Samantha Van Wissen (Rosas): 'Deze voorstelling voelt als een cadeau'

Danseres Samantha van Wissen is al meer dan twintig jaar verbonden aan Rosas. Nu schittert ze in het duet Verklärte Nacht, de hernieuwde choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker op een laatromantische compositie van Arnold Schönberg. Over hoe liefde lichamen in vuur en vlam zet…

Inspiratie vond en vindt Anne Teresa De Keersmaeker bij componisten als Steve Reich, Bach, Beethoven, Monteverdi, zelfs jazzgrootheden als John Coltrane en Miles Davis. Maar in haar rijke, veelzijdige oeuvre neemt het romantische repertoire een marginale plaats in. Dat kunstenaars duidelijk niet voor één gat te vangen zijn, bewijst ze nu met de nodige branie door het uitgesproken romantische werk Verklärte Nacht van Schönberg opnieuw aan te pakken. Opnieuw, inderdaad, want zo'n twintig jaar geleden formuleerde De Keersmaeker al een eerste choreografisch antwoord op die lyrische partituur. Toen, in 1995, ging de jonge choreografe nog voluit voor grootse romantiek: boomstammen en bladeren op de scène, een herfstig kleurenpalet, een cast van zes koppels en twee vrouwelijke solisten. Anno 2014 kiest ze – in de lijn van haar recente less-is-morebenadering – voor soberheid: een kale vloer, minimale belichting en slechts één koppel op de scène, in een proloog vergezeld van een tweede man.

Samantha van Wissen (1970), een oud-gediende bij Rosas, was er twintig jaar geleden ook al bij. "Ik was toen een van de twee vrouwelijke solistes, en stond vanuit de coulissen vaak te kijken naar de dans van het duet," vertelt ze. "Ademloos mag ik wel zeggen, want ik heb het altijd een van haar meest meeslepende choreografieën gevonden."

Voor de compositie Verklärte Nacht baseerde Arnold Schönberg zich op een gedicht van Richard Dehmel: een vrouw en een man zijn verliefd op elkaar, maar de vrouw is zwanger van een andere man, van wie ze niet houdt. Wanneer ze dat met veel vertwijfeling opbiecht, tijdens een nachtelijke ontmoeting, reageert haar geliefde verrassend grootmoedig: hun liefde voor elkaar zal het kind transformeren ('verklären'), als was het het zijne. "Dat is voor mij ook de essentie van de voorstelling," aldus Van Wissen, "dat liefde veel kan overwinnen. Eerder dan het aspect van de driehoeksverhouding."

Was het verhalende van het gedicht waarop Schönberg zich heeft gebaseerd ook belangrijk bij het maken van jullie voorstelling?
Samantha Van Wissen: Tot op zekere hoogte, het is vooral een vertrekpunt geweest, zeg maar. Omdat het draait rond heftige emoties, zijn we terechtgekomen bij de beeldhouwwerken van passionele koppels van Auguste Rodin. Met en vanuit die specifieke poses hebben we veel geëxperimenteerd. Maar Anne Teresa bracht ook een boek mee, waarin richtlijnen stonden voor een man om een vrouw bij een bevalling te helpen. Dat werd een andere inspiratiebron. Ik denk dat de dramatiek veeleer uitgaat van de bewegingen an sich, dan vanuit een uitbeelding van die anekdote. Ook de emoties en de uitstraling worden voornamelijk gegenereerd door het dansmateriaal zelf. Misschien zit daarin ook net de sterkte.

De spiraalbeweging, een soort leitmotiv in De Keersmaekers dansvocabularium, keert hier ook vaak terug. Is dat een visuele vertaling van bepaalde muzikale motieven?
Van Wissen: Dat weet ik niet zeker. Wat ik vooral voel als danseres, is dat je in die spiraalbewegingen bijna als vanzelfsprekend een sterk verlangen gewaarwordt. Of de dynamiek van te blijven hangen in iets, maar tegelijk te voelen dat je niet anders kunt dan toch te verglijden, te veranderen. Wat dan weer correspondeert met wat die vrouw zoal doormaakt…

Je bent intussen zelf 20 jaar ouder. Is er bewust voor gekozen om met een rijpere danseres als jou deze nieuwe versie te maken?
Van Wissen: Nee, dat is eerder toeval. Ik wist dat Anne Teresa er opnieuw mee aan de slag wilde gaan, en ik liet me eens ontvallen dat ik dat indertijd zo'n geweldige voorstelling vond om in mee te dansen. Waarop ze zei: "Dan vinden we voor jou ook wel een man!" want ze was al beginnen te werken met een ander duo. Uiteindelijk is de danseres van het oorspronkelijke koppel geblesseerd geraakt en ben ik ingevallen. Een prachtig toeval, mag ik wel zeggen, want dit stuk nu integraal mogen dansen voelt voor mij als een cadeau! Het is een geweldige uitdaging om de spanningsboog van zo'n intense pas de deux vol te houden, en vol te maken. Zeker als er amper 'ondersteuning' is vanuit scenografie of licht. Ik zou dit twintig jaar geleden nooit zo hebben kunnen dansen. Je lichaam heeft nieuwe ervaringen opgedaan, mijn palet heeft zich verbreed, en ik voel me als danser ook veel vrijer. Ik kan beter dan toen helemaal in het moment zijn. Soms moet ik er zelfs over waken dat ik me niet al te zeer laat meeslepen, zo krachtig is de impact van die muziek soms. Maar dan is Anne Teresa er om me op tijd tot de orde te roepen. (Lacht)

Dat romantische, eerder emotionele register, dat zagen we de laatste jaren merkelijk minder in het werk van De Keersmaeker.
Van Wissen: Dat klopt, al vind ik zelf dat bijvoorbeeld van een op het eerste gezicht meer rigide voorstelling als Rosas danst Rosas veel emotie uitgaat. Zeker als je er zelf in meedanst. Maar het klopt dat het meer formalistische, abstracte karakter van de dans de laatste jaren sterker op de voorgrond trad. Ik merk dat Anne Teresa het zelf heel fijn vindt om nu weer dat expressieve, eerder theatrale karakter van dans op te zoeken en te onderzoeken.

Verklärte nacht

data: 5, 6, 9, 10 & 11/9 om 20.30 uur en 7/9 om 15.00

tickets: € 8/12/16

waar: Rosas Performance Space, Van Volxemlaan 164, Vorst, 02-201.59.59