Tunnelmiserie, maar deze keer in Vlaanderen

Knarsetandende automobilisten, spanningen tussen de drie gewesten en een burgemeester die naar de rechter stapt. De werken aan de Leonardtunnel veroorzaken deze dagen flink wat deining.

Het zijn bepaald geen leuke dagen voor autopendelaars die uit Overijse, Waver, Louvain-la-Neuve en een flink deel van Waals-Brabant naar Brussel moeten. Idem voor wie uit Brussel richting zuidoosten moet. De werken aan de Leonardtunnel - goed voor 28 miljoen euro - betekenen dat de hoofdverbinding met Brussel voor verschillende maanden wordt dichtgeknepen. De impact is groot: de tunnel op de E411 krijgt op een gemiddelde werkdag 44.000 auto’s over de vloer. Het gevolg is dan ook file en meer sluipverkeer in Brusselse woonwijken.

De zware hinder kreeg al snel een erg Belgisch politiek staartje. De Leonardtunnel op de E411 ligt op Vlaams grondgebied, maar grenst direct aan Brussel. Brusselse gemeenten trokken aan de alarmbel bij het Brussels Gewest, dat samen met Wallonië om een week uitstel vroeg. Brussel vindt met name dat Vlaanderen te weinig heeft gedaan om de nochtans verwachte verkeersellende in goede banen te leiden. Oudergem stapte ondertussen zelfs naar de rechter tegen Vlaanderen.

Strooizout, uitlaatgassen en grondwater

Dat het bouwwerk aan een zware renovatie toe is, betwist niemand. De Leonardtunnel - in feite twee kruisende tunnels (de Ring en de E411) boven elkaar onder een snelwegkruispunt - dateert al van 1976. In de loop der jaren raakte het beton echter aangetast door strooizout, uitlaatgassen en insijpelend grondwater.

De situatie is er bovendien erger dan eerst gedacht. Dat bevestigt een rapport dat Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) bestelde toen de twee andere gewesten om een week uitstel vroegen om een degelijk mobiliteitsplan op te stellen. De conclusies van de externe expert klinken dramatisch. “Nader onderzoek heeft uitgewezen dat de vloerplaat in zeer slechte staat verkeert en direct hersteld moet worden. Uitstel van dit herstel gaat onherroepelijk leiden tot bezwijken van de vloerplaat van het wegdek en vormt een direct gevaar voor de stabiliteit van de tunnel en de bovengelegen niveaus.”

De staat van de Leonardtunnel doet zo denken aan het dossier van de bouwvallige Brusselse tunnels, dat enkele jaren geleden felle Vlaamse commentaren uitlokte.

Vervroegd in plaats van uitgesteld

Had de verkeersmiserie (deels) vermeden kunnen worden als Vlaanderen het dossier anders had aangepakt? In Brussel leeft het gevoel van wel. In het Brussels parlement schetste minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) vrijdag hoe Vlaanderen al op 7 februari liet weten dat de situatie in de Leonardtunnel veel erger was dan verwacht. Brussel ging er op dat moment vanuit dat het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) ook in begeleidende maatregelen zou voorzien (zoals verkeersomleidingen), zoals dat gebruikelijk is bij belangrijke werven.

Op 29 maart bleek het tegendeel waar, waarop de Brusselse commissie werfcoördinatie de noodklok luidde en zowel Brussel Mobiliteit als Van den Brandt op de hoogte bracht, vertelde de minister in het parlement. Van den Brandt kaartte de zaak vervolgens aan bij Lydia Peeters, die er gevolg aan gaf. Op 9 april volgde een nieuwe koude douche: de afsluiting van de cruciale bocht naar rechts (uit Brussel naar Waterloo) werd niet uitgesteld, zoals Brussel had gevraagd, maar een week vervroegd tot 16 april.

De uitleg van Van den Brandt levert schampere commentaren op in het Brussels parlement over de Vlaamse aanpak. Défi vraagt Van den Brandt zelfs om meteen naar de rechter te trekken. Veranderingen aan op- of afritten aan de Brusselse Ring mogen immers enkel gebeuren in overleg met de andere gewesten. De Brusselse mobiliteitsminister houdt die boot af.

Tegelijk klinkt ook kritiek aan het adres van de gewestelijke administratie Brussel Mobiliteit, die onder Van den Brandt valt. Die hoorde al op 20 februari dat de bocht naar rechts afgesloten zou worden, maar zou die info niet tijdig doorgespeeld hebben, zo concluderen verschillende parlementsleden.

Aan het dossier hangt een communautair geurtje. Professor mobiliteitswetenschappen Willy Miermans (Universiteit Hasselt) vraagt zich af of Vlaanderen niet voor een betere omkadering had gezorgd bij een even ingrijpende werf pal in Vlaanderen. “Bij de werken op de Ring rond Antwerpen was er in elk geval wél een uitgebreid plan.” Van den Brandt zelf wijst er echter op dat de samenwerking met de (Vlaamse) Werkvennootschap voor andere dossiers op de Ring wél goed verloopt.

De deining die de renovatie van één snelwegkruispunt veroorzaakt, toont alvast hoe groot de afhankelijkheid is van de snelwegen naar Brussel, vindt professor Miermans. “De suburbanisatie is de voorbije decennia helemaal doorgeschoten, we kunnen daar niet mee blijven doorgaan. Tegelijk gebeurt de uitbreiding van het Gewestelijk Expresnet maar slepend. En ook uitbreidingen van tramlijnen over de gewestgrens zie je amper.”

Vlaams minister Lydia Peeters laat alvast weten dat het AWV er in zijn opdracht “alles aan zal blijven doen om de hinder te minimaliseren.”