Gemeenten worstelen met hondenpoep: 'Brussel ligt er vol mee'

Hondenpoep op straat stoort zowat elke Brusselaar, maar de aanpak staat niet overal even hoog op de prioriteitenlijst. De Stad Brussel zet sinds kort wel in op specifieke vuilnisbakken voor de viezigheid. Na een testfase koopt de stad er vijftig nieuwe aan. “De strijd tegen hondenpoep is vooral een zaak van opvoeding.”

Hondenpoep op Brusselse stoepen, het is een strontvervelend probleem, dat heel wat frustraties uitlokt. Ook bij honden­eigenaren zelf, zo blijkt wanneer we Charlotte Liborius aanspreken tijdens haar wandeling met hondje Vigo – genoemd naar acteur Viggo Mortensen – langs de vijvers van Elsene. “Ikzelf ga nooit de deur uit zonder dit,” zegt ze, zwaaiend met een hondenpoepzakje, “maar dat geldt duidelijk niet voor iedereen, want er liggen overal in Brussel drollen.”

Liborius woont al twaalf jaar in Brussel, maar kan vergelijken met de situatie in haar geboorteland Denemarken. “Daar heb je dit probleem veel minder. Ik kom zelf uit de buurt van Kopenhagen, waar je gratis zakjes kan krijgen, maar ik vind niet dat de belastingbetaler daarvoor moet opdraaien. Wie zich een hond kan veroorloven, moet ook zulke zakjes kunnen aanschaffen. Ik denk dat het vooral een zaak is van opvoeding. Je laat toch ook je kind niet zomaar zijn gevoeg doen op straat om vervolgens door te lopen. Mensen moeten bovendien beseffen dat hondenpoep niet enkel smerig is, maar dat het ook ziektes kan verspreiden naar andere dieren.”

De Brusselse dierenartsenpraktijk Vetocambre bevestigt dat via hondenuitwerpselen infectieziekten ook op mensen kunnen worden overgedragen, als er rechtstreeks contact is. Denk bij zulke ziekteverwekkers vooral aan bacteriën, virussen en parasieten. Bijkomend onderzoek leert dat hondenpoep onder meer besmet kan zijn met de parasiet Giardia. Die kan ernstige maagdarmklachten veroorzaken bij honden en andere dieren, maar kan ook voor jonge kinderen gevaarlijk zijn.

De ergernis van Liborius wordt breed gedeeld in Brussel, zo blijkt uit een enquête bij ongeveer 3.000 inwoners, reizigers en bezoekers in het Brussels gewest, uitgevoerd in 2022 in het kader van de gewestelijke clean.brussels-­strategie. Gevraagd naar 'de vijf vormen van onreinheid die u het meest storen' in Brusselse straten, vinkt bijna de helft (48 procent) van de respondenten het vakje 'Hondenpoep' mee aan.

Toch zet het Gewest met clean.brussels voorlopig geen specifieke actie op tegen deze specifieke vorm van vervuiling. Adel Lassouli, woordvoerder van Net Brussel, laat weten dat dat op dit moment geen prioriteit is en dat er gefocust wordt op de problemen met vuilniszakken en sluikstorten. Zo houdt Net Brussel van 20 maart tot 27 mei een campagne tegen vuilniszakken die buiten het wettelijke kader op straat worden achtergelaten. Die zogenaamde netheidstriatlon combineert communicatie-, sensibiliserings- en bestraffingsacties. Een tweede netheidstriatlon, gericht op sluikstorten, is al gepland voor het najaar.

Zakjes en toiletten

Op gemeentelijk niveau neemt de strijd tegen hondenpoep heel verschillende vormen aan. Op de website van de gemeente Ukkel zijn relatief eenvoudig de plaatsen met hondentoiletten, verdelers van gratis hondenpoepzakjes en palen voor hondenpoep te vinden. Die palen bieden hondenpoepzakjes aan en een vuilnisbak die zodanig is ontworpen dat er enkel hondenpoepzakjes in kunnen worden gegooid. Netheidsinspecteurs kunnen hondeneigenaars eraan herinneren dat ze volgens het politiereglement verplicht zijn om minstens één zakje bij zich te hebben en om de uitwerpselen van hun hond op te rapen. Al is eigenaars op heterdaad betrappen allesbehalve evident.

De Stad Brussel onderhoudt zeventig hondentoiletten, maar zet sinds kort ook in op specifieke vuilnisbakken voor de viezigheid. “Na een succesvolle testfase met tien van die vuilnisbakken, hebben we er nu vijftig nieuwe aangeschaft,” zegt schepen van Openbare Netheid Zoubida Jellab. “De bedoeling is om ze op termijn bij ieder hondentoilet te plaatsen en mogelijk ook in parken.” Bijkomende actie was nodig, volgens Jellab, die een toename ziet van het probleem. “Dat komt misschien omdat na de uitbraak van covid meer mensen een hond hebben genomen.”

De ernst van de problematiek verschilt wel per buurt. “In Neder-Over-Heembeek en Laken is het erger dan in het centrum.” Mensen signaleren ook geregeld de overlast. “Niet iedere dag misschien, maar iedere week loopt er wel een klacht binnen over hondenpoep.”

In de eerder vermelde enquête van het Gewest stelde 8 procent van de respondenten dat ze ooit al een probleem met hondenpoep hadden gemeld. Als een overtreding wordt vastgesteld in Brussel-­Stad, kan dat leiden tot een boete van 200 euro.

In tegenstelling tot in Ukkel zijn er in de Brussel-Stad geen gratis zakjes te krijgen. “Er zouden er toch nooit genoeg zijn,” zegt Jellab. “Mensen nemen er veel mee, waardoor de verdelers altijd snel leeg raken. Die zakjes kosten niet veel, je moet als hondeneigenaar je verantwoordelijkheid nemen. Een hond is geen pop, die dieren hebben nu eenmaal bepaalde noden.”

Ook in Anderlecht zijn geen gratis zakjes te vinden, maar daar is het bestuur nog een stap verder gegaan, door alle hondentoiletten in de gemeente te verwijderen. “Die hondentoiletten veroorzaakten een verrommeling van de openbare ruimte, waar we al met voldoende uitdagingen kampen,” zegt Stijn D'Hollander, kabinetschef van schepen van Onderhoud van Openbare Ruimte Allan Neuzy (Ecolo). “Bovendien is het een fictie om te verwachten van honden dat ze zich als mensen gaan gedragen en wachten tot ze een hondentoilet hebben om hun gevoeg te doen. Daarnaast werd de aanwezigheid van zo'n hondentoilet als een aanmoediging gezien om daar de hondendrollen te laten liggen. Het is een weinig valoriserende taak als gemeentewerker om dergelijke sites te onderhouden.”

Geen goede bemesting

Volgens D'Hollander gebruiken veel hondeneigenaars ook parken en boom­spiegels als een soort openbare toiletruimte voor hun viervoeters. “Ze denken misschien dat het een goede bemesting vormt. Je kan je voorstellen wat er gebeurt als onderhoudsmedewerkers dan bijvoorbeeld het gras maaien. Dat zijn absoluut geen waardige werkomstandigheden. Mensen moeten beseffen dat ze met dergelijke laisser-faire echt iemands dag volledig kunnen verpesten.”

Behalve parken zijn er nog andere typische plekken waar honden­eigenaars drollen laten liggen, zo geeft Habib Bentouhami aan. Hij werkt al 22 jaar voor Net Brussel, eerst als straatveger, nu als ploegbaas van schoonmakers in de Vijfhoek. Volgens Bentouhami is de situatie door de jaren heen erg verbeterd en zijn uiteraard ook de methodes om schoon te maken veranderd. De traditionele schep en borstel worden nog altijd gebruikt, maar vandaag worden er afvalzuigers ingezet, waarmee de hondenpoep gemakkelijker kan verwijderd worden. “Zeker op grasperkjes in het midden van brede straten heb je heel wat opkuiswerk. De Carton de Wiartlaan in Jette bijvoorbeeld en de daaraangelegen Broustinlaan in Ganshoren.” Ook geeft Bentouhami aan dat gemeenten het niet altijd kunnen bolwerken om de hondentoiletten te onderhouden. “Daarvoor moeten we geregeld bijspringen.”

De gemeente Anderlecht zette enkele jaren geleden een postercampagne op tegen de problematiek, maar vertrouwt vandaag op stadswachters voor de nodige bewustmakingsacties in wijken waar zich meer problemen voordoen. Overtreders krijgen een GAS-boete, die kan oplopen tot 350 euro. “Wij rekenen in de eerste plaats op de verantwoordelijkheidszin van het individu, stellen geen gratis zakjes of speciale vuilnisbakken ter beschikking,” zegt Stijn D'Hollander. “Dat wil niet zeggen dat we de waarde niet inzien van zulke maatregelen, maar wij zitten in een budgettair bijzonder uitdagende situatie. We vinden niet dat de weinige publieke middelen die we hebben moeten gaan naar wat wettelijk tot de plichten behoort van hondeneigenaars.”

Die ene viezerik

Specifieke acties, op het vlak van bewustmaking en infrastructuur, zullen de grote meerderheid van de burgers alleen maar overtuigen als hun omgeving in het algemeen proper genoeg is. “Dit is een verhaal van sociale normen,” zegt Frank Van Overwalle, sociaal psycholoog aan de VUB. “Volgens de theorie van de cognitieve dissonantie zullen mensen in een vuile omgeving het niet erg vinden om iets verkeerds te doen, want het voelt alsof dat gedrag toch toegestaan is in die context. In een propere omgeving zullen ze zich daarentegen op de vingers gekeken voelen. Je zult altijd mensen hebben die zich afzetten tegen de norm, maar de meeste mensen willen toch niet als die ene viezerik gezien worden door vuil achter te laten in een nette straat.”

Het voorbeeld van een grote opruimoperatie jaren geleden in New York toont aan dat je met netheid een hele kettingreactie in gang kunt zetten, zoals ook de brokenwindowstheorie zegt. “Andere immorele daden, zoals diefstallen, verminderden dan ook.” Kleine acties, dus ook de strijd tegen hondenpoep, kunnen met andere woorden ook helpen om de veiligheidssituatie te verbeteren. “Als je aan de ene kant de misdaad in Brussel probeert te bestrijden, maar aan de andere kant het vuil laat liggen, dan klopt er iets niet. Door de context van burgers op te schonen, maak je duidelijk dat van hen wordt verwacht dat ze zich goed gedragen in deze omgeving.” Van Overwalle legt de link met het actieplan om de situatie in en rond het Zuidstation te verbeteren. “Het is belangrijk dat er, behalve een eigen politiecommissariaat, ook een beter beheer van de netheid is.”

Van Overwalle heeft enkele tips klaar voor overheden. “Het lijkt me een goed idee om wijk per wijk te werken, te zorgen dat een bepaalde wijk echt heel proper raakt, zodat je er een stevig respect voor de omgeving opbouwt. Behalve preventie moeten nadien repressieve acties volgen, moet je goed controleren, maar dat zou het laatste deel van je strategie moeten zijn.”
Bij bewustmakingsacties is het belangrijk om aan te geven hoe de meerderheid zich gedraagt. Het is bewezen dat de boodschap in hotelkamers dat '75 procent van onze gasten handdoeken een tweede keer gebruikt en het milieu daarmee spaart' succesvoller is dan een algemene vraag om het milieu te ontzien.

Als geërgerde burger is beleefd blijven tegenover overtreders cruciaal om hen tot andere gedachten te brengen. “Als je fanatiek met het vingertje zwaait, geef je hen een excuus om je te negeren, want dan ben je maar een moraliserende ambetanterik. Door niet aan te vallen en vriendelijk te vragen om te doen wat iedereen moet doen, laat je hen beseffen dat ze niet goed bezig zijn,” geeft Van Overwalle nog mee.