VUB geeft eredoctoraat aan Guy Mortier

Gewezen Humo-hoofdredacteur Guy Mortier krijgt een eredoctoraat van de VUB. De universiteit wil Mortier op die manier eren voor “de belangrijke stempel die hij een halve eeuw lang op het media- en cultuurlandschap heeft gedrukt.” Dit zal gebeuren op de opening van het academisch jaar op 20 september, die dit jaar is omgedoopt tot het ‘Feest van de Vrije Geest’.

Dit jaar begint het academiejaar van de VUB niet met de gebruikelijke opening. In plaats daarvan organiseert de universiteit op vrijdag 20 september het Feest van de Vrije Geest in het Koninklijk Circus in Brussel. Tijdens dit evenement zullen het voormalige Humo-boegbeeld Guy Mortier en de Nederlandse geëngageerde actrice Femke Lakerveld een eredoctoraat ontvangen.

De VUB wil Guy Mortier eren voor "de belangrijke stempel die hij een halve eeuw lang op het media- en cultuurlandschap heeft gedrukt," aldus een persbericht van de universiteit. Mortier wordt verder erkend "omwille van zijn grote verdienste voor de Nederlandse taal en cultuur, de manier waarop hij met Humo maatschappelijke kwesties wist aan te kaarten in de publieke opinie, en zijn talent om het absurdisme van het alledaagse leven te vatten."

Hoofdredacteur bij Humo

Mortier was hoofdredacteur van Humo van 1969 tot 2003 en diende daarna tot 2010 als creatief directeur. Hij was verantwoordelijk voor een reeks succesvolle nieuwe rubrieken en redactionele formules, en lanceerde veel jonge schrijftalenten en cartoonisten. Wat Mortier deed als hoofdredacteur was relatief nieuw; hij combineerde humor met serieuze artikelen.

"Alles moest ook altijd zeer goed tot briljant geschreven zijn. En de beste Nederlandse auteurs schreven columns voor ons: Remco Campert, Kees van Kooten, Gerrit Komrij, Jan Mulder… ze zaten allemaal bij ons," herinnert Mortier zich. "Dat had een geweldige aantrekkingskracht. Wie in die tijd wilde schrijven, solliciteerde bij Humo."

Mortier groeide op in een katholiek gezin, waar zijn moeder, een diepgelovige vrouw, hem door moeilijke momenten heen bad. Tijdens zijn universiteitsjaren begon zijn geloof geleidelijk te verdwijnen. In zijn eerste jaar studeerde hij hard en ging hij zelfs af en toe naar de mis, mede uit gewoonte en in gedachten aan zijn moeder. Maar in zijn tweede jaar veranderde dit: hij maakte vrienden, ontdekte het studentenleven en zijn geloof viel uiteindelijk bijna vanzelf weg, zonder een dramatisch moment van afkeer, vertelt hij.

De rol van Humo in Vlaanderen

Humo speelde een belangrijke rol in de ontvoogding van Vlaanderen. Volgens Mortier droeg het blad dan ook een grote verantwoordelijkheid: "In de jaren tachtig en negentig hadden we algauw gemiddeld 1,3 miljoen lezers. Eén op drie Vlamingen las Humo! Bijna onvoorstelbaar." Het succes van het rebelse blad was volgens Mortier te danken aan het enthousiasme van zowel de lezers als de redactie: "Het enthousiasme – eerst vooral bij de studenten, daarna volgde de rest – was echt enorm. De redactie was een jonge bende die er met geslepen rapier in vloog; we wisten ook alles beter! En wij wilden een betere wereld!"

De progressieve koers van Humo botste echter soms met de visie van de uitgevers, wat tot spanningen leidde. "Onze uitgever, de familie Dupuis, was gelukkig Franstalig, ze konden het blad gewoon niet lezen. Behalve één schoonbroer, René Matthews, die regelmatig in razernij uitbarstte bij wat hij allemaal las, en zich met hand en tand tegen onze progressieve lijn verzette. Ik moest regelmatig naar het hoofdkwartier in Marcinelle, om de zweep over mij heen te krijgen."

Op een bepaald moment kreeg de redactie zelfs een verbod om de naam Gerard Reve nog te noemen, vanwege het Ezelsproces, een rechtszaak tegen de schrijver wegens godslastering.

Commercieel succes

De uitgever was het dan niet altijd eens met de redactionele lijn van Humo, ondertussen was het blad wél een enorm commercieel succes. "De miljoenen rolden binnen, en ondanks alle gedreig en gemopper over goddeloosheid en links gestook ging hun portefeuille toch vóór hun religieuze principes," herinnert Mortier zich.

Het succes leidde zelfs tot interne strijd over de indeling van de pagina's. "De oplage bleef stijgen, en de advertentiepagina’s bleven maar toestromen! Op een bepaald moment moest ik zelfs vechten om elk groot stuk met een dubbele pagina te mogen openen – toch een minimum. Ze wilden overal advertenties."

Naast de energie van de redactie was humor een belangrijk element van het succes van Humo, met bijdragen van tekenaars zoals Ever Meulen, Kamagurka, Herr Seele en Jeroom, maar ook van namen als Jonas Geirnaert, Hugo Matthysen, Peter van Straaten en Gummbah.

Na de aanslag op Charlie Hebdo

Na de aanslag op Charlie Hebdo liet Kamagurka, een van de huistekenaars, weten dat hij niet wilde sterven voor een cartoon over Mohammed. Mortier begrijpt zijn terughoudendheid: "Die aanslag was verschrikkelijk, en ik snap Kama," zegt hij. Hoewel Mortier de extremen van Charlie Hebdo niet altijd waardeerde, erkent hij de tragische gevolgen voor de vrije meningsuiting: "Je hebt te maken met mensen die extreem onredelijk zijn, dus moet je niet té dapper willen zijn."

"Niet dat het iets goedpraat," vervolgt Mortier, "maar in mijn voortdurende, vaak wanhopige zoektocht naar grappige cartoons en strips vond ik in Charlie Hebdo nooit iets dat geschikt of gewoon geestig genoeg was voor Humo. Technisch virtuoos, maar uitsluitend gericht op shockeren. Waar bleef de humor? Maar nogmaals, daarvoor moet je niet worden afgemaakt. En het heeft ook daarbuiten desastreuze gevolgen gehad voor de vrije meningsuiting."

Mortier was ook nauw verbonden met het dubbelfestival Torhout/Werchter (nu Rock Werchter), dat hij twintig jaar lang presenteerde. Hij lanceerde evenementen zoals Humo's Rock Rally, Humo's Pop Poll Avonden en Humo’s Comedy Cup. Op de radio werd hij bekend als panellid van De Taalstrijd en De Perschefs, en op televisie door zijn bijdrages aan Alles kan beter en De laatste show.

Feest van de Vrije Geest

Op het Feest van de Vrije Geest zullen "tal van bevlogen stemmen van binnen en vooral van buiten de universiteit" het woord nemen "om de vrije geest te vieren," aldus rector Jan Danckaert. "Met het Feest van de Vrije Geest willen we de V van VUB helemaal in het middelpunt plaatsen."

Mortier en Lakerveld zullen uitgebreid aan het woord komen tijdens het feest. "Met Guy Mortier en Femke Lakerveld zetten we twee uitzonderlijke personaliteiten in de schijnwerpers. Hun werk stond steevast in het teken van de vrije geest, het kritisch denken en de seculiere samenleving," aldus de rector.

Ook opiniemakers en woordkunstenaars zoals Rudi Vranckx, Elisabeth Lucie Baeten, Christophe Busch, Sara Leemans, Dena Vahdani en Ruth Lasters zullen bijdragen aan het evenement. De Brusselse band Ão verzorgt de livemuziek.

Het Feest van de Vrije Geest vindt plaats op vrijdag 20 september in het Koninklijk Circus, Onderrichtsstraat 81, 1000 Brussel, van 16 tot 19 uur.