Hoe inzakkende kaaien het Mima museum nekten

Het nieuws dat het Mima eind dit jaar sluit kwam vrijdag als de spreekwoordelijke donderslag. Het museum spreekt over instortende bezoekerscijfers sinds de kanaalkaai is afgesloten. “Enkel op een andere plek heeft het Mima misschien nog een toekomst.”

De teneur van het persbericht dat het Mima vrijdag verspreidde was bijna vrolijk. Onder de titel ‘Bye bye Mima: een avontuur eindigt in schoonheid’ somden de stichters nog eens op wat er allemaal wél gelukt is de afgelopen negen jaar. Dat is niet niets: 400.000 bezoekers naar Molenbeek lokken met een privémuseum zonder structurele subsidies, en en passant ook nog eens de aanslagen en de covidperiode overleven, il faut le faire.

Het Mima (Millenium Iconoclast Museum of Art) presenteerde zich daarbij als een museum dat focuste op toegankelijke kunstvormen die het vandaag zelden tot in het museum schoppen, zoals streetart. Hoezeer het museum buiten de traditionele lijntjes durfde te kleuren, bleek onder meer tijdens het ‘Local Heroes’-project rond boksen. Toen werd een heuse boksring in het Mima geplaatst en gebruikt.

Als reden voor de sluiting geeft het Mima de instortende bezoekerscijfers op sinds juli, toen de Henegouwenkaai voor het museum werd afgesloten voor het autoverkeer. Dat was nodig omdat de pijlers onder de kaaien beschadigd bleken ter hoogte van het Mima. “Mogelijk is ook een groter stuk van de kaaien beschadigd,” legt havenwoordvoerder Sylvain Dupuis uit. De afsluiting duurt wellicht anderhalf jaar, als alles meezit.

De plotse beslissing van de museumdirectie werpt vragen op. Komen museumbezoekers echt zo vaak met de auto naar een museum als het Mima, dat niet eens een eigen parking heeft? Of is er toch iets anders aan de hand?

“Het klopt dat de meeste bezoekers niet met de eigen auto komen,” zegt artistiek directeur Raphaël Cruyt. “Maar de afgesloten kaaien hebben blijkbaar een soort domino-effect veroorzaakt. Zelfs de mensen die er wél nog kunnen raken, zij het op een wat complexere manier, blijven vaker weg.” Cruyt geeft toe dat ook het museum verrast was. “We verwachtten echt geen halvering van de bezoekerscijfers.”

Busafhankelijkheid

Wiels-directeur Dirk Snauwaert wijst erop dat de autotoegankelijkheid wellicht toch een rol speelt. “De helft van de bezoekers van musea zijn groepen en die komen meestal per bus. Organisatoren van zo’n complexe reis houden er niet van als de dingen nog ingewikkelder worden.” Raphaël Cruyt bevestigt: “Scholen maken inderdaad een aanzienlijk deel van onze bezoekers uit en bussen moeten nu verder parkeren.”

Een halvering van het aantal museumgangers doet het Mima extra veel pijn, omdat de privé-instelling niet kan terugvallen op structurele subsidies. Tickets zijn goed voor de helft van de inkomsten, naast 35 procent privégeld en occasionele subsidies, en nog eens 15 procent uit crowdfunding.

Verjaardag in het museum

“Die privé-inkomsten komen onder meer van de privatisering van het museum,” legt Cruyt uit. “Bedrijven huren de ruimte af of mensen vieren hier bijvoorbeeld hun verjaardag. En voor dat soort evenementen is de autobereikbaarheid belangrijker. We hadden plannen klaar voor een uitbreiding, speciaal voor die privatisering, met een fantastisch terras en zicht op het kanaal. Dat valt nu allemaal in het water.”

Kunnen de instortende bezoekerscijfers niet gewoon aan de populariteit van de expo’s liggen? “We hebben ons die vraag natuurlijk ook gesteld,” zegt Cruyt. “Maar dan zouden we ook negatieve commentaren gekregen hebben van de mensen die wél kwamen en de reacties waren juist erg lovend.”

Alarmkreet

Als er vragen rijzen over de sluiting, is het niet enkel door de reden die het museum opgeeft, maar ook door de abrupte beslissing. Was het niet logischer geweest om eerst alarm te slaan en op zoek te gaan naar een reddingsboei? De gemeente Molenbeek viel alvast uit de lucht. “We waren erg verrast,” zegt schepen van Cultuur Françoise Schepmans (MR), die de sluiting betreurt. “Maar dat betekent nog niet dat we een oplossing hadden. De gemeente heeft geen geld over.”

“We hebben aan zo’n alarmkreet gedacht,” vertelt Cruyt. “Maar de waarheid is dat we op dit moment gewoon geen perspectief hebben op een normale werking met genoeg bezoekers. Ik heb met veel betrokkenen gesproken bij de kaaiproblemen. De afsluiting zal minstens anderhalf jaar duren als alles meezit, maar het kunnen ook drie jaar zijn. Zo’n periode overbrug je niet met noodhulp. We hebben ook altijd gezegd dat dit museum bestaat omdat de bezoekers kwamen. Dat is vandaag niet meer echt zo.”

Twee van de stichters van het museum – de artistieke codirecteurs Raphaël Cruyt en zijn vrouw Alice van den Abeele – staan ook aan het roer van kunstgalerie Alice Gallery. Die verhuist volgend jaar van de Vijfhoek naar de buurt van de Louizalaan, naar de plek waar vandaag nog Albert Baronian zit. Een verband met de Mimasluiting is er niet, zegt Cruyt. “Dat was gewoon een mooie opportuniteit om eens van plek te veranderen.”

Van plek veranderen, het is ook de enige waterkans die Cruyt vandaag nog ziet voor het Mima. “Als iemand ons een geschikte ruimte aanbiedt, na de verkiezingen bijvoorbeeld, willen we dat zeker bekijken. Die plek past dan liefst bij het DNA van het museum. De Gare Maritime heeft bijvoorbeeld toch een ander karakter. We zullen zien, tussen nu en de sluiting komen Sinterklaas en de Kerstman nog langs.”