Catherine en Yvonne: ‘We zijn niet zomaar buren, we zijn vriendinnen’

Zeventiger Catherine verhuisde in 2017 vanuit Congo naar Brussel, op zoek naar haar kinderen en een nieuw leven. Haar buurvrouw Yvonne kruiste haar pad dankzij het netwerk Accolage. Zo voelde Catherine zich snel thuis in de Anneessenswijk. “Elke vrijdag gaan we samen naar de sociale superette Les Capucines in de Marollen.”

Catherine (78) woont alleen in een klein appartementje in het centrum van Brussel. De witte muren van de ruimte staat in contrast met de kleurrijke outfit van Catherine zelf, die gehuld is in een vrolijke huisjurk. De kleuren van haar jurk komen ook terug in een bloemenboeket dat op een kastje staat en een Hawaïaanse ketting die eenzaam aan een kale muur hangt. Een statig Mariabeeld slaat het tafereel vanuit een hoek in de kamer gade. Later, wanneer de fotografe binnenkomt, besluit Catherine een andere jurk aan te trekken. Een zwarte bloemenjurk. “Ze is coquette, hé,” zegt Yvonne (65). “Ze doet er telkens een uur over om zich klaar te maken. Maar ze ziet er dan ook altijd fantastisch uit.” Yvonne en Catherine leerden elkaar kennen via Accolage. Catherine was nieuw in de wijk en vond haar draai er niet meteen. Yvonne, die vijf minuten verderop woont, hielp haar met haar weg te zoeken en te vinden in het hart van de stad.

In 2017 belandde Catherine in Brussel. Niet voor het eerst, ze had al in ons land gewoond, met haar Belgische ex-man. Ze leerden elkaar in Catherines geboorteland Congo kennen, waar hij werkte in de mijnbouw. Samen kregen ze drie kinderen en verhuisden ze naar België. In België aangekomen, begonnen de problemen voor het jonge gezin. “Ik had een slechte relatie met mijn schoonmoeder,” vertelt Catherine. “Ze beschuldigde me ervan haar zoon te hebben bedrogen. Mijn ex-echtgenoot geloofde haar en ons huwelijk eindigde in een scheiding.” Haar man kreeg het hoederecht over hun drie kinderen en Catherine keerde terug naar Congo. Zonder haar kroost.

In Congo hertrouwde ze en kreeg ze nog een dochter. Maar het gemis van haar kinderen in België droeg Catherine al die tijd met zich mee. Daarom besloot ze in 2017 terug te keren naar ons land, in de hoop de relatie met haar kinderen te herstellen. “Dat was allesbehalve gemakkelijk. In het begin wilden ze niets van me weten. Ze zijn opgevoed in de veronderstelling dat ik hun vader had bedrogen en hen daarna had verlaten,” vertelt ze. “Daarom wilden ze me eerst niet zien. Maar ik heb volgehouden. Nu heb ik af en toe contact met hen en leren we elkaar beetje bij beetje kennen.”

De terugkeer naar België was in eerste instantie een eenzame ervaring voor Catherine. Na even in Molenbeek te hebben gewoond, belandde Catherine twee jaar geleden in het centrum van Brussel. Toen verscheen Yvonne ten tonele.

Yvonne was tot haar pensioen winkelmedewerkster. Eerst in een Delhaize, later in een sportwinkel. Na haar pensioen wilde ze graag nog haar handen uit de mouwen steken en zich inzetten voor de mensen om haar heen. “Ik heb altijd een sterke connectie gevoeld met ouderen. Als je me zou vragen om in een woonzorgcentrum te werken, zou ik dat met plezier doen,” lacht ze. “Ik wilde me graag inzetten voor de meest kwetsbaren in de maatschappij.” Vorig jaar ging ze daarom samen met een vriendin naar de inhuldiging van een nieuwe Accolage-antenne – een fysiek contactpunt waar deelnemers van Accolage elkaar ontmoeten – in Elsene. Ze was zo enthousiast over de sfeer dat ze besloot zich aan te melden. Twee maanden later kreeg ze een telefoontje en werd ze voorgesteld aan haar nieuwe buurvrouw, Catherine. Het bleek een perfecte match.

Op wandel in de wijk

“In het begin was het lastig voor Catherine om haar weg te vinden in de buurt,” vertelt Yvonne. “Ze wist niet waar de winkels waren, of de wasserette, dus ben ik met haar gaan wandelen door de wijk om alles te laten zien.”

Ook Catherines eerste bezoekjes aan de dokter, de apotheek en de Franse les waren allemaal met Yvonne aan haar zijde. Yvonne hielp eveneens met de inrichting van Catherines appartement. Eerst stonden er enkel een tafel en een bed, maar samen gingen ze op zoek naar meubels om van het appartement aan Anneessens een echte thuis te maken voor Catherine.

Nu kent Catherine de weg grotendeels en is het appartement volledig ingericht, maar Yvonne komt nog regelmatig over de vloer. “We zijn echt vriendinnen geworden. Elke vrijdag gaan we samen naar de sociale superette Les Capucines in de Marollen. Normaal zouden we vandaag ook gaan, maar Catherine heeft last van haar benen vandaag, dus gaan we niet,” vertelt Yvonne. Gezondheid speelt volgens hen veel ouderen parten. “Mezelf ook hoor,” zegt Yvonne. “Ik ben nu 65, maar woon op de derde verdieping zonder lift. Dat kan voor mensen een drempel zijn om naar buiten te gaan.”

Een ander obstakel voor veel ouderen is de digitale kloof. Voor Catherine liep die samen met de Europese buitengrens. Lange tijd kocht ze dure telefoonkaarten om naar haar dochter in Congo te bellen. “Die kosten konden serieus oplopen, want ik kocht er vaak drie per week, terwijl je met WhatsApp gratis kan bellen,” zegt ze. “Daarom hebben we samen WhatsApp geïnstalleerd,” zegt Yvonne. “Nu kan Catherine onbeperkt en kosteloos bellen met haar dochter.” Dat euvel is opgelost, maar de digitalisering van andere aspecten van het leven vinden Yvonne en Catherine allebei moeilijk. “Ga maar eens op zoek naar een bank om cash geld af te halen, zelfs dat is moeilijk te vinden,” klinkt het bij het tweetal.

Jongeren gezocht

Het burenhulpnetwerk Accolage bracht niet alleen Catherine en Yvonne samen. Volgens Sarah Callens, directeur bij Accolage, zijn er op jaarbasis zo’n achthonderd mensen betrokken bij de organisatie. Al kan dat aantal erg variëren in de tijd. “Er zijn mensen die zich het hele jaar consistent, maar op een rustig tempo inzetten en er zijn mensen die met periodes enorm veel doen, om dan even een pauze in te lassen,” zegt ze. “Dat is allebei oké.”

Accolage spoort mensen op die eenzaam zijn en brengt ze in contact met mensen uit hun buurt die willen helpen. Vaak gaat het om oudere mensen, die graag thuis willen blijven wonen, maar de voeling met de buitenomgeving verliezen en zo vereenzamen. De gemiddelde leeftijd van een Accolage-deelnemer ligt op 66 jaar. Om meer jongeren te betrekken, werkt Accolage samen met hogescholen en universiteiten. “Vorig jaar kwamen twee studenten kinesitherapie van de VUB bij ons stage lopen om enkele deelnemers fysiek te ondersteunen. Ook studenten maatschappelijk werk van de Odisee-hogeschool komen regelmatig bij onze deelnemers over de vloer om ervaring op te doen en de oudere doelgroep beter te leren kennen.”

Toch blijft Accolage uitkijken naar nieuwe helpende handen. “We zijn altijd op zoek naar buurtbewoners die zich willen inzetten voor hun buren. Liefst op regelmatige basis, maar zeker ook afgestemd op ieders agenda. Alle hulp is welkom,” klinkt het. “Elke week houden we in onze antennes – behalve in die van Laken – een ontmoetingsmoment. Een fysieke ontmoetingsplek, waar buren elkaar kunnen leren kennen en samen een kop koffie of soep kunnen drinken. Deelnemers die die ontmoetingsmomenten in hun wijk in goede banen willen leiden, zijn nog altijd welkom,” zegt Callens.

Daarnaast zoekt Accolage ook mensen die zo nu en dan een belletje willen geven naar hun buren om te checken hoe het gaat, of kleine taken willen opnemen, zoals affiches ophangen bij de lokale huisartsenpost of andere plekken.

Geen ruzie

Callens vermijdt bewust de termen vrijwilliger en hulp­vrager, omdat iedereen bij Accolage iets terugkrijgt uit het contact. Het onderscheid tussen hulpvrager of helper is ook niet altijd even helder, volgens haar. Zo willen mensen die zich geïsoleerd voelen ook vaak zelf graag anderen gezelschap houden of helpen in de werking. “Die wederkerigheid is essentieel voor onze organisatie. De oudere generatie heeft zoveel te bieden – aan wijsheid, tijd, en vaardigheden. Een van onze doelen is hen weer een volwaardige plek in de maatschappij te geven, of je nu komt om te helpen of je bij ons aanklopt omdat je je eenzaam voelt.”

Bij Catherine en Yvonne is dat in ieder geval goed uitgedraaid. “Ik vind het heel fijn om tijd door te brengen met Yvonne. We zijn intussen goede vriendinnen geworden,” zegt Catherine. “We hebben ook weleens ruzie,” knipoogt Yvonne. “Is dat zo?” “Ja hoor. Soms sta ik een uur op je te wachten terwijl jij je nog aan het klaarmaken bent,” lacht Yvonne. “Oh, maar dan ben jij gewoon boos,” glimlacht Catherine schouderophalend. “Dat is voor mij geen ruzie.”