Fenomenen van 2024: de kiescampagne voor 2029 woedt al volop

Wat ondenkbaar leek een jaar geleden, is vandaag bikkelharde realiteit: na zes maanden is er nog altijd geen Brusselse regering. De vraag is of de PS nog wel in die regering wil.

Zondagavond 9 juni 2024. De MR wint de verkiezingen. Ook in Brussel. Met 20 zetels overklast ze met gemak de PS (16 zetels). De partij die het Brussels Gewest sinds 1989 onafgebroken mee heeft bestuurd, en al tien jaar lang de nummer één was in Brussel, moet de duimen leggen.

Ogenblikkelijk wordt ook duidelijk dat een coalitie zonder PS haast onmogelijk is. De PS heeft minder verloren dan verwacht. Ecolo en Défi liggen in de lappenmand na een desastreus resultaat en kiezen voor de oppositie. David Leisterh slaagt er aan Franstalige kant in om in augustus de PS mee aan boord te krijgen. Hij heeft op dat moment zijn meerderheid op zak van MR, PS en Les Engagés.

Aan Nederlandstalige kant is de situatie vele keren ingewikkelder. De zeventien Vlaamse zetels in het Brussels parlement moeten verdeeld worden over maar liefst acht partijen. De versnippering is compleet. Om een stabiele meerderheid te vormen, is de keuze beperkt. Op de koop toe zijn er maar drie Nederlandstalige posten te verdelen in de regering: twee ministers en een staatssecretaris.

Die uitslag aan Nederlandstalige kant brengt voor het eerst in Brussel ook heel uitdrukkelijk de moslimstem naar voren. Met zijn uitgebreide netwerk en twintig jaar ervaring in de Brusselse politiek doet Fouad Ahidar wat niemand ooit deed: scoren met een campagne die zich richt op de Brusselse moslims. Team Fouad Ahidar (TFA) wordt, ongetwijfeld dankzij vooral Franstalige stemmen, de tweede grootste partij aan Nederlandstalige kant.

Sharia

Dat brengt niet veel zoden aan de dijk. N-VA, Open VLD en MR spreken onomwonden hun veto uit tegen TFA. Oudgediende Guy Vanhengel (Open VLD) laat het woord ‘sharia’ vallen. Van die framing zal Ahidar moeilijk afraken, hoe onterecht die ook is.

Omdat CD&V (1 zetel) onwrikbaar blijkt, en geen meerderheid wil depanneren met een regeringscommissaris, komen de Vlamingen uiteindelijk uit bij een Groen-N-VA-­Open VLD-Vooruit-meerderheid. Open VLD offert zich op en neemt de regeringscommissaris. Groen moet N-VA slikken, dat is zeker niet de eerste keus. Maar het is vandaag de enige werkbare Nederlandstalige meerderheid.

Alleen is er geen match. De PS, deel van de Franstalige meerderheid, wil van de N-VA niet weten. De Brusselse PS-baas Ahmed Laaouej zegt neen. Wegens het separatistische programma, maar vooral door een gelekte kadernota waarin de Nederlandstaligen hervormingen voorstellen.

Laaouej is met zijn veto overigens niet aan zijn proefstuk is. Toen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) in 2020 samenzaten om een federale regering te vormen, was Laaouej een van de meest virulente tegenstanders van die samenwerking. “Hij heeft toen zelfs die onderhandelingen getorpedeerd,” zegt een politiek tegenstander daar nu over.

Hoe dan ook is de Brusselse patstelling tot op vandaag niet ontmijnd. Leisterh probeert nu Ecolo en Défi aan boord te krijgen, maar dat lijkt niet te lukken. De situatie ziet er voor de formateur steeds hopelozer uit.

Wat zeker niet helpt, is het communautaire dat opnieuw de kop opsteekt. Het Brussels Gewest heeft op dat vlak een periode gekend van 35 rustig kabbelende jaren, met weliswaar in het begin wat spanningen tussen de Nederlandstaligen en Franstaligen, maar zelfs toen werd zowaar een ‘taalhoffelijkheidsakkoord’ gesloten. FDF en de Volksunie, de voorlopers van Défi en N-VA, zaten gewoon samen in een Brusselse regering.

Franstalige belangen

De vraag is of dat vandaag nog mogelijk is. Défi, zo goed als uitgeteld na de verkiezingen, vindt zijn nieuwe adem terug: die van de verdediging van de Franstalige belangen. Ze roept vandaag de Franstaligen op om front te vormen binnen Brussel.

Dat het communautaire weer in het hart van de politieke discussie zou komen, was al eerder duidelijk. Te beginnen met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die net na de verkiezingen Elke Van den Brandt (Groen), de toekomstige nummer twee van de Brusselse regering, wegzette als iemand die nauwelijks stemmen haalt en met wie dus geen rekening moet worden gehouden. Op die manier miskende hij de evenwichten in de Brusselse instellingen volledig.

Ook PS-voorzitter Ahmed Laaouej liet uitschijnen dat een Brusselse regering zonder Nederlandstalige meerderheid een optie was.

De Franstalige meerderheidspartijen hadden het voordien al bont gemaakt door in het parlement het uitstel van de lage-emissiezone (LEZ) te laten goedkeuren met een gewone Franstalige meerderheid. Op korte termijn een geslaagde stunt, maar moordend voor het vertrouwen tussen Groen, de eerste Nederlandstalige partij, en de Franstaligen.

De vraag blijft of Bouchez, Leisterh en Laaouej voldoende beseft hebben hoe ze hiermee de fragiele evenwichten in Brussel in gevaar hebben gebracht. Waarom deden ze dat?

Er is, los van het communautaire, zeker een verandering van de politieke zeden, niet alleen in Brussel trouwens. Politiek is vandaag powerplay. Zoveel mogelijk punten scoren. Zelfs al gaat dat ten koste van het onderlinge vertrouwen, en bijgevolg van de formatie. Ver weg van het klassieke paradigma dat er een periode is voor de verkiezingen, waar elke partij zich kan en moet profileren, en een na de verkiezingen waar het staatsmanschap moet primeren, en er, in alle discretie liefst, gewerkt moet worden aan een regering. Partijen lijken vandaag in een permanente campagnemodus te zitten.

Bokkensprongen

Het verklaart misschien waarom de PS zulke bokkensprongen maakt. Zo wil die partij de huurregulering er via het parlement doorduwen, waarvoor ze ongetwijfeld de steun zal krijgen van PTB en Ecolo. Op die manier jaagt de PS de mogelijke regeringspartners MR en Les Engagés weer de gordijnen in.

De vraag rijst dan of de PS nog wel in die Brusselse regering wil. Het lijkt er steeds duidelijker op de PS er geen zin meer in heeft. Met de desastreuze budgettaire situatie, waar de PS nota bene zelf voor een groot deel verantwoordelijk voor is, valt er niet veel te winnen. Bovendien zijn hervormingen onvermijdelijk om de Brusselse overheid weer efficiënt te maken. Die zullen de machtsbasis van de PS aantasten, een weinig aantrekkelijk perspectief.

In de achtergrond speelt ook 2029, als er nieuwe verkiezingen zijn. Volgens sommigen zit PS-voorzitter, Ahmed Laaouej, die bekendstaat als een meester-­tacticus, al met die verkiezingen in zijn hoofd. Hij wil die winnen, zodat hij zelf minister-president kan worden, zo klinkt het. Waar of niet, het zou alvast veel kunnen verklaren van wat er de afgelopen weken is gebeurd.