SkyArena van Marie-Jo Lafontaine opent wereldbeker

"'Die Belgen hebben geen ploeg, maar wel goeie kunstenaars,' zullen ze nu wel zeggen." Marie-Jo Lafontaine blijft er optimistisch onder, zeker nu ze na Jean-Marie Pfaff de bekendste Vlaming in Duitsland is. Tien wolkenkrabbers, tot drieën­halve kilometer uit elkaar, zullen tijdens het WK haar boodschap afstralen: I love the world.

Terwijl ze in haar achterhuis een kuur van versgeperste appelsappen en zelfgemaakte groentesoepen volgt - vorig jaar hield ze het 27 dagen vol - straalt de Vlaams-Brusselse Marie-Jo Lafontaine (1950) van energie. "Ik vast elk jaar, niet om kilo's te verliezen, wel voor de energie-impuls die het mijn lichaam en geest bezorgt. Achteraf ben ik helder in mijn hoofd en krijg ik een andere dynamiek."

Over de hele wereld, tot in Japan, krijgt Lafontaine grote opdrachten. "Er was de luchthaven van Stockholm, het gerechtsgebouw van Bonn of het mu­seum in Osnabrück in samenwerking met de architect Daniel Libeskind (bekend van zijn ontwerp voor Ground Zero in New York, red.). In neonletters schreef ik in verschillende talen rond het gebouw: Ik ben een wereldburger, mijn vaderland is overal; of eigenlijk ben ik een vreemdeling voor iedereen. Dat is Erasmus. Jongeren juichten me er elke dag voor toe: 'Super! Dit zijn wij.' Maar in eigen land kreeg ik nooit een grote opdracht; ik heb geen partijkaart, al is dat mijn vrijheid."

Op haar 25ste verhuisde Lafontaine van Antwerpen naar Watermaal-Bosvoorde, Etterbeek, Elsene, en sinds zeventien jaar woont ze in Schaarbeek.
Haar eerste beeldende tentoonstelling in het ICC (met zwarte monochromen) dateert van 1977, kort nadien kreeg ze de Prix de la Jeune Peinture. Haar eerste videokunst (1979) was nog met breedbanden en met U-matic Players, de Rolls Royces van die tijd. Fotografie kwam later, in 1986.

Belasting in België
In Brussel vind je nauwelijks kunst van haar; er zijn alleen de waterbekkens met Erasmiaanse spreuken in de tuin van het Erasmushuis, en een kunstaankoop van het Vlaams Parlement. En nu mag ze in Frankfurt am Main - de Duitse stad met de meeste wolkenkrabbers - het klank-, licht- en beeldenspel leveren voor de openingsceremonie van de achttiende wereldbeker Voetbal.

De beeldend kunstenares en videoartieste windt er geen doekjes om. "Voor belastinggeld weten ze me in België wel wonen, al komen alle inkomsten van mijn werk uit het buitenland, ook nu met dit Fifa-cadeau. Naar Stuttgart heb ik zes jaar lang gependeld om er als professor op het hoogste niveau te doceren (Lafontaine heeft ook rechten gestudeerd, red.). 's Ochtends om halfzes weg om tegen twee uur 's middags in de aula te staan. Vermoeiend, maar dankbaar. In Duitsland ben ik nog steeds met open armen welkom, sinds ik als de grote ster uit (de moderne-kunsttentoonstelling) Dokumenta kwam. Vorig jaar in maart kwamen ze me vragen of ik wou inschrijven voor een kunstinstallatie op de skyline van Frankfurt, nadat Berlijn afgevallen was als mogelijke organisator van de openingsceremonie van de wereldbeker. Een jury van politici, culturele instanties, sponsors en de Fifa selecteerde in oktober 2005 mijn naam. Pas dan ontwikkelde ik een visie over wat ik op die tien torens kon etaleren. Frankfurt wou uitpakken met zijn kunstschatten, want voetbal kwam al genoeg aan bod."

"Sommigen hoopten dat ik een toeristische clip zou maken. Ik ging toch even verder met de boodschap, zoals altijd. Het werd een wereldbeeld van het stadsweefsel en de roep van de jeugd. Goed voor een vijftien minuten durende videoprojectie die op alle banktorens tegelijk geprojecteerd wordt, maar waarbij iedere kijker met één torenverhaal zijn eigen idee kan vormen over hoe de jongeren in de wereld passen. Aan het globalisme en het kind kon ik als rode draad niet voorbij: daar gaat het vandaag om, of we dat nu willen of niet."
We kijken samen naar de video. Dat het beklijft, is wel het minste wat je ervan kunt zeggen. Je wordt er stil van, met een wrang en goed gevoel tegelijk, én je vindt troost in de kracht en hoop van de jonge generaties.

Slang
"Mijn beeld is duidelijk. Kinderen trekken zich niets aan van de mistoestanden, ze lachen er zelfs om - in Irak spelen kinderen door tijdens de gevechten. Jongeren, die stellen zich wel vragen. Over de macht van de media, het geld, de erotiek, de leugen en het egoïsme. Ze roepen (in de videobeelden, red.): 'We all need more friends. Give me the right to be free. Am I save with you?' Ik bedoel gewoon dat kinderen niet bang voor de toekomst hoeven te zijn - ze pakken het zelf ooit wel aan. Maar volwassenen, die mogen wel wat angstig zijn over de situaties die ze creëren."
"Ach, iedereeen maakt zijn eigen scenario over wat hij in mijn werk ziet; de torens staan trouwens drieën­eenhalve kilometer uit elkaar. Ik wil alleen dat er iets blijft hangen."

"Alles past in de weg die ik afleg met mijn kunst; ik ga niet springen. Ik werk als een regisseur met een ploeg van domeinspecialisten, die mijn boodschap moeten vatten: een copywriter die de slangtaal van jongeren kent, een dj, een componist die mijn muziekvoorkeur vat, een programmeur, een fotograaf."

En nu de grote erkenning? Lafontaine: "Als ik in Hamburg, München of Berlijn hetzelfde gedaan zou hebben, dan werd ik nu op een hoger niveau geapprecieerd. Vlaanderen tilt me niet op een internatio­naal po­dium; de manier van denken is hier: we geven 60.000 euro uit aan de vertegenwoordiging door een zangeres. Het is het buitenland dat bij mij in Schaarbeek komt aankloppen. Frankrijk wou me graag, maar ik moest er gaan wonen. Maar ik blijf hier. Als ik buiten kom, voel ik me goed. In zeventien jaar tijd zijn er wel heel veel positieve veranderingen in Schaarbeek: er is nieuwe straatverlichting, de gemeente blijft proper, de politie is duidelijk aanwezig, er zijn straatfeesten die de mensen samenbrengen, en zonder meer vind ik het de Brusselse gemeente met de mooiste huizenrijen. Ik mis wel een tof café en restaurant hier bij het parkje van de Huart Hamoirlaan, iets in de stijl van Flagey. Dat zou de avondanimatie bevorderen."

"In september ga ik het gemeentehuis vullen met een prachtige tentoonstelling: The Babylon babies, met werk van over de jaren. Geen creaties, wie zou dat hier kunnen betalen? (lacht)"