Waarom we zo graag samen voetbal kijken

Sam Vokes ontnam ons op die bewuste eerste juli rond 22.40 uur het laatste sprankeltje hoop op een mogelijke Europese titel. Cafébazen veranderden van zender nog voor de analisten in de studio aan het woord kwamen. Hetzelfde gebeurde op de vele grote schermen in ons land. Duizenden supporters keerden met een gelaten gevoel naar huis. Een enkeling vond steun in de lege barkruk aan de toog of het dranghek aan de mobiele tapinstallatie.

Ons geliefde Rusland

Na dat debacle azen de Rode Duivels de komende weken op eerherstel. Plaats van afspraak: Rusland – ons geliefde land, zoals het strijdlustige volkslied ons allemaal voorhoudt. Een toeristische trekpleister voor liefhebbers van caféruzies en knokpartijen in en rond het stadion.

Ook Belgische supporters zakken af naar het land van de wodka, de Lada en de matroesjka. Voor de thuisblijvers is het uitkijken naar 18 juni, wanneer de Rode Duivels in hun eerste wedstrijd Panama bekampen. Vanaf die dag is Koning Voetbal weer de belangrijkste bijzaak. Vanaf die dag trekken we met onze vrienden naar ons stamcafé of bekijken we met duizend anderen de wedstrijden van onze helden op een groot scherm.

Volgens voormalig VUB-rector en sportsocioloog Paul De Knop zal in België weer een ‘wij-gevoel’ overstemmen tijdens het WK. “We associëren ons graag met succes. Bij winst van de Rode Duivels wordt dat wij-gevoel versterkt. We staan dan allemaal achter de ploeg en als ze winnen voelt het ook aan als onze overwinning: ‘wij hebben gewonnen’. Toch slaat dat volledig om bij een nederlaag. Dan verdwijnt het wij-gevoel en wordt het een zij-gevoel. Dan voelen we ons helemaal niet meer betrokken, integendeel, we doen er afstand van. Wij hebben dan niet verloren, maar zij. Daardoor zijn de verwachtingen ook altijd hoog,” zegt De Knop.

Avontuur en opwinding

Volgens De Knop is er een duidelijke reden waarom we zo graag samen naar voetbalwedstrijden van de Rode Duivels kijken. “Naarmate de maatschappij evolueert, gaan mensen steeds meer op zoek naar opwinding en emotie.

De Duits-Britse socioloog Norbert Elias noemt het the quest for excitement. Bij oorsprong was het leven een en al opwinding en avontuur, maar onze samenleving ondergaat een civilisatieproces. Het ware avontuur is daardoor grotendeels verdwenen en daarom creëren we dat kunstmatig of zoeken we het op een artificiële manier op, met avontuurlijke reizen of extreme sporten, maar ook sport- en muziekevenementen wekken die emoties op.”

Sinds 2013 kunnen die sportliefhebbers terecht in The Big Game Brussels, een sportcafé aan de Beurs. Een van de verantwoordelijken is de Duitse Jessica. Ook zij heeft het toenemende succes van de Rode Duivels gezien. “Wanneer de Rode Duivels spelen, zit het café stampvol. Op wedstrijddagen van de Belgische ploeg zie je Belgen die met elkaar verbroederen. Er heerst dan een ander gevoel dan bij bijvoorbeeld Champions Leaguewedstrijden.”

De Knop beaamt dat. “We kijken graag op café of op een groot scherm omdat de sfeer er simpelweg beter is dan thuis in je zetel. Volg je een wedstrijd op een groot scherm, dan voel je de grote verbondenheid. Dat maakt deel uit van dat wij-gevoel. Omdat de verwachtingen over de wedstrijd al vrij hoog zijn, zullen de emoties sneller en feller oplaaien.”

De Rode Duivels zijn niet altijd zo populair geweest. Tijdens de kwalificatieronde voor het WK 2014 in Brazilië ontstond plots een hype rond de nationale ploeg. De Rode Duivels groeiden uit tot een merk. Tot Wales de Belgen uit het EK knikkerde en de kalmte enigszins terugkeerde. Ook in het stadion. Niet elke wedstrijd raakte uitverkocht en supporters hekelden behalve de dure ticketprijzen ook het soms slaapverwekkende spel van de Rode Duivels.

Jessica merkt inderdaad een verschil tussen de opkomst bij kwalificatiematchen en wedstrijden op een tornooi. “Bij grote tornooien draaien we topdagen, terwijl we merken dat de opkomst bij kwalificatiewedstrijden of vriendschappelijke matchen duidelijk minder is. Wanneer we een vol huis hebben, mogen we toch rekenen op zo’n 450 à 500 mensen, bij kwalificatiematchen zijn er dat maar 150 tot 200.”

Het succes van de Rode Duivels verleidt ook steeds meer vrouwen om de wedstrijden te volgen op café of op een groot scherm. “Ik denk dat we vroeger een ander beeld hadden van vrouwen die op café naar een voetbalwedstrijd kijken,” zegt Jessica. “We zijn daarin geëvolueerd en dat is alleen maar positief. Waarom zouden vrouwen geen voetbal mogen kijken? De populariteit van de Red Flames helpt mee die mentaliteit te wijzigen.”

Peer pressure

Wat nog opvalt, is dat zelfs complete voetbal-leken geïnteresseerd raken. Vooral tijdens grote tornooien gaan zij met hun vrienden mee naar de wedstrijden kijken. “Het is een soort groepsdruk, waardoor je niets mag missen en uiteindelijk ook niets wil missen. Daarenboven is voetbal een heel eenvoudig spel,” zegt De Knop.

Onlangs besliste de Brusselse regering dat er tijdens het WK in Rusland geen grote schermen mogen worden geplaatst in de hoofdstad. “Voor het café is het positief, maar we zouden anders zelf ook grote schermen plaatsen buiten,” zegt Jessica. “In de openlucht naar voetbal kijken heeft nog iets extra’s. De sfeer zit er dan nog meer in.”