Monsieur Tom - 'Ik heb geleerd uit mijn fouten'

Het is geen straf om les te geven in het gevangenisdorp van Haren. Integendeel: het is een geschenk dat ik, journalist en zij-instromer in het onderwijs, twee namiddagen per week hartelijk omarm. Nadat ik mijn smartphone heb achtergelaten in een kluis aan de gevangenisdeur, is mijn wereld de volgende vier uur heerlijk helder verkleind tot de gedetineerden T., S., M., Y., B., W. en ons lesboek Nederlands voor dummies.

Mijn studenten zitten vast voor zaken waar ik me als gewone burger niets bij kan voorstellen: diefstallen, overvallen, drugshandel, huiselijk geweld. Ze woonden in werelden die mij onbekend zijn, tenzij uit gangsterfi lms of true crimedocumentaires. Toch koester ik onze momenten samen, in ons klaslokaal met zicht op een van de wandelkoeren van de gevangenis met zijn voetbalen basketveld, zitmeubels en groene plekjes. Samen houden we de grote, boze wereld veilig buiten de gevangenismuren.

Berucht plein

“De winters zijn hier aangenamer dan de zomers, omdat de dagen dan korter zijn.” T. is mijn trouwste cursist. Hij draagt een andere trainingsbroek dan tijdens de vorige les en heeft zijn baardje keurig laten bijwerken. Tot nu toe miste hij slechts twee lessen, eentje omdat hij ziek in zijn celbed lag en een tweede omdat hij naar eigen zeggen een afspraak had in een groot ziekenhuis aan de andere kant van de stad. Hoe hij daar was geraakt, wilde ik weten.

Ambulance? Politiecombi? Hij schudde het hoofd. “Alleen. Zonder begeleiders.” Ik schrok, maar probeerde het niet te laten merken. Had T. onlangs niet verteld over zijn ontsnapping uit een andere Belgische gevangenis een aantal jaar geleden? Het was een spectaculair verhaal. T. deelde het met een intonatie die net zo goed trots als schaamte kon verhullen. Terwijl we in het pauzelokaal steunden tegen de parelwitte eettafel en het gevangenisplein achter het geluiddempende raam zich vulde met namiddagwandelaars, kreeg ik kosteloos advies over wat te doen na een ontsnapping.

“Eerste regel, monsieur Tom, ga nooit naar je familie. Twee: koop geen gsm. De politie heeft je meteen te pakken.” Of het nu ingezetenen van het gevangenisdorp van Haren zijn of voorbeeldburgers zoals u en ik: mensen hebben de neiging om hun ervaringen te overdrijven en verhalen uit te vergroten. Maar het ontsnappingsverhaal van T. stemt voor 98 procent overeen met de berichtgeving erover destijds in de kranten. Daarom geloof ik mijn cursist wanneer hij tijdens lespauzes vertelt over zijn jeugd op en rond een berucht plein in een achterstandswijk van Anderlecht. In gedachten zie ik ‘zijn’ woontoren, de pleinen en straten waar hij zijn eerste feiten pleegde, op zoek naar de snelste weg naar financieel gemak.

Als recidivist kent T. de ins en outs van de gevangenis. Hij had dus kunnen weten dat de zomers er harder zijn dan de winters. Toch pleegde hij nieuwe feiten, maar nu voor het laatst, zo maakt hij zich sterk. Hij koestert de hoop dat het leren van Nederlands hem dehors een betere kans op werk biedt. Tenzij hij zichzelf snel weer in de problemen brengt, zeg ik uitdagend. T. schudt van non. “Ik heb geleerd uit mijn fouten, monsieur Tom.”

Tom Peeters geeft Nederlandse les aan gedetineerden in de nieuwe gevangenis van Haren. Tweewekelijks schrijft hij over het leven achter de muur en in de klas.