Vermaard Brussels architect Lucien Kroll overleden

Lucien Kroll, een van de belangrijkste figuren uit de Belgische naoorlogse architectuur, is niet meer. Kroll overleed maandag op 95-jarige leeftijd. De Brusselse architect was een pionier in duurzaam bouwen en verwierf grote bekendheid met zijn ontwerp van La Mémé, de medische faculteit van de Université Catholique de Louvain, dat hij samen met studenten realiseerde.

Kroll studeerde architectuur aan La Cambre en woonde en werkte in Brussel, waar hij samen met zijn echtgenote Simone architectenbureau Kroll had.

Tot zijn realisaties behoren ondermeer het Maison Médicale (La Mémé) in Sint-Lambrechts-Woluwe, de duurzame nieuwbouwwijk Ecolonia in Alphen aan den Rijn en de Zilvervloot in Dordrecht. Verder ontwierp Kroll heel wat scholen en (sociale) woningen in o.a. Italië, Frankrijk, Nederland en België.

Dag Boutsen, architectuurprofessor aan de faculteit Architectuur van de KU Leuven, werkte nauw samen met Kroll. Hij herinnert Kroll als de architect “die heel zijn leven heeft gevochten tegen wat het modernisme ons heeft nagelaten. Onmenselijke, brutale architectuur die geschiedenis verloochent, bestreed Kroll met een architectuur die participatief en ecologisch was.”

En dat op een innovatieve manier. “Lucien bekeek architectuur als een onderdelenmachine,” legt Boutsen uit. “Die onderdelen bekeek hij met de computer. Hij ontwikkelde er zelfs een programma voor, als eerste architect.” Paysage, heette de software niet toevallig. “Je kan een computer gebruiken om een landschap te creëren voor en met mensen, redeneerde hij.”

Kroll heeft verschillende periodes gekend als architect. “Zijn carrière begon met het bouwen van typische, golden sixties huisjes,” weet Boutsen, “maar het zouden uiteindelijk de ideeën van Mei ‘68 zijn, die Krolls werk definitief bepaalden.”

“Hij is de mooiste resultante van het denken van Mei ‘68, namelijk dat architectuur iets is voor en met mensen.” Kroll stelde bewoonbaarheid voorop in zijn ontwerpen. “Waarom zouden we mensen in dezelfde woningen onderbrengen als ze allemaal verschillend zijn?” Zo luidde volgens Boutsen het adagium van de architect, die zijn ideeëngoed ook uitdroeg in artikels waarmee hij de toen mainstream architectuur bestreed.

La Mémé

Iconisch van Krolls hand is het metrostation Alma (1979-1982), met versieringen door echtgenote Simone, maar veruit het bekendst blijft zijn ontwerp van La Mémé. Kroll werkte tot 1971 aan dit complex voor studentenhuisvesting op de medische campus van de UCL in Sint-Lambrechts-Woluwe. Uniek daarbij was zijn samenwerking met studenten, die hij nauw betrok bij het ontwerp en de bouw ervan.

La Mémé vormt zo een goed voorbeeld van de zogenaamde ‘inspraakarchitectuur’ van Kroll. “Kroll verafschuwde een architectuur die enkel op zichzelf staat en louter esthetisch is,” legt Boutsen uit. “Voor hem moesten de gebruikers, omwonenden en alle andere burgers kunnen deelnemen aan het ontwerpproces.”

Instant history

“Krolls ontwerpen hielden rekening met hoe de meeste mensen naar architectuur kijken, namelijk nostalgisch,” gaat Boutsen verder. “Mensen houden van kitsh en decoratie. Ze bezoeken op reis een oud gebouw of een kathedraal, precies omdat het natuurlijk gegroeid is en er veel charmante arbeid in schuilt.”

Die vaststelling integreerde de architect in zijn werk. “Daken die verspringen, frivole kleuren, stedenbouwkundige patronen die diversiteit in zich dragen, dat typeerde Kroll.”

“Door die manier van werken dragen gebouwen, eenmaal ze af zijn, al een hele geschiedenis van totstandkoming in zich," vertelt Boutsen gepassioneerd. "Instant history heet dat, dat tegenover het idee staat dat mensen pas invulling geven aan een woning, wanneer die volledig is afgewerkt.”

Miskende pionier

Toch krijgt Kroll niet de aandacht die hij verdient, volgens Boutsen. “Architectuurstudenten over de hele wereld, van Japan tot de VS, kennen hem als een belangrijke mijlpaalfiguur, maar daar stopt het.”

Dat heeft veel te maken met hoe La Mémé aanvankelijk werd onthaald. Illustratief is hoe de beroemde Nederlandse architect Rem Koolhaas naar eigen zeggen 30 jaar nodig had om de schoonheid van Krolls werk te vatten.

“Klassieke critici als Geert Bekaert zagen het als een soort verloochenen van wat een architect moet doen,” herinnert Boutsen zich. “Een banale voorstelling van de zaken,” vindt hij. “Mémé is het eerste echt deconstructivistische gebouw ter wereld. Echt postmodernisme met een casco structuur (een duurzame ruwbouwstructuur, die vervolgens wordt ingevuld). Het concept ecologie mag dan wel een uitvinding zijn van de Franse filosoof Félix Guattari, Lucien Kroll zette het daar om in de architectuur.”

“Kroll was een voorloper in ecologie, participatie en casco-bouw,” besluit Boutsen. Een pionier op vele vlakken.