objectief. 'Ultra' noemde ik dat als grap.”

Chassol begon klank en beeld te knippen en te plakken, te manipuleren en op elkaar te stapelen, alsof het legoblokken waren. Het is niet moeilijk om een echo daarvan te zien in het werk van Basquiat, die het samplen, het scratchen en de graffiti uit de hiphop transponeerde naar zijn schilderkunst. “Muziek is heel krachtig, maar niet tastbaar,” zegt Chassol. “Ik vind het fascinerend om de bron van geluid te zien, en die te manipuleren, uit te rekken, te vertragen, te versnellen. Dan voel je je als een demiurg, als een god.”

Voor Chassol was de schilder die door Andy Warhol aan de borst gedrukt werd en op zijn 27e aan een overdosis heroïne stierf sowieso geen onbekende. Jarenlang hing er een Basquiat bij zijn schoonfamilie aan de muur. “Mijn schoonvader is een kunstverzamelaar. Hij had in de jaren 1980 een doek van Basquiat gekocht voor een appel en een ei.” Dat schilderij is Action comics one, een werk uit 1983 dat vandaag tussen de zes en negen miljoen euro waard is. Basquiat herinterpreteert daarin de cover van het magazine waarin Superman werd voorgesteld aan de wereld in 1938. “Dat doek is niet zo representatief voor zijn oeuvre, maar dat vond ik net interessant,” zegt Chassol. “Typerend voor Basquiat zijn de graffiti-achtige slogans, maar die ontbreken hier.”

Net omdat hij zo met het werk vertrouwd was, ging Chassol ermee aan de slag voor zijn compositie. Hij googelde 'quotes + Basquiat' en liet de eerste zes citaten die hij tegenkwam inlezen door de zangeres ALA.NI. Dingen als “I don't think about art when I'm working, I try to think about life” en “The more I paint, the more I like everything.” “Ik was begonnen met het lezen van de slogans op Basquiats schilderijen en had gemerkt dat daar ritme in zit. Met de quotes die ik had gegoogeld, heb ik dan een nieuw melodisch kader gebouwd.”

Zwarte helden

De quote “I want to make paintings that look as if they were made by a child” bracht Chassol op een ander idee: hij toonde Action comics one aan zijn zoontje en diens neefjes, en bouwde zijn compositie verder rond hun commentaren. “Als mensen een Basquiat zien, zeggen ze weleens: 'He, dat kan mijn dochter van zes ook.' (Lacht) Maar hij was technisch en esthetisch best uitdagend. Ik wilde eens weten hoe kinderen zélf naar zijn werk keken.” Ze waren niet mals. “Die schilder heeft niet erg zijn best gedaan in zijn kleurengebruik,” hoor je hen onder meer zeggen op de live-opnames die Chassol eerder dit jaar uitbracht. “Het is een cliché, maar kinderen zijn heel authentiek. 'Waar is hij aan gestorven?' vragen ze zich op een moment af. 'Hij zat te diep in zijn schilderijen,' zegt mijn zoontje. Dat is zijn manier om uit te drukken dat Basquiat zichzelf met drugs te gronde had gericht.”

De kinderen laten in de opname hun fantasie de vrije loop, ook over Superman en hoe die een auto boven zijn hoofd tilt. “Er is iets ambigu's aan dat beeld,” zegt Chassol. “Je weet niet of Superman die mensen wil redden of verpletteren. Basquiat hield net als ik van strips. Maar tegelijk zag hij hoe alle helden blanken waren.” In zijn kunst bood Basquiat een tegengewicht, zegt Chassol, wiens quote “The black person is the protagonist in most of my paintings” ook door zijn compositie gonst.

Basquiat wilde een nieuw soort mythologie creëren waarin de helden Dizzy Gillespie en Charlie Parker heetten. “Ondertussen staan we al een heel eind verder,” knikt Chassol. “Maar er is nog veel ruimte voor verbetering.”
Dit project heeft Chassol anders naar Basquiat doen kijken. “Wat mij boeit, is zijn 'dubbele cultuur'. Je hebt niet het gevoel dat hij alleen maar zwart is. Zo ben ik zelf ook opgegroeid. Ik luisterde naar muziek uit West-Indië, maar ook naar punk en klassiek. Dat gezegd zijnde: Basquiat was een betere schilder dan saxofonist. Hij speelde op een heel artistieke manier op dat instrument. (Lacht) Er zijn punkbands waar ik, euh, liever naar luister.”