Geen standbeeld voor Lumumba

Philippe Close (PS), de burgemeester van Brussel-Stad, heeft zich bedacht. Op het piepkleine Lumumbapleintje aan de Naamsepoort komt er toch geen standbeeld van Patrice Lumumba. Intussen wil de gemeente Elsene nu ook op haar grondgebied een Lumumbaplein.

Jarenlang eisten Congoactivisten een plek in het Brusselse straatbeeld op voor Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo die in 1961 vermoord werd. Een van de eerste initiatieven in die zin kwam van Philip Buyck, bezieler van de Lumumba-bibliotheek in Matonge en van vele andere projecten rond de voormalige Congolese premier. Op 21 juli 2005, nationale feestdag, stapte hij samen met een Congolese vriend door de stad met een spandoek met de vraag: Une place Lumumba, pourquoi pas? Een aantal verenigingen uit de Afrikaanse diaspora sloot zich bij de eis aan.

Enkele jaren later vond Buyck ook de ideale plek voor een Lumumbaplein. Bij de restauratie van de Elsense Sint-Bonifaaskerk was er aan de achterzijde een sympathiek pleintje gecreëerd dat vooralsnog zonder naam was. Buyck hing er een alvast een blauw straatnaambordje op. “Dat werd vervolgens weggehaald door iemand van de gemeente waarna ik het telkens weer terughing,” vertelt hij.

De kwestie belandde op de tafel van het Elsense schepencollege. PS was voor, maar MR hield het tegen. MR-burgemeester Dominique Dufourny liet in 2016 zelf deze gevleugelde woorden optekenen: “Zolang ik burgemeester ben van Elsene, komt er geen Lumumbaplein.”

Uiteindelijk, in 2018, besloot Philippe Close (PS), burgemeester van Brussel-Stad, om de actievoerders ter wille te zijn. Hij liet een klein stukje van de Bolwerksquare, het gedeelte achter de taxilaan dat nog net op Brussels grondgebied ligt, omvormen tot Lumumbasquare en liet er een gedenkplaat installeren. Hij beloofde zelfs meer: er zou ook een standbeeld komen. Buyck: “Er was 100.000 euro beschikbaar en er waren geen taboes, zei hij. Maar korte tijd later hoorden we dat een beeltenis van Lumumba niet mocht, het moest abstract zijn.”

Gedenkplaat

Twee jaar later heeft niemand nog iets vernomen van het plan. “Er komt geen standbeeld,” laat de woordvoerster van Close desgevraagd weten. “Er was daarover geen afspraak. Het was een piste. We houden het op een plein met een gedenkplaat.”

Volgens Geoffroy Coomans de Brachène (MR), gemeenteraadslid en schepen van Stedenbouw in het vorige Brusselse college, was de aankondiging van Close een pure verkiezingsstunt. “Hij deed die belofte in eigen naam, achter mijn rug om.” MR was overigens een koele minnaar van het plan.

Ondertussen is er in Elsene, waar de MR na de verkiezingen van 2018 in de oppositie belandde, een geheel nieuwe aanpak van de kwestie. De Congoactivisten vragen een groter en mooier Lumumbaplein. Daarom wil de gemeente het – veel grotere – Elsense deel van de Bolwerksquare nu ook omdopen, zegt Ecolo-burgemeester Christos Doulkeridis. “Het college is vast van plan om meer plaats in de publieke ruimte te maken voor de gezamenlijke, Belgisch-Congolese geschiedenis en voor het contextualiseren van die geschiedenis. We kunnen het verleden niet veranderen, maar we kunnen wel erkennen en uitspreken dat we er nu een andere kijk op hebben.”

Doulkeridis wil vooruitgaan, maar ook de regels respecteren. Zo loopt op dit moment de procedure bij de toponymiecommissie. “Mocht het toch niet lukken op de Bolwerksquare, dan maken we elders een Lumumbaplein, waarom niet achter de Sint-Bonifaaskerk?”

Voor het mooier maken van de Bolwerksquare rekent hij op de architecten van de Bastion Tower, die binnenkort de sokkel van de toren onder handen nemen en bij die gelegenheid het plein aangenamer gaan maken en vergroenen.

Elsene is voorts in overleg met de MIVB om een bus of metrohalte de naam Matonge te geven. Ook is er een plan om her en der in de gemeente plakkaten te hangen die context bieden aan het kolonialisme. Doulkeridis: “We hadden gehoopt dat we op 30 juni, de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid, al een en ander konden presenteren maar door Covid-19 heeft alles vertraging.”

Een standbeeld van Lumumba in Elsene ziet Doulkeridis niet meteen zitten. “Ik denk dat de tijd van persoonsgebonden standbeelden voorbij is.”