Hoe het fout liep met het Eurostadion: 'Alle truken om te vertragen werden bovengehaald'

En zeggen dat de openingsmatch van het Europees Kampioenschap voetbal vrijdag hier in Brussel zou worden gespeeld. Helaas voor de fans van de Rode Duivels is er geen voetbaltempel verrezen op Parking C, en ging Rome lopen met de eer. Hoe is dat kunnen gebeuren? Guy Vanhengel en Alain Courtois laten nog één keer hun licht schijnen.

Wat hebben Alain Courtois (MR), Guy Vanhengel (Open VLD), Yvan Mayeur (ex-PS), Steven Martens (Voetbalbond), en Roger Vanden Stock (Anderlecht) met elkaar gemeen? Ze waren allen hoofdrolspelers in de Eurostadion-soap, én ze zijn nu allemaal geheel of gedeeltelijk van het toneel verdwenen. “Het zegt iets over de omvang en doorlooptijd van zo'n dossier,” zegt ex-minister Guy Vanhengel. “Dat maakt het er niet makkelijker op.”

Dat er door het uitgestelde EK nog een jaartje bijkwam om het stadion te bouwen, verandert trouwens niets aan de zaak. Formeel omdat het stadion nooit een vergunning kreeg, ook niet in beroep. Op de achtergrond omdat te veel mensen wilden dat het Eurostadion faalde.

Droevig klinkt hij niet, wanneer we Guy Vanhengel naar dat falen vragen. “Mijn frustratie ligt in al die verloren tijd en energie. Misschien had ik die beter aan nog een school of twee besteed.” Hij en Alain Courtois waren in de hele saga dé politieke protagonisten. Zij kunnen nog één keer het verhaal doen. Al hoort Vanhengel het woord protagonist niet graag.

Interesse geweken

“Wij worden gezien als de trekkers, maar vergeet niet dat de Belgische voetbalbond en RSC Anderlecht ons gevraagd hebben naar een oplossing voor hun onaangepaste stadions,” zegt Vanhengel. “Parking C bleek na onderzoek de gedroomde locatie voor een nieuw, gedeeld stadion. De voetbalbond en Anderlecht werkten eerst goed mee, maar zodra de kandidatuur voor Euro 2020 binnen was, veranderde de attitude van de twee hoofdrolspelers. Bij de voetbalbond werd toenmalig CEO Steven Martens aan de kant geschoven, en ondervoorzitter Bart Verhaeghe – tegelijk voorzitter van concurrent Club Brugge – begon zich te roeren.”

Hij noemde de hele constructie competitievervalsing, want de Stad Brussel zou jaarlijks 4 miljoen euro bijleggen, waardoor Anderlecht het stadion onder de marktprijs zou kunnen huren.
Voor Anderlecht was die huurprijs dan weer te hoog, en het stadion, met een capaciteit van zestigduizend toeschouwers, te groot. “Dat vond Jo Van Biesbroeck, die ze bij Anderlecht hadden aangetrokken om de operatie 'verkoop club' op te starten. In zijn ogen zou het Eurostadion die verkoop bemoeilijken,” aldus Vanhengel. “In de plaats van vooruit, gingen die twee dus plots achteruit. Wat natuurlijk de wil verkleint bij de andere spelers om alles tot een goed eind te brengen.”

Ook Alain Courtois zag met lede ogen hoe Anderlecht en de voetbalbond hun staart introkken. “Ik heb begrip voor het argument van Bart Verhaeghe. Moeten wij per se een nationaal stadion hebben? De Rode Duivels kunnen ook naar pakweg Brugge of Standard trekken. Maar dat hangt ook af van de renovatie van die stadions. Ook die zijn nu ondermaats.”

De weg als wig

Maar er komt ook een ander soort tegenstand. “Zoals bij elk groot bouwproject heb je voor- en tegenstanders,” zegt Vanhengel. “Maar in dit dossier kwam nog eens de communautaire aap uit de mouw. 'Geen Brusselse infrastructuur op Vlaamse grond,' zei men.”

Want inderdaad, Parking C ligt niet in Brussel maar in Grimbergen, Vlaanderen. Wat cruciaal is in de soap die vervolgens ontstond: de soap van de buurtweg: een voetweg die drie meter onder Parking C ligt – ongebruikt, maar nog niet afgeschaft. En daardoor is bouwen erop strikt verboden.

“Die buurtweg werd pas ontdekt bij de notaris, op het moment dat de Stad Brussel met Ghelamco de erfpachtcontracten voor de overdracht van Parking C wilde tekenen,” zegt Alain Courtois. Andere bronnen dicht bij het dossier zeggen dat de Stad Brussel wel degelijk weet had van de buurtweg, maar het belang ervan minimaliseerde. Wat zeker klopt, is dat de Stad Brussel al drie keer de weg had willen afschaffen, in 1965, 1991 en 2001. Maar de prijs die het stadsbestuur aan Grimbergen moest betalen, vond men te hoog.

Daar zou de Stad later nog dik spijt van krijgen, want voor het eerst lag de weg in de weg. “Toen werd een van de gekste procedures die ik ooit heb meegemaakt, gelanceerd,” zegt Vanhengel. “De strijd voor het behoud van de onbestaande voetweg. Waarbij alle mogelijk truken uit de kast zijn gehaald om de boel te vertragen.”

Dat spel speelde de Vlaamse regering erg cynisch. Want net op de dag dat de UEFA besliste om Brussel niet langer als speelstad op te nemen, kwam toenmalig bevoegd minister Joke Schau­vliege (CD&V) vertellen dat de buurtweg was afgeschaft. Te laat dus. “Bij de CD&V was die aarzeling het typische enerzijds-anderzijds-fenomeen. Maar de N-VA was gewoon tegen. Herinner u Ben Weyts (N-VA) die plots kwam zeggen dat hij eerder beloofde en nodige stukjes grond naast het stadion, niet zou verkopen. Toen was het kalf definitief verdronken.”

Neo

Ook Courtois noemt het belang van het communautaire verhaal 'enorm'. Dan is een plek als Parking C niet de beste. Maar ook om andere redenen was de vlakte misschien niet dé perfecte locatie. Zo wil de Stad Brussel enkele honderden meters verderop winkel- en congrescentrum Neo bouwen. “En het begon de Stad Brussel te dagen dat die projecten te veel verkeer zouden mee­brengen om samen te kunnen gaan,” zegt een ingewijde. “De Stad heeft toen voor Neo gekozen.”

Was er dan een betere locatie mogelijk? “Ik ben altijd voorstander geweest van een grondige renovatie van het Koning Boudewijnstadion,” zegt Alain Courtois, die het verhaal van de keuze voor Neo niet wil bevestigen. “Stad Brussel wilde dat niet. Daarom keken we naar Schaarbeek Vorming. Een enorm terrein, zonder buurtbewoners, aan het einde van de E19 uit Antwerpen. En de NMBS, die de gronden in haar bezit heeft, ging akkoord. Dat zou wel een werf van lange duur worden, omdat het terrein vervuild is. Maar dan hadden we nu zeker al een stadion gehad.”

Guy Vanhengel bulderlacht als hij dat verhaal – nog eens – hoort. “Courtois is een heel voluntaristische man. En het terrein is inderdaad geschikt, maar er is één groot praktisch bezwaar: het terrein is nu onbestemd. Het is stedenbouwkundig niet ingekleurd. En die inkleuring, met het debat over de functies die je daar wil, duurt minstens tien jaar. Ik blijf erbij dat Parking C de beste keuze is. De enige die anders beweerde, was ex-burgemeester Freddy Thielemans (PS). Hij zei: 'Dat ligt in Vlaanderen, begin er niet aan.' Ik dacht dat een project van zo'n algemeen belang er wel door zou raken. Maar helaas.”

Fouten

Verder ziet Vanhengel geen eigen fouten in dit dossier. “Het Gewest was maar zijdelings betrokken,” zegt hij. Ook Alain Courtois ziet niet goed hoe hij het anders had kunnen doen.
“Dat het stadion met zestigduizend toeschouwers te groot was? Die capaciteit was door de UEFA bepaald,” zegt Courtois. “Vergeet niet dat het de bedoeling was om er de openingsmatch te spelen, in de hoofdstad van Europa! Was het met een stadion van vijftigduizend toeschouwers wel gelukt? Misschien, ja. Misschien.”

De vraag naar de capaciteit is niet onbelangrijk, want het stadion was niet alleen te groot voor Anderlecht. Ook stedenbouwkundig kregen ze het niet op Parking C ingepast, en overschreden ze het maximaal aantal vierkante meters recreatie. “Maar volgens mij was daar wel een mouw aan te passen,” zegt Vanhengel. “Daar had je aanpassingen kunnen doen, zeker met een multifunctioneel stadion. Wat wel klopt, is dat bouwheer Ghelamco het zichzelf moeilijk heeft gemaakt door naast het stadion nog een bijna even grote innovatiecampus te willen neerpoten. Dat was volgens de stedenbouwkundige regels kantje boord.”

Toekomst

En wat nu? Komt er nog een stadion en waar? “Er wordt nu over nagedacht om het Koning Boudewijnstadion te renoveren,” zegt Alain Courtois, “maar wie zal dat betalen? Met de huidige begrotingstekorten zitten de overheden daar niet om te springen. Is een stadion in deze omstandigheden de juiste piste voor de doorsnee-Belg? Ik geloof sterk dat een privépartner een bouwgrond moet kopen en daar een stadion op moet zetten. Dan komt de nationale ploeg daar zeker spelen.”

Kan bijvoorbeeld Anderlecht een stadion bouwen waar dan de Rode Duivels hun vaste stek in hebben – trouwens een van de opties die in het begin van dit verhaal openlagen? “Dat kan,” zegt Guy Vanhengel, “maar dan krijg je dezelfde discussie rond competitievervalsing. Vergeet niet dat Bart Verhaeghe alles heeft gedaan wat hij kon om het Eurostadion te blokkeren, inclusief procedures via buurtbewoners opzetten.”

Dat lokale handelaars op infomeetings door advocaten geronseld werden om gratis tegen het Euro­stadion te procederen, staat vast. Dat Bart Verhaeghe die advocaten betaalde, niet. Zelf heeft Verhaeghe dat altijd ontkend. “We hebben niet de minste intentie om in dat dossier betrokken te raken, en concentreren ons op onze projecten,” zei hij daarover.

“En nu doen ze elkaar in Brugge alweer den duvel aan,” vervolgt Vanhengel. Voor de fans: in Brugge heeft Paul Gheysens van Ghelamco – en tegelijk Antwerp-eigenaar – nu een bezwaarschrift ingediend tegen het stadion van Cercle Brugge. En zolang dat stadion er niet komt, kan ook dat van Club Brugge er niet komen.

“Uiteindelijk zullen de mensen uit de voetbalwereld hun verstand bijeen moeten leggen,” besluit Vanhengel. “Pas als ze overeenkomen, kan er iets veranderen.”