Bang op de trein: 'Al op het perron scan ik welke wagon ik best neem'

Een getuigenis van een Brusselse vrouw die werd lastiggevallen op de trein, krijgt op sociale media heel wat bijval. Zeker op de late treinen voelen vrouwen zich onveilig en alleen. “Conducteurs komen 's avonds vaak niet meer langs, maar net dan is het nodig.” BRUZZ sprak vier vrouwen over hun ervaringen, en wat de NMBS eraan kan doen.

De post op sociale media gaat over een incident dat zich voordeed op woensdagavond, tussen 22 en 23 uur. Romi Verhaeghe, een Nederlandstalige Brusselse vrouw van 25, beleidsondersteuner in een lagere school, is op de terugweg van Diest. “In de eerste wagon waar ik opstapte, waren er mannen aan het roken: de tabak lag op tafel, heel de wagon hing vol rook en de mannen waren dronken. Bij het voorbijlopen riepen ze iets onverstaanbaars naar mij. Toen ik in de volgende wagon aankwam, zat er dan weer een louche type ineengezakt met bloedvlekken op zijn tafeltje. Ik zocht een vrouw om bij te zitten, maar vond die niet, en heb me dan bij een mannelijke leeftijdsgenoot gezet die er in mijn ogen ‘betrouwbaar’ uitzag; niet omdat hij blank was, maar omdat hij gewoon een boek zat te lezen in plaats van te roken of bloeden…"

"Toen deze jongen in Aarschot afstapte, kwam er plots een van de louche mannen die ik eerder voorbijstak, naar me toe. Hij ging meteen bij mij zitten en stelde me heel wat vragen: waar woon je, hoe heet je, waar moet je naartoe, hoe oud ben je, heb je een vriendje, mag ik je sociale media account hebben….Ik was vriendelijk maar liet uitschijnen dat ik geen interesse had. Hij bleef zitten en vroeg of ik bang was voor hem en of ik wou dat hij wegging. Ik zei ja, maar hij lachte en bleef toch gewoon zitten. Hij vroeg me of ik ook in Brussel-Centraal af moest stappen en toen ik aarzelend ja zei, kreeg ik meteen spijt.”

"Toen ik na een tijdje zei dat hij zijn mondmasker moest opzetten, werd hij plots heel agressief. Hij zei dat iedereen recht had om de trein te nemen, van welke nationaliteit dan ook. ‘Jij bent een racist’, zei hij, ‘ik kom hier gewoon wat babbelen en jij wijst mij af en zegt me dat ik een masker moet dragen…’ Toen we stopten in Brussel-Noord, zwaaide hij naar een man op het perron die opstapte en ook bij mij kwam zitten. Ik zat nog steeds alleen in die wagon met deze (nu twee) louche mannen. Ze beginnen te babbelen en wanneer deze tweede man mij ook iets vraagt, verzamel ik al mijn moed die ik nog heb, sta ik op en ga ik zo snel als ik kan de conducteur zoeken, die nog geen enkele keer gepasseerd was en in 1ste klas zat. Ik begon meteen te huilen, van ontlading - ik had me bijna een uur lang onveilig gevoeld."

Deuren gesloten

"De conducteur was heel vriendelijk en vroeg of er iemand iets gedaan had. Ik zei van niet, maar gaf wel aan dat ik me zeer onveilig voelde en de mannen zeer opdringerig waren. Uiteindelijk heeft hij ervoor gezorgd dat de deuren van de trein dicht waren in Brussel-Centraal toen ik afstapte, zodat ik alleen de roltrap naar boven kon nemen. Want ik was echt bang dat de mannen mij zouden volgen omdat ze ook daar af moesten stappen. Ik moest hierna nog de metro nemen, maar heb de mannen gelukkig niet meer gezien.”

Romi vindt het belangrijk deze getuigenis te delen. "Omdat ik ook wel in de war ben over of ik niet overgereageerd heb. Maar als ik er goed over nadenk, denk ik dat elke jonge vrouw zich onveilig had gevoeld in deze situatie", schrijft ze verder. "En ik zou zo graag de trein willen nemen ‘s avonds laat, mijn koptelefoon opzetten en in slaap vallen tegen het raam, of voor school werken op mijn laptop. Maar ik denk dat velen kunnen bevestigen dat dit als vrouw gewoon geen optie is, want ik ben bang dat ze die zouden stelen.”

Kato Dalle: 'Geen begrip van conducteur'

Romi is niet alleen met deze getuigenis. Op sociale media krijgt ze heel wat bijval, vooral van vrouwen die zich herkennen in de situatie. Zo ook Kato Dalle (26) uit Sint-Gillis. “Ik heb zoiets al vaak meegemaakt”, zegt ze. “Bijna altijd als ik de laatste trein naar huis neem, zijn er bepaalde mannen op de trein waardoor ik niet meer op ‘t gemak een boek kan lezen. En net als Romi durf ik er geen gsm of laptop bij te nemen. Begin december gebeurde het op de laatste trein van Gent naar Brussel. Ik had ze al zien staan op het perron, met blikjes bier, rond te kijken. Op dergelijke momenten denk ik al meteen welke wagon ik moet nemen om me toch veilig te voelen, iets wat ik nu standaard doe. De trein kwam toe, het was helaas een hele korte, en jawel, ze kwamen rond mij in de wagon zitten. Ook al zeiden ze nog niks, toch was het al heel intimiderend – het kan soms echt in houdingen of in bepaalde blikken zitten."

"Omdat ik dit al zo vaak meegemaakt heb, ben ik bijna meteen rechtgestaan, nog voor ze iets konden zeggen, en in 1ste klas gaan zitten. Toen de conducteur daar langs kwam, had ik gehoopt op begrip, maar dat had hij totaal niet. Hij was heel arrogant en neerbuigend snauwde hij naar mij: ‘dan moet je in het vervolg maar meteen een ticketje voor eerste klasse kopen’, waarna hij wegwandelde. Ik voelde me heel klein toen, een onnozele trien, en net als Romi had ik het gevoel dat ik overreageerde.”

Katia Warny: 'Het beperkt me'

Ook Katia Warny (43) maakte dit soort taferelen al mee, al dateren haar ervaringen al van wat langer geleden. “Een jaar of vijf, zes geleden ging ik ‘s morgens na een nachtje stappen in Brussel naar huis, in Leuven. Een groepje van 4 of 5 zwart-Afrikaanse mannen stapte ook op, maar in een andere wagon. Ze waren niet meer piepjong, zo rond de 25 of 26 en leken me ook niet dronken. Een van hen kwam vervolgens bij me zitten en stelde allerlei vragen: 'Waar ga je naartoe, heb je een vriend, wat is je telefoonnummer,...' Van zodra ik zei dat ik geen telefoonnummer wilde geven, reageerde hij heel agressief. ‘Ben ik niet goed genoeg misschien? Racist! Enzovoort'."

"Er was al die tijd geen conducteur te zien, dus ik wist echt niet wat ik moest doen, want wat als hij mee zou afstappen? Ik ben toen toch afgestapt en de lift ingesprongen, dus het is goed afgelopen. Maar dit soort voorvallen houdt me steeds meer tegen om nog alleen naar huis te gaan. Het begint me echt te beperken, en ik ben 43, wat moet dat niet zijn voor een meisje van 19? Daarom ga ik altijd naast hen zitten, wanneer ik jonge meisjes ineen zie krimpen als ze lastiggevallen worden, en vraag ik hen of die man hen stoort. Een keer zei een man ‘Waar moei je je mee?’, maar toen antwoordde ik dat hij haar ook niet bepaald gevraagd had of ze een babbel wilde doen.”

Véronique Mertens: 'Doe of ik hen niet versta'

Ook Véronique Mertens (28) ten slotte, kan terugblikken op nare treinervaringen. “Zeker één keer per maand gebeurt zoiets”, zegt ze. “En ook ik pas er mijn gedrag voor aan. Als ik bijvoorbeeld een vriendin in Gent ga bezoeken, blijf ik slapen omdat ik weet dat er na 22 uur rare mensen op de trein zitten. Maar ook in het station voel ik me onveilig. Zo had ik na een weekendje Ardennen mijn aansluiting in Brussel-Zuid gemist, en moest ik een uur wachten. Het was al na 22 uur en toen Sams Café (nu Prêt à Manger, red.) dichtging, had ik echt schrik. Mijn ouders zijn me toen komen halen, en toen ik via Horta naar buiten liep, zag ik al die blikken van mensen die gedronken hadden...ik voelde me echt een prooi."

Véronique heeft er vaak last van, naar eigen zeggen omdat ze klein, fragiel en blond is. “Ze hebben de indruk dat ik een barbie ben die er wel voor open zal staan. Het begint altijd heel vriendelijk en ik heb ook effectief moeite om te zeggen: ‘Ga weg’. Maar als je er niet op ingaat, worden ze sowieso agressief. Daarom doe ik nu alsof ik geen Nederlands, Frans of Engels versta, en het probleem is opgelost. Mijn Balkan-trekken geven die claim blijkbaar wat geloofwaardigheid (lacht)."

En nu?

Wat moet er gebeuren om dit te vermijden? “Een mentaliteitswijziging bij de mensen zelf,” stelt Véronique, “laat ons gewoon met rust. Maar de NMBS zou ook wel de controles mogen opvoeren. In de stations is het vooral overdag dat ik politie zie, dan voel ik me wel echt veiliger.”

Kato kijkt vooral naar Securail, de veiligheidsdienst van de NMBS, “want ik snap dat de conducteur ‘s avonds laat niet meer langs wil komen om bepaalde confrontaties niet meer aan te moeten gaan. Twee conducteurs per trein zou daarom al helpen, net als een beetje begrip van hen - áls er dan zoiets voorvalt.”

Ook Romi, die de met de Facebookpost het vuur aan de lont stak, wil dat de NMBS haar verantwoordelijkheid neemt. “Ik snap dat ze niet altijd iets zeggen van incorrect gedragen mondmaskers en zo. Maar als je ziet dat er een jong meisje opstapt, terwijl er verderop gasten opvallen in negatieve zin en sigaretten zitten te roken in de wagon, lijkt het me toch wel nuttig om eens langs te gaan. En ja, twee conducteurs op een trein lijkt me ook voor hen een meerwaarde.”

'Conducteurs hebben heel wat taken'

Gecontacteerd rond dit voorval, laat de NMBS weten dat op de langere treinen er sowieso twee conducteurs zijn. “Maar die conducteurs hebben heel wat taken op de trein, en zijn daarom niet altijd in de wagon”, zegt woordvoerder Bart Crols. “Daarom, als iemand dringend nood heeft aan hulp, kan hij of zij de conducteur altijd zelf opzoeken. Of men kan het noodnummer van Securail bellen (0800/30.230), dat 24/7 beschikbaar is.”

Dat conducteurs ‘s avonds niet meer zouden controleren om confrontaties te vermijden, ontkent Crols. “Onze mensen controleren wanneer ze dienst hebben.” Of het oogluikend wordt toegestaan dat conducteurs ‘s avonds laat niet meer controleren? “Absoluut niet! Ook zij kunnen trouwens Securail bellen als ze dat nodig achten.” Die veiligheidsdienst van de Belgische spoorwegen patrouilleert sowieso ook op sommige lijnen, ook ‘s avonds. “Al kunnen zij, met 3800 treinen per dag, natuurlijk niet overal aanwezig zijn.”

Geen precieze cijfers

Of er een evolutie zit in het aantal incidenten? Dat is moeilijk te zeggen omdat er heel vaak geen aangifte wordt gedaan, en de categorie waaronder dit valt niet altijd duidelijk is. Wel wordt bijgehouden hoe vaak Securail gebeld wordt. In 2018 was dat 8.008 keer, in 2019 7.032 en in coronajaar 2020 nog maar 5.497 keer. “Dat is wel alles samen: hier vallen dus ook zaken onder zoals overlast, diefstal, agressie, maar ook mensen die verkeerdelijk naar dit nummer bellen voor inlichtingen rond de uurregeling", aldus Crols.

Precieze cijfers zijn er dus niet, maar dat het een breed gedeeld probleem betreft, bewijzen de vele reacties en getuigenissen, en de onmacht over hoe hiermee verder om te moeten gaan. “Nu gaat het wel”, zegt Romi, “maar ik moet die trein elke week nemen. En ik vraag me nu af: wat ga ik anders doen? Hoe voorkom ik dat zoiets weer gebeurt?"