Kritisch advies over Metro 3: ‘Schaarbeeks gemeentehuis in gevaar’

De Koninklijke Commissie vreest dat de werken aan Metro 3 de stabiliteit van het gemeentehuis van Schaarbeek kunnen aantasten. Bouwheer Beliris neemt alle voorzorgsmaatregelen om dat te vermijden.

Historische zichten die riskeren te verdwijnen, een weinig zorgzame inrichting van de openbare ruimte die niet langer in overeenstemming is met het omliggende erfgoed, eeuwenoude bomen die eraan moeten geloven en de verminking van enkele mooie Brusselse herenhuizen om er een metrostation in onder te brengen. Het is maar een greep uit de kritiek die de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) uit over de plannen voor Metro 3 van Brussel-Noord naar Bordet.

Veel opmerkingen had de KCML al gegeven bij het eerste openbaar onderzoek vorig jaar. Nu vorige week het tweede openbaar onderzoek van start is gegaan, blijkt er met die opmerkingen, tot groot ongenoegen van de KCML, nauwelijks iets gedaan. De KCML laakt ook de misleidende simulatiebeelden in het dossier, die niet altijd in overeenstemming zijn met de echte plannen, en bijvoorbeeld ook niet kunnen uitsluiten of de zichten van het koninklijke tracé tussen het Kasteel van Laken en het Koninklijk Paleis gevrijwaard zullen blijven.

Maar de meest opvallende opmerking in het advies gaat over het negentiende-eeuwse gemeentehuis van Schaarbeek. Op het Colignonplein komt een van de zeven nieuwe metrostations. Het grootste deel van het metrostation komt onder het Colignonplein, naast het gemeentehuis, maar een deel van het station zal zich onder het gemeentehuis bevinden.

“De KCML maakt zich zorgen over de stabiliteit van het gemeentehuis van Schaarbeek,” zo staat in het advies. De KCML maakt de vergelijking met het Zuidpaleis, dat ontmanteld moet worden omdat het onmogelijk bleek om er een stabiele tunnel onder te graven. De KCML had daar in tempore non suspecto al voor gewaarschuwd. “De vrees die we daarover toen hadden geformuleerd, is uiteindelijk helemaal juist gebleken,” zegt de Koninklijke Commissie in het advies.

De KCML vraagt een echte erfgoedkundige studie voor het negentiende-eeuwse plein dat samen met het gemeentehuis van Schaarbeek van een beschermingsstatuut geniet en een mooi patrimoniaal geheel vormt, en vraagt zich af waarom er geen aparte “eensluidende vergunningsaanvraag” wordt ingediend voor het plein, zoals dat hoort wanneer het om een beschermd monument gaat.

Uit andere tijden

Heeft de KCML een punt? Zou het gemeentehuis van Schaarbeek eenzelfde lot beschoren kunnen zijn als het Zuidpaleis? Burgemeester van Schaarbeek Cécile Jodogne (Défi) zegt bij de RTBF dat ook het gemeentebestuur de metrowerken onder het gemeentehuis met de grootste waakzaamheid zal opvolgen, maar voegt eraan toe dat de situatie niet helemaal dezelfde is als met het Zuidpaleis, omdat het gemeentehuis van Schaarbeek op de top van een heuvel uit zandgrond ligt.

Dat wordt bevestigd door bouwheer Beliris. “De ondergrond en de geotechnische voorwaarden in de Zennebedding (waar het Zuidpaleis ligt, red.) en die van het gemeentehuis - dat op een heuvel ligt - zijn niet dezelfde. Grote civiel technische werken onder een oud gebouw vertonen altijd een zeker risico, maar een scenario als dat van het Zuidpaleis is onwaarschijnlijk.”

Beliris legt aan BRUZZ ook in detail uit hoe de ondergrond van het Zuidpaleis en die van het gemeentehuis van Schaarbeek van elkaar verschillen. In de Zennebedding gaat het om meer recente grondafzetting (uit het quartair) die heterogener is, en onvoorspelbaar. Dat verklaart waarom de cementinjectie die de aannemer er heeft gebruikt mislukt is, en het onmogelijk was om stabiele zuilen te plaatsen. Het grootste deel van het station aan Colignon zal in meer homogene zandgrond worden gebouwd (uit het tertiair). Op een heuvel, en in grondlagen die veel ouder zijn en dus steviger. Er zijn tal van boringen gedaan die dat bevestigen.

Er zal inderdaad deels onder het gemeentehuis gegraven worden, in de grondwaterlaag, maar door vooraf de funderingen van het gemeentehuis te verstevigen, en door de grond onder het gemeentehuis te bevriezen, alvorens er het station te bouwen, wordt elk risico tot beweging van de grond tot een minimum beperkt, zegt Beliris. Zijn er toch grondbewegingen, dan kunnen die met vijzels gecorrigeerd worden. “Dat gaat dan om millimeterwerk,” zegt Jens De Smet van Beliris. “Het is een techniek die we ook gebruikt hebben voor de tunnel van Schuman naar Josaphat.” Toen is ook onder gebouwen door een tunnel gegraven, bijvoorbeeld onder de Nederlandse ambassade.

Beliris kondigt verder allerlei voorzorgsmaatregelen aan om de staat van het gemeentehuis minutieus te monitoren tijdens de werken, met waterpassen, kleine spiegeltjes op de gevel en meetapparatuur die bij de minste beweging van het gemeentehuis alarm slaat. Tot slot zullen de werken worden gecertifieerd door een bureau dat aangeduid is door de verzekeringsmaatschappijen.