Nazi-symbolen in Brussel: 'Hakenkruizen in straatbeeld zullen toenemen'

Een swastika op een beukenboom in Ter Kamerenbos, een gepersonaliseerde nummerplaat met een nazistische referentie en hakenkruizen op gevels in Elsene deze week: heeft Brussel te maken met een antisemitische opstoot? Experts vrezen van wel: 'Het aantal van dat soort tags zal in het openbaar enkel maar toenemen'.

Eind januari, uitgerekend op de Internationale Herdenkingsdag voor de slachtoffers van de Holocaust, deelt de Israëlische ambassadeur in Brussel beelden van een boom in Ter Kamerenbos waar een fluogeel hakenkruis op is aangebracht. Eerder werd ook al een swastika gespot op een tijdelijk verkeersbord in Elsene.

Deze week duikt een Mercedes-jeep met nummerplaat ‘HH-88’ op in de Brusselse straten, wat algemeen bekendstaat als verwijzing naar ‘Heil Hitler’ enerzijds en de letter H, de achtste in het alfabet, anderzijds. Dat wijst dan weer op Hitler, of op SS-leider Heinrich Himmler. In ieder geval is de codetaal HH-88 gemeengoed in neonazistische middens.

Gelijkekansencentrum Unia is blijkbaar al enkele jaren op de hoogte van het bestaan van de nummerplaat en ontving al een tiental klachten over de bewuste nummerplaat en een gelijkaardig exemplaar, maar een kentekenplaat in omloop verwijderen is klaarblijkelijk wettelijk geen sinecure, klonk het in de omgeving van minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo).

Nog deze week verschenen er hakenkruizen op twee gebouwen in Elsene (zie foto hierboven). Burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) liet via sociale media weten dat de tags snel verwijderd werden en dat de politie extra gaat patrouilleren in de wijk.

‘Onwetendheid’

Charlotte Gutman, gewezen vicevoorzitter van het Coördinatiecomité van de Joodse Organisaties van België (CCOJB), reageert nuchter op die verschillende nazi-tekens.

“Antisemitisme, zichtbaar of onzichtbaar, is nooit weggegaan. Dat er een opmars zou zijn, lijkt mij sterk waarschijnlijk: er is de laatste jaren veel negatieve berichtgeving geweest rond Israël en er bestaat veel onwetendheid over dat land aan de ene kant en over het Joodse volk aan de andere kant.”

De cijfers in het laatste jaarrapport van antisemitisme.be bevestigen dat vermoeden: 2021 was een recordjaar met 119 geregistreerde meldingen, waarvan een aanzienlijk aantal in Brussel.

Impact virtuele wereld

Het staat in ieder geval buiten kijf dat antisemitisme toeneemt, zegt directeur van het Hannah Arendt Instituut Christophe Busch.

“Dat blijkt uit allerlei soorten onderzoek. En er valt wel iets voor te zeggen dat mensen inderdaad niet altijd het verschil maken tussen het beleid van de staat Israël en het jodendom. Maar wat crucialer is, zijn de toxische frames die zich onder de waterlijn afspelen. Dat ondergronds extremisme bezorgt veiligheidsdiensten al jarenlang hoofdpijn.”

Hakenkruizen die op verschillende plekken in Brussel opduiken of iemand die ongegeneerd rondrijdt in een wagen waarop klassieke neonazisymboliek prijkt: het zijn exponenten van een groeiscenario waar Busch al langer voor waarschuwt.

“Je ziet in de virtuele wereld de groeiende populariteit van bepaalde trends zoals ‘blue the Jew’ (een onlinefenomeen waarbij bepaalde personen blauw gekleurd worden, de kleur die Zyklon B achterlaat, red.) en complottheorieën die, naarmate mensen erin afglijden, steeds meer antisemitische ingrediënten gaan bevatten."

Bamboe

Als antisemitisme toeneemt, is dat een teken dat onze samenleving duidelijk aan het veranderen is, zegt Busch. "De joden zijn in de geschiedenis vaak de eerste zondebokken van extremistische groeperingen gebleken, een beetje zoals de kanaries in de koolmijnen het eerste kwamen te overlijden aan eventuele gassen die voor de mensen schadelijk waren."

Volgens Busch zijn de tags en nummerplaten die vandaag in Brussel opgemerkt worden, tekenen van de ‘mainstreamisering’ van zo’n “toxische frames”.

“Het is als bamboe: de wortels groeien jarenlang onder de aarde, en plots worden de stengels zichtbaar. Die komen niet uit het niets. Vergelijkbaar is de nieuwe omgang met het woord ‘omvolking’, een concept dat jaren geleden werd gezien als iets wat je bij wijze van spreken niet mag uitspreken, maar enkele jaren geleden zelfs door een CD&V-burgemeester (Walter De Donder, red.) in de mond genomen werd.”

Oorlog in Oekraïne

In november bleek uit een rapport van het Grondrechtenbureau van de Europese Unie (FRA) dat naast de coronapandemie ook de Russische invasie in Oekraïne het antisemitisme op ons continent verder hebben aangewakkerd.

“Je ziet wel vaker dat vormen van extremistisch denken een boost kennen door gebeurtenissen die een zware impact hebben op de samenleving of nieuwe vormen van informatie- en communicatietechnologie”, aldus Busch, die ook wijst naar bijvoorbeeld de coronapandemie.

“Belangrijk is dan om dat angst-narratief te bestrijden en geweld vanuit extreemrechtse hoek niet te minimaliseren. Je moet weten wat er onder de wateroppervlakte gebeurt”, zegt de criminoloog en historicus. “Het laatste wat je dan als politieke partij mag doen, is doen alsof dat geweld niet zou bestaan. Je moet het geweld net voor zijn.”

‘Strijd niet zichtbaar genoeg’

Voor Brussels parlementslid Viviane Teitelbaum (MR) wordt antisemitisme te weinig betrokken in de strijd tegen racisme.

“Die strijd is niet zichtbaar genoeg. Ze wordt nauwelijks opgenomen in het antiracismeplan van de Brusselse staatssecretaris Nawal Ben Hamou (PS). Antisemitisme is een erg specifieke vorm van racisme, met een erg bijzondere geschiedenis. Je mag nooit vergeten om die specifieke vorm van racisme te blijven integreren in de strijd ertegen.”

Busch ziet de toekomst op zijn beurt echter niet al te rooskleurig in.

“Ik vrees dat het aantal hakenkruizen in het openbaar enkel maar zal toenemen. Je mag niet vergeten dat we in België nog relatief gespaard zijn gebleven van antisemitische aanslagen en politieke moorden. Extreme gedachten die mainstream worden en publiekelijk tot uiting komen in de vorm van bijvoorbeeld hakenkruizen, daar zullen we allerminst van gespaard blijven.”