Wat een job! (6): de ruimteweersvoorspeller

Je zou haar de Sabine Hagedoren van de ruimte kunnen noemen. Petra Vanlommel werkt al tien jaar als ruimteweersvoorspeller en 'zonnedeskundige' bij de Koninklijke Sterrenwacht van België, in Ukkel. Wist je dat niet alleen ons humeur, maar ook onze gps afhankelijk kunnen zijn van de zon?

Je bent ruimteweersvoorspeller: nooit van gehoord! Waar hou je je mee bezig?Petra (P): Wij houden voortdurend de zon in de gaten. Niet door een telescoop, maar wel op een computer, waar we op het internet allerlei beelden kunnen zien die gemaakt zijn door satellieten. Iedereen kan die beelden bekijken, maar je moet ze natuurlijk ook nog kunnen begrijpen. En dat is mijn werk: beschrijven hoe de zon er momenteel uitziet, én een voorspelling doen van het weer in de ruimte, tot drie dagen ver in de toekomst.

Wat heeft dat met ons weer hier op aarde te maken?
P: Niet zoveel. Het weer hier op aarde is vooral afhankelijk van de wolken en de wind in onze atmosfeer. Maar in de ruimte wordt het weer bepaald door de zon, en door hoe ze soms kan uitbarsten. De zon is eigenlijk een enorm grote bol van extreem hete, elektrisch geladen gassen. Dat noemt men plasma. Er bestaat ook zoiets als een zonnewind, een stevig 'briesje' dat constant het plasma wegblaast. Soms zit daar een heuse plasmawolk bij: een soort uitbarsting van zonnegas. Als zo'n uitbarsting dan de magnetosfeer rond de aarde bereikt, dan kan dat wel effect hebben op het leven hier.

Hoezo?
P: De magnetosfeer is een magnetisch schild dat om de aarde zit en ons beschermt tegen de zonnewind. Maar als er zo'n wolk van plasma tegen botst, dan wordt dat schild ingeduwd. Dat noemen we een geomagnetische storm. Dat kan slecht zijn voor de gps-navigatie. Onze gps'en staan in verbinding met satellieten, en die satellieten kunnen door zo'n storm in de magnetosfeer beschadigd of ontregeld worden. In het ergste geval gaan de satellieten compleet verloren...

Dus het weer in de ruimte - of liever: de grillen van de zon - hebben wel invloed op het leven hier?
P: Natuurlijk. Een ander voorbeeld zijn de vliegtuigen: de vliegtuigen die via de polen - Noordpool en Zuidpool - vliegen, kunnen behoorlijk last hebben van zo'n geomagnetische storm. Die vliegtuigen kunnen enkel met de aarde communiceren via radiogolven. Door zo'n storm kunnen de radiogolven helemaal wegvallen, en dan is het veiliger dat de vliegtuigen een andere route kiezen. Het is dus toch goed om te weten wat voor weertje het in de ruimte is.

Heb je altijd een grote nieuwsgierigheid voor de zon gehad?
P: Nee, toch niet (lacht). Dat is allemaal toevallig gekomen. Ik deed altijd heel graag wiskunde, als kind al. En daarna heb ik aan de universiteit fysica gestudeerd, met plasma-fysica als specialisatie. (Plasma-fysica is de studie van elektrisch geladen gas.) Toen ging ik samen met een vriend een tijdje studeren in Schotland en daar kwam ik in contact met de zonne-fysica. En voilà, van het een kwam het ander. Ik vind het heel leuk om te doen, het is super om te weten hoe die dingen in elkaar zitten. En ja, niet iedereen kan zich ruimteweersvoorspeller noemen, toch? (lacht)

Dat kan je wel zeggen! En honderd jaar verder kijken en voorspellen hoe het dan met onze zon gesteld zal zijn, doe je dat ook?
P: Nee, we kunnen niet in een glazen bol kijken, hé. Wat we wel weten, is dat de zon nu ongeveer in de helft van haar leven zit, ze is zo'n 4,6 miljard jaar oud. Dus binnen nog eens zoveel jaar zal de zon barsten en een rode reus worden. Zo noemen we een ster die almaar verder uitzet en uiteindelijk ontploft. Op dat moment zal de aarde ook opgeslokt worden en ophouden te bestaan. Maar wees gerust, ik denk niet dat de mensheid dat nog zal mogen meemaken.

Hele dagen naar de zon staren... Droom je ervan om ooit een trip naar de ruimte te maken?
P: Zeker niet! Dat is te gevaarlijk, vind ik. In een ruimtestation, waar je meestal enkele maanden lang onderzoek doet, loop je sowieso veel straling op. Daarvan krijg je later bot-ontkalking. En er kan altijd iets vreselijks mis gaan. Laat mij maar gewoon vanhieruit de ruimte bestuderen, dat is al spannend genoeg!