De dood van Sourour in een politiecel: ‘Mijn zus is een martelaar’

Toen Sourour Abouda vorig jaar in januari in een Brusselse politiecel overleed, trad haar zus op als woordvoerder van de familie. Die zat toen met veel vragen, en vandaag nog steeds. Ook de eis naar gerechtigheid blijft pertinent. “Als we de politie nooit straffen, zullen ze altijd hetzelfde blijven doen,” zegt Soumaya Phéline Abouda in een zeldzaam interview.

Normaal geef ik geen interviews meer,” zegt Soumaya Phéline Abouda, die net van een workshop rond politie­geweld komt in Sint-Gillis. Iets meer dan een jaar geleden – op 12 januari 2023, om zes uur in de ochtend – stierf haar zus Sourour Abouda (46) in een politiecel. Volgens de politie ging het om zelfdoding, maar dat gelooft de familie niet. Zaterdag 24 februari organiseert Abouda een benefietevenement in de Hallen van Schaarbeek. De opbrengst gaat naar de families van slachtoffers van politiegeweld.

Waarom geeft u normaal geen interviews meer?
Soumaya Phéline Abouda: De media doen niet genoeg. Ze schrijven alleen over politiegeweld als er iemand sterft. Dat is niet normaal, het zou een wekelijkse verplichting moeten zijn om hierop terug te komen. Het is ook zo moeilijk om de juiste woorden te vinden en niet gedreven te worden door woede. Want ik wil niet worden weggezet als hysterisch. Ik ben elke keer bang om iets verkeerd te zeggen en dat mijn woorden zullen worden verdraaid, om ons in een slecht daglicht te plaatsen, terwijl we nog steeds onder geheimhouding van het onderzoek staan.

Stoot u op veel onbegrip?
Abouda: Op sociale media staan vaak verschrikkelijke reacties onder artikels. Na de herdenking in januari had ik om een muurschildering gevraagd, als eerbetoon aan mijn zus. Iemand had gereageerd: “Wie is zij om dat te vragen? Ze is geen held.” Nee, inderdaad, maar mijn zus is een martelaar. En er zijn zoveel standbeelden en muurschilderingen van martelaren van oorlogen of van de coronacrisis. Waarom geen van politiegeweld?

Op sociale media bent u heel activistisch over politiegeweld. Was dat al zo voor haar dood?
Abouda: Activistisch is een groot woord, het is gewoon menselijk zijn. Ik was ervoor wel geëngageerd, maar niet zo sterk als nu. Het is jammer dat het de dood van mijn zus kostte om nog meer activistisch te zijn. Want de last rust volledig op de schouders van de families. Het neemt zoveel tijd in beslag om bewustwording te creëren. Ik vraag me soms af hoe andere activisten dit volhouden.
Ik post veel over mijn emoties op sociale media, want ik wil niet enkel zeggen dat er politiegeweld is, ook wat het met me doet. Alleen praten over gerechtigheid is niet genoeg. We moeten het ook over onze emoties hebben. We moeten vertellen dat ze niet slechts één leven hebben vernietigd, maar meerdere levens.

Wat ging er door uw hoofd toen u te weten kwam dat uw zus was gestorven?
Abouda: Ik geloofde het niet, ik had nooit gedacht dat ons dat zou overkomen. Onmiddellijk dacht ik aan haar zoon Allan, toen 19 jaar oud. Wie zou voor hem zorgen? En ook die eerste beelden van mijn moeder, toen ze haar dochter op het nieuws zag. En daarna de blikken vol medeleven: verschrikkelijk. Op een bepaald moment haatte ik de buitenwereld, omdat de familie telkens werd benaderd met zoveel medelijden. Daarbovenop probeerden we te achterhalen wat er was gebeurd. Ik heb zoveel gelezen, om te begrijpen hoe het rechtssysteem werkt, om verbanden te leggen. Ik sliep niet, at niet. In een maand tijd ben ik tien kilo afgevallen.

Hoe gaat het nu met Allan?
Abouda: Hij blijft moedig. Ik hou niet van het woord 'sterk'. Hij moet ermee leren leven, er is geen andere keuze. Allan is gelukkig goed omringd, door zijn oma, zijn vriendin en haar familie. Hij studeert nog steeds en woont nu alleen in een appartement. Maar het blijft zwaar. Zijn moeder heeft hem alleen opgevoed, en ze waren echt heel close.

Waren jullie ook close?
Abouda: Ja, heel erg. Voor haar overlijden hadden we een tijdje geen contact door een ruzie, zoals dat kan gebeuren tussen zussen. Maar we waren ontzettend hecht, en ik mis haar elke dag. Ik haal kracht uit de wetenschap dat ze hetzelfde voor mij zou hebben gedaan, dat ze nooit zou hebben opgegeven. Die gedachte motiveert me dagelijks: niet opgeven. Sourour stond altijd klaar voor anderen. Op momenten waarop ik de moed niet kan vinden, denk ik aan haar. Ik bekijk vaak foto's van haar, en dan besluit ik: “Oké, ik ga vechten.”

De politie beweert dat Sourour door zelfdoding om het leven kwam.
Abouda: Het verhaal van de politie werd steeds ongeloofwaardiger, omdat ze het meermaals veranderden. Uiteindelijk heb ik de videobeelden gezien. Sourour smeekte duidelijk om hulp en uitte haar pijn tot ze in de cel aankwam en voordat ze van het scherm verdween en plotseling op de grond viel. Later zagen we dat mijn zus blauwe handen had en blauwe plekken op haar benen en rug. Ook aan de linkerkant van haar gezicht, terwijl ze op haar rechterkant was gevallen. Er zijn veel onduidelijkheden over alle beelden van alle camera's, en wat er in de politieauto is gebeurd, blijft onbekend.

Kunt u beschrijven wat u hebt gezien op de beelden?
Abouda: Het was zo moeilijk om te zien. Mijn zus werd vernederd. Ze riep duidelijk om hulp, maar niemand kwam. Bovendien had ze niet in de cel moeten belanden. Sourour was erg dronken, met twee gram alcohol in haar lichaam. Wanneer iemand dronken is, moet de politie die persoon naar het ziekenhuis of naar huis brengen. In plaats daarvan lieten ze haar een uur op de grond liggen nadat ze was gevallen. Waarom krijgt het individu telkens de schuld als iemand sterft in handen van de politie? Als we de politie nooit straffen, zullen ze altijd hetzelfde blijven doen.

Sourour nam antidepressiva. Denkt u dat de bijwerkingen ervan deel van de oorzaak van haar dood zijn?
Abouda: Helemaal niet. Anders was ze eerder al gestorven. Ze nam inderdaad antidepressiva, net als veel mensen. Maar dat heeft haar niet gedood, hé. Angstremmers veroorzaken geen slagen in je gezicht, benen en rug.

Wat is dan wel de oorzaak van haar dood?
Abouda: Ik weet niet wat de uiteindelijke oorzaak was, en we staan onder geheimhouding van het onderzoek. Ik weet wel dat er sprake was van geweld, verwaarlozing en racisme. Daardoor is ze gestorven. Ze was een Arabische dronken vrouw, en zat dus in een zeer kwetsbare positie. Het perspectief van de politie ten opzichte van mensen met een migratieachtergrond zal nooit veranderen. We worden gezien als beesten.

U denkt dat het een doofpotoperatie is?
Abouda: Onze advocaat waarschuwde ons dat de politie de zaak naar buiten zou proberen te brengen voordat wij dat deden. Inderdaad, terwijl we nog bij de lijkschouwer waren, nam de politie contact op met een journalist van een Franstalige krant en beweerde dat een dakloze vrouw zelfmoord had gepleegd in hun politiebureau. Dat is het beeld dat de politie heeft van mensen van kleur. Maar ze waren mis. Sourour was een sociaal werker, die ook bij de RTBF heeft gewerkt, die veel mensen kende, en een actieve familie heeft in de stad.

Sourour is de derde persoon die overleden is in het politiebureau. Hebt u contact met de families van de andere slachtoffers?
Abouda: Ik heb contact met veel families, en onze ervaringen delen heeft me veel steun geboden. Niet veel mensen realiseren zich wat we doormaken. Ik wou dat er meer bewustzijn was. Veel mensen denken dat politiegeweld alleen in de Verenigde Staten plaatsvindt en niet hier in België. Sommigen kennen zelfs het verhaal van mijn zus niet omdat er te weinig media-­aandacht aan wordt besteed. Dat is niet normaal.

Voelt u zich nog veilig in Brussel?
Abouda: Ik wil me niet onveilig voelen als ik de politie zie, maar ik vraag me af wie ik moet bellen als ik met een probleem zit. Niet de politie, in elk geval.

Vertrouwde u de politie in het verleden?
Abouda: Ik vertrouw op mezelf en op collectieven, meer dan op de politie. Ik was nooit anti-politie en ik weet niet of ik nu anti-politie ben, maar ik weet in ieder geval dat ze hebben beslist om niet aan onze kant te staan.

Hebt u nog vertrouwen in justitie?
Abouda: Hoe kan ik nog vertrouwen hebben? Ik heb de autopsie gelezen. Alles is oppervlakkig gebeurd. We hadden gevraagd om een tegenonderzoek, maar dat wilden ze niet doen om de expert die de eerste had gedaan niet in diskrediet te brengen.
En hoezo moeten wij nu om gerechtigheid vragen bij de rechtbank? De rechtbank moet de politie ter verantwoording roepen. Waarom moeten de families zelf al het werk doen? Het is aan comité P om een fatsoenlijk onderzoek te voeren. Maar de politie zal altijd collega's beschermen.

Het is meer dan een jaar geleden en u hebt nog altijd geen duidelijkheid. Hoe gaat u daarmee om?
Abouda: De dood van mijn zus is het begin van de rest van mijn leven. Alles ziet er nu anders uit, de manier waarop ik anderen zie, mezelf en de samenleving. We hebben geen tijd gehad om te rouwen. Bij een normaal rouwproces zijn er fases die elkaar opvolgen, maar als er vragen en onrechtvaardigheden zijn, is dat onmogelijk. Het blijft een emotionele rollercoaster. Niets kan ons ooit volledig herstellen, zelfs geen gerechtelijk proces. Het is wel van cruciaal belang dat de betrokken agenten verantwoordelijk worden gehouden voor hun daden. Zulke mensen horen niet thuis bij de politie. De rol van de politie is om de vrede te bewaren, niet om angst te zaaien. Maar ze zijn gefrustreerd, en lopen gewapend rond met een gevoel van superioriteit en vooroordelen.

Op 24 februari organiseert u een benefietevenement.
Abouda: Inderdaad. De opbrengsten gaan naar de families van slachtoffers. Want ik heb zelf gezien hoe zwaar het financieel is. Wij hebben advocaten in België, maar ook in Tunesië, waar we een tegenautopsie hebben laten uitvoeren. Dat kost tussen de 5.000 en 10.000 euro, schandalig veel. Daarnaast zijn er nog begrafeniskosten en in sommige gevallen repatriëringskosten voor het lichaam, en ook het verlies van inkomsten, omdat we ons professionele leven opzij moeten zetten. Niemand praat over die kosten.

Wat hoopt u voor de toekomst?
Abouda: Ik hoop dat er meer bewustwording is. Nu zijn het telkens de families die moeten strijden voor elkaar. Sommige zijn er al jaren mee bezig. Maar hoelang zal dat nog duren? Wat als we uitgeput raken? Wie zal dan nog strijden voor gerechtigheid?