Waarom een Brusselse youtuber extreme content produceert: 'Alles voor de kliks en de kick'

De Brusselse youtuber YaNike, die in de metro vieze smurrie over reizigers kapte, zit opnieuw in de gevangenis. Wat drijft zo iemand, om telkens de grenzen van fatsoen af te tasten? “Hij lijkt vooral op zoek naar bevestiging,” zeggen experts na analyse van zijn filmpjes.

De identiteit van YaNike, door het parket aangeduid met zijn initialen Y.D., blijft voor een groot deel een mysterie. De 22-jarige youtuber woont in Oudergem, samen met minstens vijf jongere zussen. In zijn bio op Instagram deelt hij, bij wijze van essentiële kenmerken, zijn lengte en gewicht: 1,75 meter en drieënzestig kilogram. Hij noemt zichzelf sportief en hij houdt van gamen. Niet meteen iets abnormaals.

Toch is YaNike niet onmiddellijk the boy next door. Tot voor kort – zijn account werd onlangs offline gehaald – waren op zijn YouTubeprofiel verschillende zelfgemaakte video's te vinden waarin hij anderen het leven zuur maakte. Nochtans begon hij eerder 'onschuldig', met sociale experimenten die eerder om te lachen leken. Zo liet hij zijn portefeuille op de grond vallen, benieuwd naar de reactie van toevallige passanten. Of hij vroeg voorbijgangers om eventjes op een lege doos te letten, waarin zogezegd een gloednieuwe Playstation zat. YaNike hoopte in beide gevallen waarschijnlijk op een scenario waarin anderen zijn spullen zouden stelen, maar dat gebeurde niet. Meer nog: de onvrijwillige figuranten liepen Y.D. zelfs achterna om hem te helpen.

Het aantal abonnees op zijn kanaal stagneerde lange tijd rond de tweehonderd – niet veel in socialemediatermen. Daarom besloot de jonge Brusselaar extremer te gaan. In twee video's die in november vorig jaar online kwamen, goot hij een vies, bruinachtig mengsel van olie, bladeren en hondenuitwerpselen over nietsvermoedende reizigers op de metro. Ook kinderen raakten betrokken. Omstanders konden telkens hun ogen niet geloven. Y.D. deed de aanval, iemand anders – wellicht vooraf ingelicht – filmde het voorval.

Dat leverde Y.D. niet alleen landelijke aandacht op en een sprong in het aantal volgers, maar ook een klacht van een van de passagiers én van de MIVB. “Klanten vernederen is onaanvaardbaar,” liet het Brusselse vervoersbedrijf weten. Na zijn identificatie als dader, begin januari, werd hij opgepakt voor onder meer opzettelijke slagen en verwondingen – hij bekende meteen de feiten – om geen week later onder voorwaarden vrijgelaten te worden.

Het contact met justitie lijkt weinig indruk te hebben gemaakt. Sinds vorige week dinsdag zit YaNike opnieuw in de cel, om dezelfde reden als de eerste keer: video's maken waarin hij medeburgers belaagt met een emmer vol smurrie. En opnieuw ook in de metro van Brussel, en deze keer ook op straat.
Het parket liet in een reactie weten aanvullende vorderingen te hebben toegevoegd aan zijn al lange dossier.

Bij zijn arrestatie thuis zou YaNike zich trouwens verzet hebben. De politie vond in zijn kamer ook twee traangasspuitbussen. Verboden wapens, aldus de aanklacht.
Blijft de vraag: wat drijft Y.D en andere contentcreators om tot extreem gedrag over te gaan, zelfs als dat een strafblad oplevert?

Volgens Marijke De Veirman, onderzoekster sociale media aan de Arteveldehogeschool, is het simpel: Y.D. wil zich onderscheiden van de rest. “De concurrentie online is de afgelopen jaren enorm toegenomen door de explosieve groei aan contentcreators. Daarnaast veranderen de algoritmes van platforms zoals YouTube, waardoor abonnees niet meer automatisch alle filmpjes te zien krijgen van wie ze volgen. Het is daarom belangrijk voor contentcreators om zoveel mogelijk nieuwe kijkers aan te trekken. Daardoor voelen sommigen zich gedwongen om steeds verder te gaan, tot soms voorbij de grenzen van fatsoen.”

Duimpjes verzamelen

Fundamenteler is de vraag wat achter die drive zit. De hang naar erkenning door de massa, likes en duimpjes verzamelen, de aandacht van (virtuele) anderen?
Volgens Anaëlle Gonzalez, als onderzoekster verbonden aan het Media Psychology Lab aan de KU Leuven, gaat het in de eerste plaats om de adrenalineboost. Gonzalez doet specifiek onderzoek naar hoe content op sociale media morele en politieke gevolgen kan hebben, en dan vooral bij adolescenten. “Het is spannend om te doen: het geeft een kick: zowel het doen als het delen achteraf.”
Een tweede aspect is eerder psychologisch van aard: Gonzalez vermoedt dat het perfect mogelijk is dat sommige contentcreators worstelen met een laag zelfbeeld en daarom op zoek zijn naar bevestiging, die ze op een of andere manier krijgen als hun filmpjes viraal gaan.

Bij YaNike ziet Gonzalez nog een derde – meer fishy – gegeven: zijn persoonlijkheid. “Voor alle duidelijkheid: ik ben zijn psycholoog niet, maar het lijkt erop dat hij moeite lijkt te hebben met zelfbeheersing, weinig empathie naar anderen toont en lak heeft aan gezag. Ook denk ik dat hij de ernst van de situatie niet inziet, omdat hij zijn filmpjes gewoon grappig vindt.”
Kan eventueel ook nog een vierde reden meespelen: invloed krijgen en invloed uitoefenen? Anderen inspireren? Op die manier van tel zijn? (Wat meteen ook de reden is waarom veel media, incluis BRUZZ, niet te hard focussen op de details van de gebeurtenissen, maar wel op het fenomeen als dusdanig.)

De Veirman nuanceert die stelling, toch wat YaNike betreft. Een toename van volgers betekent niet automatisch een toename van impact of controle op de kijkers. Alles hangt van de intenties van de maker af. En YaNike lijkt volgens de onderzoekster eerder een groot publiek te beogen, meer dan een 'klassieke' influencer te zijn, die mensen aanzet tot een bepaald gedrag.
“Ik denk niet dat andere jongeren YaNike zullen nadoen,” zegt De Veirman. “Vergelijk het met gewelddadige videogames. Lange tijd heerste de angst dat die jongeren die ze spelen zouden aanzetten tot de grootste baldadigheden. Dat idee is ondertussen achterhaald. Hetzelfde nu met YouTubefilmpjes. Elkaar te lijf gaan met viezigheid op het openbaar vervoer is voor velen te extreem.”

Nieuwsgierige kijkers

“Het aantal views van YaNike is waarschijnlijk vooral gestegen doordat kijkers nieuwsgierig waren, niet noodzakelijk omdat ze het leuke filmpjes vonden of achter de boodschap staan”, zegt De Veirman nog. Dat blijkt ook uit de reacties. Hij krijgt in de comments zware beledigingen naar het hoofd geslingerd, die hem onder meer een “verspilling van zuurstof” noemen – soms in minder subtiele bewoordingen. Anderen, gechoqueerd door wat ze zagen, uiten rechtstreekse bedreigingen aan zijn adres: “Als je dit bij mij flikt, zweer ik dat ik je tegen een muur sla.”

YaNike mag dan een Brusselaar zijn, wat hij doet, en hoe hij het doet, past in een bredere tendens.
“Veel van de inhoud die hij in het begin maakte, doet me denken aan bekende internationale youtubers zoals Mr. Beast, Inoxtag en Michou,” zegt onderzoekster Gonzalez, die het onlinewereldje goed kent. “Het grote verschil is dat zij wél toestemming vragen aan de mensen om de filmpjes te mogen publiceren, wat YaNike niet doet”.

'Tu es morte'

Een andere tendens is – finaal – zelfs de confrontatie met justitie. In die zin past hij in het rijtje van Acid, Andrew Tate en Maya Niiyaa, ook een Brusselse met een bedenkelijke reputatie.
Acid, een influencer uit West-Vlaanderen, moest begin dit jaar voor de rechter verschijnen nadat hij de namen van enkele leden van Reuzegom, de studentenvereniging die verantwoordelijk is voor de dood van Sanda Dia, had vrijgegeven op zijn YouTubeaccount. Daarnaast maakt hij ook regelmatig video's waarin hij inbreekt op festivals of andere infrastructuur, zoals hotels of het Boudewijn Seapark in Brugge. “In vergelijking met YaNike is Acid best een brave jongen,” zegt De Veirman.

Op internationaal niveau gaat Andrew Tate met de aandacht lopen. Tate, een voormalige kickbokser, maakte in het verleden vooral content waarin hij hard van leer trok tegen feminisme – weakness in men volgens hem – en politieke correctheid. Die politieke en maatschappelijke onderwerpen laat YaNike volledig onbehandeld. Momenteel zit Tate in Roemenië onder huisarrest te wachten op zijn proces. Hij wordt verdacht van mensensmokkel en verkrachting.

Terugkerend naar België: begin dit jaar veroordeelde de correctionele rechtbank de Brusselse influencer Maya Niiyaa tot twee jaar cel met uitstel omdat ze het medische dossier van een concurrente had gelekt, met gevoelige informatie over onder meer een abortus die die andere vrouw had ondergaan. Dat leidde tot doodsbedreigingen aan het adres van de concurrente.
Ook Maya Niiyaa werd niet gespaard, toen de aanhang van de tegenpartij zich begon te roeren. Op een dag stond op de gevel van haar ouderlijke huis te lezen: “Sale pute: tu es morte.”
Vandaag zit YaNike in voorhechtenis in de gevangenis van Haren, deels omdat zijn acties een bedreiging vormen voor het gevoel van openbare veiligheid. Hij lijkt volgens het parket voornamelijk kwetsbare personen te viseren met zijn pranks.

Geen verhaal te vertellen

BRUZZ nam voor dit artikel contact op met YaNike en met zijn moeder voor een reactie. Beiden werd gevraagd om hun kant van het verhaal te vertellen.
Zijn moeder beantwoordde de berichten niet. YaNike liet een paar dagen voor zijn arrestatie summier via mail weten: “Ik heb geen verhaal te vertellen en op mijn kanaal maak ik allerlei soorten video's.”