Hoge concentraties PFAS-verbindingen in Brussels drinkwater: impact op mens onbekend

Uit analyses van Vivaqua blijkt dat trifluorazijnzuur (TFA) wijdverspreid is in het Brusselse drinkwater. TFA is een PFAS-verbinding met een ultrakorte keten die schadelijk is voor het milieu. "Het ziet er niet naar uit dat deze concentraties zo ongezond zijn,” nuanceert toxicoloog Jan Tytgat.

Dat schrijft RTBF en bevestigt Vivaqua aan BRUZZ. Sinds begin 2021 peilt het waterbedrijf naar de aanwezigheid van TFA in de zes reservoirs die alle Brusselaars van drinkwater bevoorraden. Trifluorazijnzuur maakt deel uit van PFAS, niet-afbreekbare chemische verbindingen die daarom ook wel forever chemicals worden genoemd. Voor de volledige groep PFAS-verbindingen is de Europese maximumwaarde 500 nanogram per liter, een norm die in Brussel vanaf januari 2026 ingaat.

Slechts bij 8 van de 287 metingen die Vivaqua sinds begin 2021 heeft uitgevoerd werden concentraties van minder dan 500 ng/l vastgesteld. In 97 procent van de metingen werden waarden vastgesteld die de toekomstige Europese norm overschrijden. In 170 metingen kwamen concentraties van 1.000 ng/l of meer aan het licht. De drie hoogste concentraties werden gemeten in de reservoirs van Daussoulx-Bosvoorde (1.900 ng/l), Rode (1.800 ng/l) en Callois (1.700 ng/l).

Vivaqua bevestigt de gegevens aan BRUZZ, maar geeft geen commentaar, omdat het om “een complex dossier gaat dat continu evolueert.” In Brussel is er nog geen maximumconcentratie vastgelegd voor TFA. In Wallonië formuleerde de Onafhankelijke Wetenschappelijke Raad (CSI) vorige week een richtwaarde. Die ligt op 2.200 ng/l.

‘Geen gevaar’

Over de langdurige impact van TFA op de menselijke gezondheid is nog niet zoveel bekend. TFA is een chemische verbinding die veel gebruikt wordt in de industrie en wetenschap, en is een corrosieve stof die brandwonden kan veroorzaken. Volgens de CSI is het echter weinig waarschijnlijk dat de aangetroffen concentraties TFA schadelijk zijn voor de mens. Volgens het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is het wel aannemelijk dat TFA dezelfde impact hebben op de gezondheid als andere PFAS.

Net als in Wallonië hanteert het RIVM voor trifluorazijnzuur in drinkwater een richtwaarde van 2.200 nanogram per liter. Die grens wordt in geen enkel Brussels waterreservoir overschreden. Volgens toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) is er dan ook weinig reden tot ongerustheid. “Het RIVM staat bekend om streng en degelijk werk. Als ik ook naar andere instanties kijk, ziet het er niet naar uit dat dergelijke concentraties zo ongezond zijn,” zegt Tytgat.

De toxicoloog verwijst onder meer naar de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). Die hanteert sinds 2014 richtlijnen voor de aanvaardbare dagelijkse inname van TFA. “Voor de EFSA bedraagt die 50 microgram per kilogram lichaamsgewicht. Dat betekent dat een persoon die vijftig kilo weegt dagelijks tot 2.500 microgram TFA mag innemen. Zelfs een kind dat tien kilo weegt, mag dagelijks tot 500 microgram TFA innemen.”

Die waarden liggen dus duizenden keren hoger dan de concentraties die gemeten zijn in de Brusselse waterreservoirs. Als leidingwater 500 nanogram per liter TFA bevat, moet het kind van tien kilo op een dag al duizend liter water drinken om de aanvaardbare dagelijkse inname die EFSA hanteert te overschrijden. “Volgens EFSA is er helemaal geen gevaar,” aldus Tytgat, die ook aangeeft dat er niet heel veel bekend is over de langdurige effecten van lage concentraties TFA op de mens.

Dure investeringen

Op de volksgezondheid hebben de gemeten TFA-waarden misschien geen impact, maar op vlak kan regelgeving kunnen er wel gevolgen zijn. “Volgens Europa moeten we TFA als een PFAS beschouwen en dan is de limiet 500 nanogram per liter,” bevestigt Tytgat. “Als toxicoloog vind ik die limiet heel streng. De EU beschouwt TFA als een PFAS omdat het een verbinding met koolstof en fluor is. Je kan het erbij rekenen, maar als chemicus vind ik niet dat het erbij hoort, want PFAS zijn organische stoffen met drie of meer koolstofatomen, terwijl TFA er maar twee telt.”

Als de wetgeving niet verandert, kan de aanwezigheid van trifluorazijnzuur Vivaqua nog heel wat kopzorgen kan opleveren. TFA is namelijk een heel kleine molecule die moeilijk te filteren is met klassieke hulpmiddelen als actieve kool, wel een effectief hulpmiddel in de strijd tegen grotere PFAS-moleculen. Alleen door middel van omgekeerde osmose kan TFA uit het water gehaald worden, en dat is een heel duur proces waarmee ook veel waterverlies gepaard gaat. Vivaqua moet dus rekening houden met zware investeringen voor 2026. En het Brusselse waterbedrijf verkeert vandaag al in erg slechte papieren.

Aftredend minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) vindt dat het probleem aan de bron moet worden aangepakt. "We ontdekken steeds meer vervuilingen in ons voedsel en water, met een potentieel negatieve impact op de volksgezondheid. De enige manier om dit probleem aan te pakken is door de productie van dergelijke schadelijke chemicaliën te stoppen," zegt Maron in een reactie aan BRUZZ. "Met de aftredende regering hebben we een besluit genomen over de normen. Die moeten gerespecteerd worden."