Winnares 20 km Hanna Vandenbussche : 'Brussel is niet bepaald een loopparadijs'

Hanna Vandenbussche, filosoof en winnares dit jaar van de 20 km door Brussel, is de laatste om te zeggen dat lopen gelukkig maakt. Of vriendelijk. “Als ik train, eis ik mijn plek op. Ik kan redelijk onverdraagzaam zijn tegenover mensen die geen plaatsmaken.”

"In de logeerkamer.” Hanna Vandenbussche won in mei de 20 km door Brussel voor de vrouwen, maar vond voorlopig nog geen geschikte plaats voor de trofee in haar huis in Oud-Heverlee. Dus staat de zilverkleurige kelk – “de grootste en zwaarste die ik ooit kreeg” – in de tussentijd op een tussenplaats.

Vandenbussche liep de bijna halve marathon in 1 uur, 10 minuten en 44 seconden. Geen recordtijd: “Sowieso niet mogelijk op dat parcours.” Wel een indicatie dat Vandenbussche op haar vijfendertigste nog steeds scherp staat. Lichamelijk: ze blijft grotendeels vrij van blessures. En geestelijk: “Momenteel werk ik mijn manuscript af over de Franse denker Blaise Pascal, vierhonderd jaar geleden geboren. Iemand die heel pessimistisch uit de hoek kon komen, en weinig waarde hechtte aan een gezonde geest in een gezond lichaam.”

U wint niet alleen marathons, u schrijft ook wijsgerige boeken. Wat bent u: een lopende filosoof, of een filosoferende loper?
Hanna Vandenbussche: Als ik mag kiezen: dat eerste. Toen ik doctoreerde aan de faculteit wijsbegeerte van de KU Leuven, kreeg ik van sommigen meer vragen over mijn trainingen en wedstrijden dan over de boeken die ik las, of de artikelen die ik schreef.

Denkt u veel na terwijl u de kilometers afhaspelt?
Vandenbussche: Neen, totaal niet. Dan ben ik één en al focus op de sport en op mezelf. De grootste inzichten komen pas achteraf, of wanneer ik rustig wandel of fiets. Ook de omgeving dringt niet ten volle tot mij door. Ik stippel meestal wel een traject uit met een aantal herkenbare punten, zodat ik me ergens op kan fixeren, maar de details onderweg gaan aan mij voorbij. Toch vind ik dat interessanter dan tien of twintig rondjes op een piste afwerken. De weg is lang voor wie in cirkels loopt.

U schreef in 2021 het boek: Het lot van Atalanta. Daarin reflecteert u over het leven als langeafstandsloper, aan de hand van persoonlijke getuigenissen. U lijkt me niet echt aangenaam tijdens het trainen.
(Lacht, omdat ze weet wat volgt)

U beschrijft ergens een confrontatie met wandelaars die niet uit de weg wilden tijdens een ochtendloop in het bos.
Vandenbussche: Als ik train, eis ik inderdaad mijn plek op. Ik kan redelijk onverdraagzaam zijn tegenover mensen die geen plaatsmaken. Voor alle duidelijkheid: ik duw niet, en ik laat andere atletes niet struikelen. Maar ik durf wel te roepen en boos te kijken. Mijn empathie verdwijnt. Dat komt omdat ik opgesloten zit in mijn eigen wereld, en die verschilt van de andere gebruikers van het bos. Achteraf schaam ik mij soms, want iedereen mag natuurlijk van de natuur genieten.

Over uw overwinning in Brussel: hoe heeft u die gevierd?
Vandenbussche: Door goed te gaan eten met mijn ouders. En dat betekent: met aperitief en wijn erbij. Op mijn werk was ik de volgende dag niet zo fris, toegegeven.

Lag het resultaat in de lijn der verwachting?
Vandenbussche: ​​​​​​​De dagen ervoor kon ik makkelijk loslopen, terwijl mijn hartslag laag bleef. Ik kende ook mijn concurrenten. Toch vond ik de zege een verrassing, vooral omdat ik een moeilijk en lastig winterseizoen kende, zonder veel resultaat, maar met veel opofferingen. Wat ik volgend jaar ga doen, daarover moet ik nog beslissen. Maar mogelijk stoppen. Daarom deed winnen in Brussel zo ontzettend deugd.

Kende u een moeilijk momentje tijdens de wedstrijd?
Vandenbussche: Meerdere momentjes. De eerste keer aan kilometer elf, aan de drankpost: door een beker op de grond sloeg ik mijn voet om. Pijnlijk. En ook naar het einde toe, eenmaal de Tervurenlaan op: de finish gaat op een verraderlijke manier omhoog. Iedereen sterft op die strook.

Heeft u opnieuw Danse macabre van Camille Saint-Saëns gehoord?
Vandenbussche: Hoezo?

In uw boek schrijft u over dat nummer, dat speelde op de ochtend van een belangrijke wedstrijd. U zette meteen de radio uit. U vond het een slecht voorteken, want Danse macabre gaat over dood en verlies.
Vandenbussche: Ik geef het toe: ik ben bijgelovig. Zelfs filosofe zijnde. Kousen waarmee ik een slechte race loop, draag ik daarna niet meer. Superstom, maar ik kan niet anders. Bij Brussel zat gelukkig alles goed, van het begin tot het einde.

Sporters lijken heel gevoelig voor dat soort van praktijken. Waarom?
Vandenbussche: Omdat het resultaat van een prestatie van meer afhangt dan enkel de lichamelijke conditie. Ook toeval speelt een niet te onderschatten rol. Maar toeval valt niet te controleren. Een sporter kan dat niet aanvaarden. Vandaar zijn poging om toch enigszins grip te krijgen op het externe. Het helpt ook om bij verlies de verantwoordelijkheid deels af te schuiven, en niet volledig bij zichzelf te leggen.

Veertigduizend mensen schreven zich in voor de 20 km door Brussel. Een record. Ook andere loopwedstrijden trekken dat soort aantallen. Vanwaar komt die collectieve dwang om te lopen?
Vandenbussche: Het valt inderdaad op. Ik zie daar toch een sterk neoliberaal denken in, dat zich in alle sectoren van de samenleving toont. In het onderwijs, op de werkvloer, in het indelen van de vrije tijd. Wat gezondheid en sport betreft: mensen worden altijd maar uitgedaagd om zo ver mogelijk te gaan, en een beeld van zichzelf te creëren van een ongenaakbare God. Een triatlon doen, de Ironman voltooien, of drie keer de Mont Ventoux beklimmen: wie dat kan, mag zich moreel goed voelen. Een beter mens. Maar vaak leidt dat tot zelfoverschatting, met soms dramatisch medische gevolgen voor het lichaam.

Geldt die kritiek ook niet voor de marathonloper die u bent?
Vandenbussche: Minder. Om te beginnen, zal ik nooit mensen overtuigen om te lopen, en beweren dat een goed leven bestaat uit een leven vol indrukwekkende prestaties. Dat dogma slaat nergens op. Bovendien liep ik op redelijk jonge leeftijd al langere afstanden. Deels omdat ik snel merkte over het nodige talent te beschikken, deels omdat ik het gewoon heel graag deed. Ik besefte dat het lopen mij zelfvertrouwen en een enorm gevoel van vrijheid gaf. Ik kon mezelf pushen tot bepaalde grenzen die ik niet kon voorspellen. Andere duursporten, zoals zwemmen, vind ik dan weer vreselijk. Als ik baantjes trek, kijk ik de hele tijd naar de klok op de muur. Ik ga geen halve minuut langer in het water liggen dan nodig.

Beschouwt u zichzelf ergens als een freak?
Vandenbussche: Ik heb nooit minder gewerkt, gestudeerd, of mijn studies verspreid om meer te sporten. Dus neen. Mijn omgeving hielp ook altijd met te relativeren, wellicht die West-Vlaamse nuchterheid. Een aantal vrienden van mij kreeg wel een beurs om te lopen, maar die haakten één voor één af wegens eetproblemen en burn-outs, omdat het leven als professional heel eng en steriel kan worden. De nadruk ligt dan te veel op de prestatie en te weinig op het spontane plezier.

Een grote killer wat dat plezier betreft, is volgens u de sportwetenschap met haar gedetailleerde trainingsmethodes, uitgebalanceerde diëten, en recent haar obsessie voor glucosewaardes.
Vandenbussche: Door die doorgedreven aanpak verdwijnt de onvoorspelbaarheid in sport, nochtans een essentieel element. Neem bijvoorbeeld Eliud Kipchoge, de Keniaan die in 2019 als eerste mens ooit onder de twee uur een marathon liep. Indrukwekkend. Maar hij werd omringd door eenenveertig hazen die hem uit de wind zetten, een elektrische wagen bepaalde met laserstralen het tempo en de ideale looplijn, en alles vond plaats in een nauwkeurig geselecteerd parcours in Wenen, op de ochtend, het meest ideale moment van de dag qua luchtvochtigheid. Kipchoge werd op dat moment gereduceerd tot een machine; hij moest enkel uitvoeren. Nogmaals: indrukwekkend, maar echt menselijk? Ik voel soms schrik voor de toekomst.

In welke zin?
Vandenbussche: Kipchoge kon zijn record neerzetten onder andere door te lopen met carbonplaten in de schoenen. Die geven meer veerkracht, stuwkracht. Dat was het nieuwste van het nieuwste toen. Maar wat als de mechanische vooruitgang op zijn grenzen stoot, aangezien de marges voor verbetering steeds kleiner worden? Wat dan? Overschakelen naar genetische manipulatie van sporters? Wat als het lukt om een stukje epo in het menselijke DNA te planten om beter zuurstof op te nemen: waartoe leidt dat? Dan wordt sport eerder een wetenschappelijke krachtmeting dan een spel.

Het veroorzaakt ongelijkheid: wie zich wel en wie zich niet de nieuwste snufjes kan veroorloven.
Vandenbussche: Inderdaad. Terwijl er geen democratischere sport bestaat dan lopen. Iedereen kan het doen. Maar in de feiten bestaat die ongelijkheid al. Neem de marathon van New York. Meedoen kan op verschillende manieren: door geloot te worden, of door een duur marathonpakket te boeken bij een touroperator, of door een goed doel te sponsoren voor een bedrag van minstens 1.500 euro. Dat vind ik hypocriet, zeker omdat vroeger iedereen kon deelnemen, nu enkel wie die het zich kan permitteren.

Die schoenen met carbonplaten: hoeveel kosten die?
Vandenbussche: Rond de driehonderd euro, en na vijf, zes wedstrijden werken die niet meer naar behoren. Ecologisch ook niet echt te verantwoorden. Maar dat debat, over duurzaamheid, lijkt de sector niet echt te willen voeren.

U heeft nog een jaar in Schaarbeek gewoond. Een goede omgeving om te trainen?
Vandenbussche: Ik zou Brussel niet bepaald een loopparadijs noemen, want de stad is niet altijd even gezond en veilig als omgeving. En de vele rode lichten maken het moeilijk om continu in beweging te blijven.

Dus negeerde u die?
Vandenbussche: Soms wel. Sorry. Maar de laatste tien jaar vind ik Brussel wel verbeterd op dat vlak. Ik zie veel goede initiatieven om het lopen in de stad te verbeteren en te bevorderen, zoals perspective.brussels dat binnenkort een gids uitbrengt met de leukste loopparcours.

Opvallend in Brussel is dat veel organisaties via sport de jeugd tracht te bereiken.
Vandenbussche: Dat verbaast me niet. Mijn vriend geeft les in Brussel in, onder meer, het beroepsonderwijs. Veel van zijn leerlingen worstelen met een laag zelfbeeld, en zeggen vaak meteen al bij een opdracht: dat kan ik niet, dat is te moeilijk voor mij. Maar als die jongeren sporten, het weze lopen, het weze boksen, het weze voetbal, dan bloeien ze open. Omdat ze merken: in sport kan ik excelleren. Dat vormt een noodzakelijk tegengewicht voor de moeilijke situatie thuis soms.

Tot slot: welke tips geeft u als expert aan Brusselaars die willen beginnen met lopen?
Vandenbussche: ​​​​​​​Ten eerste: zoek een groene omgeving. Begin ook niet meteen met tien, twintig kilometer. Maar start met kleine afstanden. En zorg voor afwisseling. Loop een paar kilometer rustig, en wissel die af met korte sprintjes. Doorbreek de sleur. Maak het plezant en uitdagend. En weet: de moeilijkste meters in een training zijn die van de sofa tot de deur.