Gestrand in Brussel Zuid: ‘Vooral pickpockets hebben het op Oekraïners gemunt’

In het Zuidstation stromen al weken dagelijks honderden Oekraïners toe die hun land ontvluchten. Om ze te beschermen tegen schimmige types is de politie extra waakzaam. "Ze zijn kwetsbaar. Het gevaar loert hier om de hoek. Vooral voor pickpockets is het opletten."

Vrijdagavond 18u. Aan de ingang van het Zuidstation, op het plein tussen de Ernest Blerotstraat en de Instructiestraat leunt Yannick Q. (29), vrijwilliger voor het Rode Kruis, tegen de schuifdeuren. Hij trekt van zijn sigaret, de tweede in geen vijf minuten. “Vandaag is het emotioneel wat moeilijker,” blaast hij. “Ik heb net afscheid genomen van een familie met een kind van vier die hier al vijf dagen kwam. Ze zijn naar Valencia vertrokken waar ze door vrienden worden opgewacht. Dat kindje had me graag, hij wou me niet loslaten. Hij en de mama begonnen te huilen toen ze de trein op moesten. Het is moeilijk.”

Yannick is jeugdwerker van opleiding maar verloor zijn job in februari door de coronacrisis. “Sinds februari heb ik geen inkomen meer. Ik kon de huur van mijn appartement niet meer betalen, nu overnacht ik bij vrienden.” Om zijn tijd toch nuttig te besteden besloot hij eerder deze maand om de draad bij het Belgische Rode Kruis weer op te pikken. “Ik had hier nog enkele contacten van in een vorig leven en kon zo als vrijwilliger beginnen.” Intussen is hij een van de coördinatoren van het team geworden, dat vandaag uit een vijftiental vrijwilligers bestaat.

Tekenpapier en knuffels

Het Belgische Rode Kruis werkt hier al weken in ijltempo, en dat is nodig, want er komen nog dagelijks ongeveer vijfhonderd mensen toe die de oorlog in Oekraïne ontvluchten. De vrijwilligers zijn op elkaar ingespeeld, het is een goed geoliede machine waarbij de vluchtende families centraal staan. Tegenover de ruimte die dienstdoet als opvangcentrum in het station – een oude speelgoedwinkel – wappert een vlag van het Rode Kruis. Ook de blauw-gele kleuren van Oekraïne zijn er duidelijk zichtbaar. In het tijdelijke centrum is een geïmproviseerd administratief bureau gevestigd waar de eerste registraties gebeuren. Er is eten en drank voorzien. Er zijn dekens en er is zelfs een kinderhoek met tekenpapier, knuffels en speelgoedautootjes.

19u35. Yannick krijgt bericht via zijn walkietalkie. Een trein uit Frankfurt komt dadelijk aan, perron tien. “Daar zou een dertigtal Oekraïners op moeten zitten,” waarschuwt hij een politieagent die een tiental vrijwilligers door het station loodst. “Het is heel belangrijk dat we er staan als de families uit de trein stappen,” zegt hij. “Vaak zijn ze al dagen onderweg met al hun spullen, ze zijn uitgeput en kennen hier niemand. We proberen ze zo veel mogelijk op hun gemak te stellen.” De trein houdt halt en inderdaad, tussen de twintig en de dertig mensen stappen uit, de koffers en plastic zakken met zich meesleurend. De vrijwilligers stappen naar ze toe, nemen de bagages over en begeleiden ze naar het onthaalcentrum. Ook tolken zijn aanwezig, zij geven uitleg over de te volgen procedures.

Pickpockets

Op het perron zijn ook twee vrouwen van middelbare leeftijd aanwezig. Zij herkennen een Oekraïense vrouw en haar dochtertje waarmee ze al een week via sociale media in contact staan en aan wie ze onderdak willen bieden. De politie stapt op ze af. “Mag ik jullie vragen wat jullie hier komen doen?,” zegt een agent. De twee vrouwen worden volledig gescreend. Alles lijkt in orde. “Sorry voor het ongemak. We zijn op onze hoede en nemen liever geen risico’s.”

Eerder deze week meldden autoriteiten in Duitsland en Polen – waar dagelijks tienduizenden kwetsbare gezinnen toestromen – gevallen van misbruik. Mensen met slechte bedoelingen zouden in treinstations actief jonge Oekraïners ronselen om ze vervolgens in schimmige netwerken te duwen. “Zulke toestanden zijn hier gelukkig nog niet gemeld,” weet Yannick, “maar we merken wel dat er meer en meer louche types rondhangen. Ik hou mijn hart vast.”

Dat bevestigt ook een andere agent die we in het station aanspreken. Poolse of Duitse toestanden zijn het hier gelukkig nog niet, maar dat zou wel snel kunnen omslaan. “Waar geld te rapen valt, is er ook sowieso misdaad gemoeid.” De agent wijst naar de opschriften op de deuren van de onthaalruimte die Oekraïners moeten informeren over de potentiële gevaren.

“Smokkelaars en mensen met slechte bedoelingen zijn er helaas bij elke migratiestroom, maar wat we hier voornamelijk zien zijn pickpockets. We hebben al verschillende mensen op heterdaad betrapt. Ze proberen eerst op te gaan in het decor en stappen plots weg met koffers van Oekraïners.” Dat gebeurde enkele dagen geleden nog. “Een man uit Oekraïne stapte verward uit de trein aan perron drie. Hij verloor zijn alertheid een minuut en plots was zijn koffer weg. De man was alles kwijt.”

Dunkin' Donuts

21u, terug in het onthaalcentrum. Het station loopt leeg. De vrijwilligers worden door een ander team afgelost, Yannick geeft ze een briefing, waarna hij flessen water en eten uitdeelt aan kinderen die op de grond zitten te wachten. Hij is duidelijk uitgeput. “Ik werk al de hele week van ’s ochtends vroeg tot sluiting, soms na middernacht. Ik doe het graag, maar het is zwaar,” zucht hij. “Soms verlies ik heel even mijn aandacht. Gisteren bijvoorbeeld vroeg ik een vrouw of ze hoop koestert om spoedig terug te keren naar Oekraïne. Ze antwoordde kordaat dat haar huis in Kiev was plat gebombardeerd. Ik voelde me zo stom.”

Plots duikt de verkoper van donutwinkel Dunkin’ Donuts om de hoek op. Hij heeft net de boel afgesloten en zit met drie volledige dozen aan lekkernijen. “Wij kunnen er niks mee doen, hopelijk worden de mensen hier blij van.” De man geeft de dozen aan Yannick, die ze vervolgens aan de aanwezigen uitdeelt. Niet alleen Oekraïners trouwens. Ook daklozen – en anderen die in een moeilijke situatie verkeren weten intussen dat ze hier op wat eten, een koffie of een babbeltje kunnen rekenen.

'Zelf dakloos'

In het centrum blijven nu nog ongeveer twintig mensen over die opvang nodig hebben. Wanneer het Rode Kruis geen snelle oplossing vindt, komt daklozenorganisatie Samusocial een handje helpen. “Er wordt nauw samengewerkt,” aldus Yannick. “Samusocial heeft een breed netwerk en dat activeren ze wanneer wij hier geen gastgezin kunnen vinden. We slagen er zo goed als elke dag in om iedereen een slaapplaats aan te bieden.”

Of het niet wringt dat hemel en aarde wordt verzet om Oekraïners te helpen, terwijl zoveel anderen in de kou blijven? "Tuurlijk wel. Ik ben momenteel zelf dakloos en overnacht bij vrienden. Alle plekken waar ik naartoe zou kunnen worden nu bezet door Oekraïense families. Ik heb een Belgisch paspoort maar zelfs voor mij kan momenteel niets gedaan worden. Maar wat wil je? Door te klagen raak je niet verder. Ik help liever waar nodig."

23u30, de laatste Oekraïners worden net begeleid naar een gastgezin in Vlaanderen. Sluitingsuur nadert, Yannick is opgelucht. Plots duiken opnieuw mensen op. Het is te laat om nog een duurzame oplossing te vinden met een gastfamilie. Zij worden dus naar verschillende hotels gebracht, verspreid over de stad.