'Slaagkansen Brusselse en Gentse jongeren zijn dezelfde'

“Naar school gaan in Brussel kan gevolgen hebben voor je verdere schoolloopbaan,” schreef De Morgen vorige week. Brusselse (Nederlandstalige) jongeren zouden minder slaagkansen hebben in het hoger onderwijs. Klopt niet, reageren experts. “Ze hebben vergelijkbare slaagkansen als kinderen uit Gent of Antwerpen.”

Onderzoeker Sebastiano Cincinnato en professor Els Consuegra voeren aan de VUB onderzoek naar de slaagkansen van jongeren in het hoger onderwijs, maar hebben nog nooit een ‘Brussel-effect’ gevonden. “Studenten die in Brussel naar het secundair onderwijs gegaan zijn, hebben vergelijkbare slaagkansen als studenten die in het middelbaar onderwijs in Gent of Antwerpen schoolliepen,” zegt Cincinnato. “Dat is een typisch stedelijk fenomeen. Je kunt Vlaamse provincies niet vergelijken met het Brussels Gewest, dat is appelen met peren vergelijken.”

In hun eigen onderzoek werkten Cincinnato en Consuegra daarom met stedelijke agglomeraties. Leerlingen die in een stad secundair onderwijs volgden, bleken altijd minder slaagkansen te hebben in het hoger onderwijs, zelfs als factoren als de opleidingsgraad van de moeder en de thuistaal worden ‘weggefilterd’. Die komen er dus nog eens bovenop bij veel Brusselse kinderen.

“Het gaat niet om kenmerken van de student zelf waardoor hij of zij minder vaak slaagt in het vervolgonderwijs, maar kenmerken van zijn school,” zegt onderzoeker Cincinnato. “Het ligt eerder aan de manier waarop ons secundair onderwijs is georganiseerd. Wij denken aan capaciteitstekorten in de scholen in de steden, of ontoereikende middelen.”

Segregatie
Daarnaast heeft ons onderwijs een groot probleem met segregatie van bepaalde groepen, voegt Consuegra eraan toe. “Als het secundair onderwijs was omgevormd zoals het oorspronkelijk gepland was (met het weghalen van de schotten tussen de onderwijsnetten, red.), zou dat die vroege segregatie hebben kunnen verminderen. Kinderen zouden immers pas later een definitieve studiekeuze maken.”

Ook onderwijssocioloog Dirk Jacobs (ULB) haalt de sterke segregatie van ons onderwijs aan. “Er zijn heel grote verschillen tussen middelbare scholen onderling. Sommige scholen nemen hun verantwoordelijkheid: ze nemen iedereen mee in het bad, ook de leerlingen die het niet zo gemakkelijk hebben. Het is moeilijk om een goede leeromgeving te creëren als er kinderen in de klas zitten die niet voldoende kleren aan hebben, of niet ontbeten hebben. Andere scholen filteren alle kinderen die niet snel genoeg meekunnen en raden hun een andere school aan.”

“In België bestaat er een sterke cultuur van zittenblijven, en het is een afspiegeling van die traditie om leerlingen ‘door te schuiven’. Aan Franstalige kant is het zelfs zo erg dat 68 procent van de 17-jarigen in Brussel schoolachterstand heeft opgelopen. Dat zittenblijven gaat vaak gepaard met veranderen van richting, maar ook veranderen van school.”

Videohulp
Consuegra en Cincinnato merkten in hun onderzoek dat leerkrachten van zichzelf vinden dat ze onvoldoende voorbereid zijn om les te geven aan jongeren met meer diverse achtergronden, zowel cultureel als socio-economisch.

Lerarenopleidingen zouden jongeren moeten klaarstomen voor scholen met een meer diverse context, zegt Consuegra. “Ze zouden meer stage moeten lopen in scholen met een divers publiek. Sinds dit jaar krijgen studenten van de lerarenopleiding aan de VUB de opleidingsmodule Urban education. Je kunt ook lesmateriaal screenen: geschiedenisboeken hebben bijvoorbeeld vaak een heel blank perspectief. Leraren in opleiding kunnen verder video-opnames maken van hun lessen en die dan met collega’s of docenten bespreken. Heel vaak behandelen ze de ene groep leerlingen immers anders dan de andere, maar zijn ze er zich niet van bewust.”

Hogescholen en universiteiten kunnen trouwens ook veel doen om de slaagkansen van kansengroepen in het hoger onderwijs te verhogen, betoogden Consuegra en Cincinnato vorige maand nog in Knack. Maar daarvoor moeten ze dan wel de middelen krijgen. “Het klopt dat studenten uit kansengroepen minder vaak slagen, maar een groot deel van hen haalt het wél. We zouden moeten achterhalen wat de succesfactoren zijn, om op basis daarvan een beleid uit te stippelen.”