Randje buitenspel: grote verwachtingen

Tijdens het EK 2000 in België en Nederland speelden de Belgen in Brussel. We lagen er toen al uit na drie groepswedstrijden. Met die slechtste prestatie ooit van een organiserend land, bleven we zelfs onder verwachtingen die nog veel lager lagen dan nu. En van de goede sfeer moesten we het ook niet hebben. Want ondanks het verdriet om die slechte prestaties, joeg de politie nog regelmatig wat traangas door de Anspachlaan om supporters en passanten te dwingen ergens binnen in een hoekje te gaan huilen. Het had allemaal niets te maken met de voetbalfeestjes die je vandaag in Duitsland ziet. Al kunnen supporters nu blijkbaar ook plots beginnen te fluiten wanneer hun land zich wél kwalificeert.

Dat is het voorspelbare aan verwachtingen: ze liggen altijd in de lijn van wat het recente verleden liet zien. Ook de oordeelkundige prognoses van professionele voetbalanalisten zijn meestal gewoon gebaseerd op de recentste uitslagen. Als een wedstrijd dan toch helemaal anders uitdraait, storten deze voetbalconsultants hun ereloon niet terug, maar spreken ze van 'een verrassing' of 'een stunt'. Zelfs statistiek krijgt moeilijk greep op het spelletje. Weinig is zo aandoenlijk nutteloos als de procentuele weergave van statistische winstkansen, die met elk onverwacht doelpunt weer dramatisch stijgen of kelderen.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat gokken en voetbal zo goed samengaan. Voor supporters is voetbal eigenlijk een eindeloze gokwedstrijd. De verklaring is bekend: als 'low scoring sport' heeft toeval een aanzienlijke impact op het eindresultaat. Met maar een paar doelpunten in negentig minuten, is het in voetbal minder waarschijnlijk dat de beste wint dan in pakweg tennis. Als Roemenië wint van Oekraïne, en Oekraïne van Slovakije, en Slovakije van België, dan is het alleen in voetbal niet per se onmogelijk dat België van Roemenië wint.

Daarmee zitten we bij de aantrekkingskracht van zowel gokken als voetbal: ze verlenen de verbeelding vrije baan. Pas na het allerlaatste fluitsignaal maken de wilde verwachtingen en restjes hoop plaats voor een realiteitscheck. Dan valt zelfs voor een supporter de hoop op EK-winst niet meer rijmen met de vaststelling zonet bruut te zijn uitgeschakeld.

Het is niet omdat je maanden op voorhand je tickets en je reis boekt, de verplaatsing naar Duitsland maakt, ter plekke een hele dag inpilst, en deelneemt aan zo'n zelfbewuste fanwalk richting stadion om daar in drie talen tegelijk het volkslied mee te zingen, dat het geweldige nieuwe buitenspelsysteem van de VAR plots ongeldige doelpunten van Lukaku goedkeurt. Het is niet omdat jij die late hoekschop tegen Oekraïne er al rechtstreeks in ziet vliegen, dat de verantwoordelijke hoekschopnemer je persoonlijk voor dat uitstekende idee zal komen bedanken. De feiten plooien zich niet naar de verbeelding. Europees kampioen worden kan, maar niet omdat je het met zijn allen hoopt.