Pascal Smet: ‘Natuur en bouwen kunnen perfect samengaan'

Over een dik jaar zijn er verkiezingen, maar staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet heeft nog flink wat werk voor de boeg. Good Living is bijvoorbeeld nog niet goedgekeurd. Maar misschien is het wel Smets laatste termijn. “Ik wil me ook na 2024 graag inzetten voor de stad, maar moet dat binnen een regering? Ik denk daar hard over na.”

Bijna twintig jaar is Pascal Smet (one.brussels-Vooruit) regeringslid. En hij bedrijft politiek nog altijd met evenveel passie en branie als in het begin. Tijdens het interview in café Walvis aan het Kanaal klopt hij geregeld op tafel – de tafel gaat alle kanten uit –en is hij meteen getriggerd als er tegenspraak komt. “Laat de discussie maar komen,” roept hij uit, terwijl hij geregeld knikt naar cafégangers of voorbijgangers op straat, die hem groeten. De Walvis is een van zijn vaste stekken, dicht bij waar hij woont.

De leefbaarheid van de stad is al net zo lang het thema van Smet, en ook vandaag is dat zijn speerpunt, aangevuld met nieuwe inzichten door zijn vele reizen en de boeken die hij leest. “Als je naar Aziatische steden kijkt, dan zie ik veel gemeenschap, en weinig individuen, misschien wat te weinig, maar wat Brussel nodig heeft is meer gemeenschap, en minder individuen.” Smet verwijst naar de discussie over de Fuse, waar een recalcitrante buurman duizenden jongeren die er willen dansen die pret ontneemt.

Het interview komt ook niet zonder de obligate sneer naar de groene partijen die hij dogmatisme verwijt, communicatiedrift en symboolpolitiek.
Maar eerst Uber. Pascal Smet heeft de bijzondere commissie naar aanleiding van de Uber-files zonder kleerscheuren overleefd. Een smoking gun bleek er niet echt te zien in de verregaande lobbypraktijken van Uber bij het kabinet van Smet, en als er één was, was er ook een uitleg voor.

Zonder terug te komen op de hele zaak, u haalde op het einde van uw betoog in het parlement snoeihard uit naar de media. Dat hadden we niet zien aankomen.
Pascal Smet: Ik sprak uit het hart. Het was niet voorzien. Het zit heel diep, het is een litteken. Toen ik 23 was, heb ik voor de publieke sector gekozen. Integriteit is daarbij altijd heel belangrijk geweest. Eerlijkheid is mijn leitmotiv. Ik wil altijd recht in de spiegel kunnen kijken.

Wat mijn geloof in de pers heeft aangetast, is hoe iemands reputatie te grabbel wordt gegooid, zonder goed te beseffen welke impact dat heeft op de politicus, op zijn omgeving.
Een onderzoek moet gevoerd worden à charge en à décharge. En dat is hier niet gebeurd. Ik heb van de onderzoeksjournalisten van Knack, De Tijd en Le Soir nooit de kans op écht weerwoord gekregen, op een echt gesprek.
Ik vind de slagzin van de Washington Post uitstekend: 'Democracy dies in darkness.' Wat we vandaag zien, en dat maakt me bijzonder ongerust, is niet de democratie die in duisternis ten onder gaat, maar in sensatiezucht. Het gaat om nieuwscycli van 24 à 48 uur, waar clicks van tel zijn. Alles moet een schandaal opleveren en men speculeert op het korte geheugen van de mensen. Dat is niet de wereld waar ik in geloof. Journalisten moeten krijgers van de waarheid zijn, geen makelaars in leugens.

Is dat anders dan toen u twintig jaar geleden begon als staatssecretaris?
Smet: Zeker, en daar komt bij dat het niveau in de politiek in Brussel enorm gedaald is. In alle partijen. Veel politici zijn. Zonder meer. Ze spelen hun rol. Terwijl politiek voor mij betekent: zaken in beweging brengen. Dat is geen nostalgie naar vroeger. Het is gewoon zo. Burgemeester Philippe Close (PS) is een uitzondering. Hij steekt er met kop en schouders bovenuit.

Moet de politiek niet in eigen boezem kijken? Het ene schandaal na het andere duikt op over de pensioenen van parlementsleden. Het parlement begint steeds meer op een zelfbedieningsmachine te lijken.
Smet: Ik weet niet of dat zelfbediening is. Ik ga ervan uit dat de meeste parlementsleden dat niet eens wisten. Ja, we moeten dat aanpakken, maar ik wil niet meehuilen met de populisten die zeggen dat politici zakkenvullers zijn.

Volgens Philippe Close is er voor de politiek maar één manier om het vertrouwen terug te winnen en dat is daadkracht. Beleid voeren zonder daar veel woorden aan vuil te maken. Akkoord?
Smet: Helemaal. Dat is ook het verschil met Groen. Zij communiceren, wij, socialisten leveren resultaat af. We deliver. Wij vechten ervoor om dingen erdoor te krijgen, in plaats van verhaaltjes te vertellen.

Riskeert u in 2024 juist niet met lege handen naar de kiezer te moeten trekken? Er rest weinig tijd om uw grote project Good Living, de stedenbouwkundige verordening, goed te keuren. Er is veel kritiek, ook bij de meerderheidspartijen.
Smet: Niet akkoord. Wat is er gebeurd? Good Living is slachtoffer van Good Move (het gewestelijk mobiliteitsplan, red.). Waarom? Groen heeft Good Move fout aangepakt. Het is nochtans eenvoudig: praat bij dit soort projecten niet over de middelen, maar over de doelstellingen. Niet over de knips in het verkeer, maar over de leefbaarheid die de heraanleg van de openbare ruimte teweeg kan brengen. Laat mensen dromen, met simulatiebeelden. Zo deed ik het altijd. Wat is er in Kuregem gebeurd? Er werden betonblokken gezet, richtingen veranderd die niet altijd logisch waren. Maar er werd niet verteld dat de publieke ruimte een speelplein zou worden voor de kinderen, of een parkje. Zo is Kuregem een katalysator geworden voor een groot verzet.

Ja, maar we hadden het over Good Living …
Smet: Ik kom daartoe. In Good Living zit een deel over parkeren. Zo is de negatieve aandacht voor Good Move overgeslagen op Good Living. De lokale besturen zijn zenuwachtig geworden, maar er is een heel duidelijke wil in de regering om het goed te keuren.

Good Living is het primaat van de politiek. Het beleid beslist, maar gaat dat niet ten koste van de inspraak? Volgens Défi zullen er door Good Living minder openbare onderzoeken zijn.
Smet: Integendeel. We willen de inspraak in het begin van het stedenbouwkundig project. Voor elk groot project moet de ontwikkelaar, in de conceptfase, met de buurt spreken. Er zal dus niet minder inspraak zijn, maar een efficiëntere inspraak op verschillende momenten.

U heeft al verschillende keren gezegd dat u beslist, soms tegen de stroom in, maar ook in functie van het geluk van de mensen, zonder dat ze het zelf beseffen. Een beetje als een verlicht despoot, zou je kunnen zeggen. De uitspraak wordt om die reden telkens weer op verbijstering onthaald bij Franstalige politici.
Smet: Weet ik, maar op buitenlandse congressen krijg ik er een staande ovatie voor. Wat bedoel ik daarmee? Dat politici hun verantwoordelijkheid moeten nemen, maar ik voeg er steeds aan dat toe dat je goed moet luisteren naar de mensen. Dat een project goed moet zijn, en dat anders de democratische sanctie volgt. Wat gebeurt er vandaag immers? Er wordt niet beslist. Dat is veel erger. Het is de opmaat voor een autoritaire staat. Ik ben daar erg bezorgd over.

Een gevoelig dossier is dat van de Josaphat-­site. Er is veel tegenstand bij burgers, maar ook bij Natuurpunt en Natagora, omdat een stuk wilde natuur verstedelijkt zal worden. Begaat Brussel geen kapitale vergissing?
Smet: Elk dossier heeft zijn historiek. De Josaphat-site is indertijd aangekocht als woonuitbreidingsgebied. Ook Ecolo wou er aanvankelijk woningen bouwen. We hebben ook vandaag de morele plicht om in betaalbare woningen te voorzien. Ik ben ervan overtuigd dat de druk op de huisvesting alleen maar groter zal worden, door de toenemende migratie, die voornamelijk naar de steden trekt. Kijk, alles is schaal. Wat rampzalig is voor het klimaat is de uitdijende stad. Daarom moeten we juist in de stad verdichten om het groen rond de steden te vrijwaren.
De nieuwe Josaphat-wijk zal compacter zijn, zodat er veel groene ruimte overblijft, en we bouwen ook zo, met groendaken, wadi's, bomen en verticale vergroening, zodat de bijen en de insecten zullen blijven.

Dat gelooft u zelf?
Smet: Zeker. Daar wil ik om wedden. We moeten dit op grotere schaal bekijken, en niet in dogma's blijven hangen. Hoe belangrijk biodiversiteit ook is, we mogen niet hetzelfde doen als met de kernenergie. De groenen hebben er ons decennia mee geterroriseerd, en kijk waar we nu staan.
Ik vind niet dat we de planeet moeten redden. Die redt zichzelf wel. Ik vind vooral dat we onszelf moeten redden: de mens op die planeet. We moeten weg van de valse tegenstelling tussen natuur en bouwen. Beide kunnen perfect samen gaan.

Vooruit doet het goed in de peilingen, met dank aan Conner Rousseau. Hij heeft het voor uw beweging one.brussels-Vooruit niet gemakkelijk gemaakt met, bij herhaling, kwetsende uitspraken over Brussel.
Smet: Het is een storm in een glas water. Conner heeft een franke muil, maar wie ben ik om daar kritiek op te hebben? Ik heb zelf ook al onder vuur gelegen voor mijn straffe uitspraken. Hij zegt de dingen zoals zijn.
Wat ik hartverwarmend vond, waren de Brusselse reacties achteraf. Wie Molenbeek aanvalt, valt ons allemaal aan. Anderzijds: dat in bepaalde wijken Vlamingen zich niet thuis voelen? Dat is zo.

Waren zijn uitspraken niet vooral voor een Vlaams publiek, met collateral damage voor one.brussels-Vooruit?
Smet: Zijn fixatie op Molenbeek was wat ongelukkig, het had ook voor bepaalde wijken in Antwerpen kunnen gelden. De intentie van Conner was niet om mensen te schofferen, maar juist om te zeggen dat we erin moeten blijven investeren. Dat heeft hij ook zo gezegd. En dat is een belangrijk verschil met het Vlaams Belang.

Bestaat one.brussels nog na 2024?
Smet: Dat beslissen we in september. In 2019 was de SP.A niet in goede doen, dat is nu met Vooruit anders. Dat zal meespelen in onze beslissing. We moeten voor- en nadelen afwegen.

Trekt u de lijst?
Smet: ​​​​​​​Ik zit twintig jaar in de politiek. Of ik verder doe? Ik denk erover na. Ik heb veel zin om me voor de stad in te zetten, maar moet dat als lid van de regering, of is er een andere manier? Dat is de vraag. Het is een oefening die ik samen met Ans Persoons (schepen in Stad Brussel, red.), en anderen, maak. In september beslis ik. Wat niet wil zeggen dat het dan gedaan is. Want ik blijf sowieso staatssecretaris tot de volgende regering aantreedt.