‘Ban alle houtkachels, je rookt toch ook niet in de crèche?’

Ze mogen dan gezelligheid bieden, zeker oude houtkachels zijn ook een catastrofe voor de luchtkwaliteit, zowel binnen als buiten. De Brusselse regering heeft daarom de regels aangescherpt, met een verbod op het plaatsen van tweedehandstoestellen. “Na het werk nog eens de woning verluchten is hier hopeloos.”

Toen Frank Pay zijn stijlvolle rijhuis uit 1927 kocht, nabij de basiliek van Koekelberg, zat er ook een open haard in van de jaren 1970. De muzikant en specialist in vintage meubelen besloot die te verwijderen en een houtkachel te plaatsen. “Zo’n Stuv, een Belgisch merk, vond ik wel cool,” vertelt Pay, terwijl hij de kachel aansteekt. “Ik gebruik hem vooral in het tussenseizoen en stook meestal met het hout uit mijn tuin. Het warmt de woonkamer snel op en het geeft ook een gevoel van onafhankelijkheid. Als de stroomvoorziening uitvalt door een cyberaanval, zal het hier niet snel koud worden.”

Nadelen van zijn keuze ondervindt Pay amper. “Bij mistig weer komt soms wat rook binnen en na een half uur branden, verlucht ik weleens binnen om genoeg zuurstof te hebben, maar verder geen klachten. Ook niet van de buren. Toen ik hier kwam wonen, rook ik trouwens meteen dat er wel meer mensen met hout stoken.”

Weinig kachels, veel uitstoot

Het precieze aantal Brusselaars dat met hout verwarmt, is niet bekend. Cijfers van de energieprestatiecertificaten (EPB) geven wel een indicatie: slechts 0,18 procent van de woningen met zo’n certificaat heeft een houtkachel als hoofdverwarming. Maar dat erg kleine aantal houtkachels (circa 1.000) zou wel goed zijn voor 11 procent van alle fijnstofuitstoot in het gewest, staat in het Lucht-Klimaat-Energieplan van het Brussels Gewest. Enkel gekeken naar de uitstoot door verwarming, produceren die houtkachels zelfs bijna een kwart van alle fijnstof in Brussel.

Stoken met hout mag met andere woorden natuurlijk aanvoelen, de impact op de luchtkwaliteit is immens veel hoger dan verwarmen met gas. Een sprekende vergelijking in dat verband: vier uur een houtkachel gebruiken stoot evenveel fijnstof (PM10) uit als een autotraject van 1.100 kilometer, dat is van Brussel naar de Middellandse Zee.

Wat veel kachelbezitters daarbij vergeten is dat ze zelf de grootste slachtoffers zijn: een aanzienlijk deel van die vervuiling komt in de woning van de stoker terecht, direct uit de houtkachel of via de buitenlucht rond de eigen woning. Het risico op een vergiftiging door koolmonoxide komt daar nog eens bovenop.

Tweedehandskachels verboden

Om die vervuiling aan te pakken maakt de Brusselse regering de regeling rond houtkachels strenger: vanaf januari 2025 zullen alle toestellen die nog geplaatst worden aan de nieuwe Ecodesign-norm moeten voldoen. Nieuwe houtkachels vervuilen immers een pak minder dan oude, al blijft de uitstoot nog steeds hoger dan die van een moderne gas­kachel.

De nieuwe regeling betekent meteen dat het verboden zal zijn om nog tweedehands­kachels te plaatsen in het gewest. “Vanaf die datum zullen bestaande houtkachels bovendien geen zichtbare of geurende rook meer mogen uitstoten, tenzij het om waterdamp gaat,” legt Christophe Danlois van Leefmilieu Brussel uit. “Buren die daar last van ondervinden, zullen bij ons een klacht kunnen indienen.” Nog nieuw vanaf 2025: de verplichting om ook voor houtkachels de schoorsteen te laten controleren en reinigen.

De timing van het besluit én de communicatie errond is opmerkelijk: het regeringsbesluit (in het kader van de EPB-reglementering voor technische installaties) dateert van 6 juni, drie dagen voor de Gewestverkiezingen. En hoewel de nieuwe regeling al over twee maanden ingaat, werd er nog altijd niet over gecommuniceerd naar het brede publiek. De verwarmingssector werd wel ingelicht.

“De Brusselse regering heeft de hele Renolution-strategie voor het renoveren en energiezuiniger maken van huizen al goedgekeurd,” legt een goed ingelichte bron uit. “Ze had angst om verder te gaan, omdat daar mogelijk een emotioneel debat kon rond ontstaan, die dan de hele Renolution-aanpak zou blokkeren.”

BRUZZ vroeg om een reactie aan het kabinet van minister van Leefmilieu en Energie Alain Maron (Ecolo), zonder succes.

Dat houtkachels emotioneel kunnen maken, kan Annika Lenz helemaal beamen. De inwoonster van Watermaal-Bosvoorde woont in een wijk waar heel wat inwoners hout stoken voor de gezelligheid. “Total schrecklich,” zucht de Oostenrijkse. “Het is zo erg dat ik een oproep moest doen in de lokale Facebookgroep: ‘Steek de kachel alsjeblieft niet meteen ‘s ochtends aan, zodat we tenminste nog een moment hebben om onze woning te verluchten.’ ‘s Avonds na het werk is dat sowieso hopeloos. En als ik de was binnenhaal, ruikt die helemaal naar barbecue.”

Reichenfeinstaub

Veel houtstokers lijken daarbij helemaal niet te beseffen hoe schadelijk de rook van houtkachels wel is, zegt Lenz. “In Californië moet op het brandhout een waarschuwing komen dat houtververbranding kankerverwekkend is. Dat lijkt me het minste.”

Ook de Duitse Sven Dammann ergert zich over de houtrook in zijn Watermaal-Bosvoorde. “Mensen komen in de gemeente wonen om de schone lucht, maar doen dat zelf weer teniet. De Duitse weerman Jörg Kachelmann lanceerde in dat verband de term ‘Reichenfeinstaub’, het fijnstof van de rijke wijken, zeg maar.”

'Goedbedoelde, maar te kleine stap'

Als houtverbranding zo schadelijk is, waarom worden houtkachels dan niet helemaal verboden in de stad? “Nieuwe wetgeving lanceren gaat altijd makkelijker voor de toekomst dan voor de bestaande toestand,” legt Christophe Danlois van Leefmilieu Brussel uit. “Daarnaast moet een overheid de nieuwe regels ook kunnen controleren en zijn er inwoners zonder alternatief. Maar het klopt dat een strengere regeling goed zou zijn voor de luchtkwaliteit.”

Ook voor het klimaat is de houtkachel een vijand, beseft Danlois. “Hout mag dan wel een brandstof zijn die weer aangroeit, verbranding brengt wel degelijk meer CO2 in de atmosfeer en draagt zo bij tot de klimaatopwarming. Direct door het stoken, maar ook door het transport van brandhout, dat onder meer uit Indonesië komt.”

Architect Leo Van Broeck, voorzitter van het expertencomité klimaat in het Brussels gewest, heeft een meer uitgesproken mening over de houtkachel. “Stop gewoon met het verbranden van dingen en zéker van hout, voor de luchtkwaliteit én voor het klimaat. Enkel tweedehandskachels verbieden volstaat niet. Dat is alsof je zegt dat je het roken in crèches met de helft zal verminderen. Wat de regering nu doet, is een goedbedoelde, maar een te kleine stap.”