Het alternatieve kerstfeest van Hart Boven Hard

Voor dat eindejaarsspektakel kunnen jullie steunen op een bonte bende artiesten. En op Tina & Tamara. Wie zijn dat eigenlijk?
Wouter Hillaert: Tina staat voor ‘There Is No Alternative’ en Tamara voor ‘There Are Many Alternatives Ready and Available’. Je zou hen kunnen zien als de conservatieve en de progressieve kant in elk van ons. De een wil niets veranderen, de ander alles. Ze krijgen in de revue vorm als hogere wezens die ter aarde dalen – engelen als je er met een katholieke bril naar kijkt. Ze hebben een dialoog in het begin en op het einde, geschreven door Peter De Graef en vertolkt door actrice Julia Ghysels en Jaouad Alloul, die ooit nog deelnam aan The voice van Vlaanderen en nu acteur is.

Hoe en wanneer ben jij in de dans gesprongen, Bert?
Bert Gabriëls: Ik heb eigenlijk al een paar jaar niet meegedaan met Hart Boven Hard. Ik zou twee jaar geleden en dan een jaar geleden iets doen, maar het kwam er maar niet van. Nu is het eindelijk zover. Ik ben ook erg mee in dat verhaal over alternatieven. Ik denk dat veel mensen het gevoel hebben dat we politiek en maatschappelijk in een doodlopend straatje zitten. Aan de toekomst denken maakt ons ongerust. Dus denk ik dat het goed is om te zoeken naar manieren om het anders te doen. Als 800 wetenschappers zeggen dat we tegen 2030 moeten stoppen met C0² uitstoten, wordt het tijd dat we nadenken over hoe we dat gaan doen. Politiek krijg je dat nauwelijks gestuurd. Misschien is een burgerbeweging dan wel de weg.

Mensen kennen je van je comedy in de zalen en op tv, maar je hebt wel een geëngageerde achtergrond.
Gabriëls: Ja, maar ik wil dat geen engagement noemen. Voor mij is dat gewoon werk zien: er is iets kapot, repareer dat dan. Dat doet een normaal mens, toch? Als je ergens binnenkomt en men is daar aan het kuisen, kuis dan mee. Dat vind ik geen engagement. Ik heb inderdaad vluchtelingenwerk gedaan, maar ik heb daarvan verschillende kanten gezien. Ik was voogd van minderjarige vreemdelingen, maar heb ook op de Dienst Vreemdelingenzaken van de stad Antwerpen gewerkt, en voor de advocatuur. Ik zag daar altijd vooral goede bedoelingen. Dan is het een beetje zonde dat men doet alsof wij tegen elkaar aan het boksen zijn, want dat gevoel heb ik niet.
Als comedian weet je ook dat er best wel wat diverse meningen in je zaal vertegenwoordigd zijn. Om iedereen te kunnen raken, moet je dus op zoek gaan naar verhalen waar de verschillende kanten van het spectrum wat in zien. En het is ook boeiend om te zien wat we gemeenschappelijk hebben.

Wouter, heeft Hart Boven Hard je geleerd hoe er ook buiten je eigen parochie van de podiumkunsten verbindingen mogelijk waren?
Hillaert: Onze allereerste actie was een alternatieve Septemberverklaring op het moment dat Geert Bourgeois de zijne voorlas. We stonden toen met drie reuzen aan het parlement. Die actie was op vijf dagen georganiseerd. De reuzen waren een idee van Benjamin Verdonck en zouden er nooit gestaan hebben als alleen de vakbonden het initiatief hadden genomen. Maar de artiesten hadden er niet gestaan zonder de snelheid en de organisatiekracht van de vakbonden. Op die combinatie kunnen we toch trots zijn. Bij een aantal artiesten is er zo meer respect gekomen voor syndicalisten, en omgekeerd blijken artiesten lang niet altijd in een ‘ivoren toren’ te zitten, zoals sommigen geloven. Die samenwerking tussen kunstwereld en middenveld is een win-winsituatie die volgens mij nog veel potentieel heeft.

Ik heb vijftien jaar lang zo’n vier à vijf theaterstukken per week gezien, maar het is pas als je zelf toespraken moet geven op manifestaties, dat je de kracht van theater nog beter gaat doorvoelen. Als activist spreek je tot het hoofd, terwijl theater via emoties nog zoveel verder kan raken bij mensen. Het hele theatrale arsenaal dat iemand als Johan Heldenbergh bijvoorbeeld inzet in zijn monoloog Marx, zou je als activist heel goed kunnen gebruiken. Anderzijds mis je in de cultuursector soms het draagvlak om de kwesties die je aanraakt en bespreekbaar maakt, ook voorbij dat ene gedeelde moment in de theaterzaal impact te laten hebben. Ik geloof dat daar nog veel te winnen valt.

Al riskeer je met die mening door te gaan voor de moraliserende theatercriticus die vindt dat kunst om de kunst niet voldoet en dat er ook iets wezenlijks over de wereld van nu moet worden gezegd.
Hillaert: Ik observeer gewoon dat steeds meer artiesten daar ook zelf naar op zoek zijn: nieuwe verhalen, bredere allianties, andere speelplekken. Voor de rest moeten ze vooral blijven doen waar ze goed in zijn: dat levert de beste kunst op.

Is Vlaamse comedy voldoende strijdbaar, Bert? Of heb jij al last van een activistisch imago?
Gabriëls: Ik word niet graag als een politieke comedian bestempeld, omdat de shows best wel meevallen op dat vlak. Ik verstop die kant ook altijd achter een berg anekdotes, al zal de volgende show iets politieker zijn. De lat kan altijd hoger, ook in Vlaanderen. Bij comedians die wat ouder worden, merk je ook dat ze wel eens iets anders willen doen dan alleen maar moppen vertellen.

Met deze kerstrevue duikt Hart Boven Hard de theaters in.
Hillaert: We zochten we al langer naar een manier om artiesten direct aan te spreken op waar ze goed in zijn, en bij mensen te mikken op de buik door ook humor als strategie in te zetten.
Dat is een van de redenen waarom we op Tina & Tamara zijn uitgekomen. We zitten tussen de gemeenteraadsverkiezingen en de volgende verkiezingen in de donkerste week van het jaar, in die paradoxale kerstweek met haar rare combinatie van vrede op aarde en massaconsumptie. De kerstrevue is een gelegenheid om de stand van het land op te maken. Wat zien we vandaag gebeuren in België?

Op het flyerbeeld staat de kerstboom alvast in brand.
Hillaert: Ja, zo’n revue speelt met absurdisme en zelfs cynisme, waar in activisme doorgaans weinig ruimte voor is. Ze mag donker zijn, ludiek, politiek. Hopelijk geeft ze mensen ook hoop. Het is een vorm van cultuurbeleving die ons in de genen zit, een populaire middeleeuwse vorm waarmee de kleine man de macht in zijn blootje kan zetten, net als bij carnaval. Zo hebben De Vieze Gasten in Gent een jarenlange traditie van revues waarmee ze de wijk kunnen samenbrengen. Alleen zie je de revue niet meer in het gesubsidieerde veld, ze is steeds meer in commercieel vaarwater geraakt. Ik denk dat veel artiesten juist daarom meedoen: vanuit een puur artistieke interesse voor een vorm die veel toelaat.
Tegelijk brengen we artiesten samen die anders nooit op dezelfde scène staan. We hebben van de pot gerukte samenzang en spoken word, en er is muziek van het huisorkest MegafoniX (een combo van het Brusselse productiehuis Met-X dat bijvoorbeeld ook de Zinneke Parade onveilig maakt, mb). Ik ben even benieuwd naar wat De Koe gaat doen als naar wat FroeFroe haar latexpoppen van Trump en De Wever tegen elkaar zal laten zeggen. Benjamin Verdonck is iets van plan met een kerstboom. En Michael Pas iets met goochelen. We zien wel. Omdat we nauwelijks middelen hebben – de zalen ondersteunen ons met een uitkoopsom – kan er dus niet veel gerepeteerd worden. Het worden eerder happenings, elke avond helemaal anders.
Gabriëls: Het is in ieder geval iets waar ik zelf naartoe zou willen gaan. Als je kijkt naar wie er allemaal meedoet: Joost Vandecasteele, Gert Jochems, Abattoir Fermé… In één moeite worden ook wat tussenschotten in de podiumkunsten geslecht. En dat alles op den bots wordt gemaakt, is een mooie uitdaging. Vijf tot zeven minuten per act is echt wel geen tijd om te zeggen wat er gezegd moet worden. Ik hoop dat ik iets vind.

Doe jij mee uit positivisme of toch eerder uit ongerustheid of woede?
Gabriëls: Ik zie eerder haalbaarheid. Ik zie de oplossingen en de ommekeer echt al liggen. Zowel voor het klimaat als voor andere problemen. We lopen er alleen nog langs. Hoe onvoorstelbaar het soms misschien lijkt, de geschiedenis bewijst dat grote omwentelingen mogelijk zijn. Wat je nodig hebt, is dat we allemaal samen ons gedrag veranderen.

Is er geen gevaar dat een positieve boodschap in humor verpakken op volksverlakkerij gaat lijken?
Gabriëls: Dat moet je in de gaten houden. Om het even wie een micro heeft, kan aan volksverlakkerij doen. Als artiest moet je daar voorzichtig mee zijn. Maar het is niet zo makkelijk om met comedy positieve dingen te zeggen. Het is veel makkelijker om cynisch te doen. Wat ik altijd probeer is effectief het alternatief tonen. Want het alternatief is meestal grappig. Omdat het een logica heeft, maar toch raar en onbekend klinkt. En ik probeer die alternatieven ook te checken door me in te lezen en experts te bevragen. Dat is een verantwoordelijkheid die je wel of niet neemt. Want als je uit je nek zit te lullen, hoeft de kwaliteit niet te zakken. Een goede grap gaat er altijd in. De kwaliteit zakt niet als je liegt. Dat is in de politiek ook zo.
Hillaert: Humor blijft een onderschatte strategie. Mocht onze revue alleen grappig en leuk zijn, zou ik er niet mee kunnen leven. Maar soms lachen we net te weinig. Terwijl de politieke en maatschappelijke werkelijkheid soms zo absurd wordt dat je het zelf niet kan bedenken. Daar kan je als artiest dankbaar op inspelen.

> Tina & Tamara: de kerstrevue. 12/12, 20.30, Kaaitheater